Selin TUNÇ, Oya GÜNGÖRMÜŞ ÖZKARDAŞ

Otizmli Çocuğu Olan Annelerde Algılanan Sosyal Desteğin Anksiyete ve Ebeveyn Tükenmişliği Üzerindeki Etkisi

Araştırmada otizmli çocuğu olan annelerin algıladıkları sosyal desteğin anksiyete ve tükenmişlik düzeyleri üzerinde anlamlı bir etkisi oluşturup oluşturmadığı incelenmiştir. Bu bağlamda İstanbul’da faaliyet gösteren bir özel eğitim merkezinde eğitim gören otizm tanılı çocuğu olan 120 annenin katılımı ile araştırma gerçekleştirilmiştir. Verilerin toplanmasında Kişisel Bilgi Formu, Beck Anksiyete, Maslach Tükenmişlik ve Çok Boyutlu Algılanan Sosyal Destek Ölçeği kullanılmıştır. Veriler Bağımsız Örneklem t-Testi, ANOVA, Pearson Korelasyon Analizi ve Regresyon Analizi kullanılarak analiz edilmiştir. Bulgulara göre otizm tanılı çocuk annelerinin algıladıkları sosyal destek düzeylerinin anksiyete ve tükenmişlik düzeyleri üzerinde negatif yönde etkisi olduğu gözlenmiştir. Bununla beraber otizm tanılı erkek çocukların annelerinin anksiyete ve tükenmişlik düzeylerinin, kız çocuğu olan annelerinkine göre daha yüksek olduğu belirlenmiştir. Sonuç olarak, algılanan sosyal desteğin daha yüksek olması annelerin anksiyete ve ebeveyn tükenmişlik düzeylerini düşürmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Otizm Spektrum Bozukluğu, Algılanan Sosyal Destek, Anksiyete, Ebeveyn Tükenmişliği

The Effect of Perceived Social Support on Anxiety and Parental Burnout in Mothers with Autistic Children

In the study, it was aimed to examine whether the perceived support had a significant effect on the anxiety and burnout levels of mothers who have children with autism. In this context, a study was conducted with the participation of 120 mothers with children diagnosed with autism who were studying in a special education center operating in Istanbul. Personal Information Form, Beck Anxiety, Maslach Burnout and Multidimensional Scale of Perceived Social Support were used to collect data. In the study, the data were analyzed using the Independent Sample T-Test, ANOVA, Pearson Correlation Analysis and Regression Analysis. According to the findings, it was observed that the perceived support levels of mothers with children diagnosed with autism had a negative effect on their anxiety and parental burnout levels. Also, it was determined that the anxiety and burnout levels of the mothers of boys with autism were higher than those of mothers with girls. In conclusion higher level of perceived social support makes the anxiety and parental burnout levels of mothers lower.

Keywords:

Autism Spectrum Disorder, Perceived Social Support, Anxiety, Parental Burnout,

PDF

___

Açar, F. (2018). Otistik Çocuk Sahibi Annelerde Psikolojik Dayanıklılık ve Tükenmişlik Düzeylerinin İncelenmesi (Master's thesis, İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü).
Akkök, F. (1989). Özürlü bir çocuğa sahip anne babaların kaygı ve endişe düzeyini ölçme aracının güvenirlik ve geçerlik çalışması. Psikoloji Dergisi, 7(23), 26-38.
Bacher, F. (1987). Les modèles structuraux en Psychologie. Présentation d'un modèle: LISREL (Première partie)/(Structural models in Psychology. Presentation of a model: LISREL (First Part)). Le Travail Humain, 50(4), 347.
Bakır, D. & Demirli, C. (2020). Investigation of the Impact of Self-Compassion and Family Support Perception on Parenting Stress in Parents Who Have Children with Learning Disability, Autism Spectrum Disorder and Mental Disability. Humanistic Perspective , 2 (3) , 271-282 . DOI: 10.47793/hp.794207.
Bıçak, N. (2009). Otizmli çocukların annelerinin yaşadıklarının belirlenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Bolu.
Bilal, E., & Dağ, İ. (2005). Eğitilebilir zihinsel engelli olan ve olmayan çocukların annelerinde stres, stresle başa çıkma ve kontrol odağının karşılaştırılması. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 12(2), 56-68.
Bristol, A. (1984). A developmental perspective on stress and coping in families of autistic children. Severely handicapped young children and their families, 91-141.
Ceylan, R. (2004). Entegre eğitimine katılan ve katılmayan engelli çocukların annelerinin depresyon ve umutsuzluk düzeylerinin incelenmesi. (Yayımlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Ceylan, R., & Aral, N. (2007). An examination of the correlation between depression and hopelessness levels in mothers of disabled children. Social Behavior and Personality: an international journal, 35(7), 903-908.
Cin, F. M., Aslan Aydın, M., & Arı, E. (2017). Zihinsel engelli bireye sahip olan ebeveynlerin tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Istanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16(31), 19.
Coşkun, Y., & Akkaş, G. (2009). Engelli Çocuğu Olan Annelerin Sürekli Kaygı Düzeyleri İle Sosyal Destek Algıları Arasındaki İlişki. Journal of Kirsehir Education Faculty, 10(1).
Coşkun, Y., & Akkaş, G. (2009). Engelli Çocuğu Olan Annelerin Sürekli Kaygı Düzeyleri İle Sosyal Destek Algıları Arasındaki İlişki. Journal of Kirsehir Education Faculty, 10(1).
Çınar, Y. (2016). Psikolojik Danışmanların Tükenmişlik Düzeyleri ve Problem Çözme Becerilerinin İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
Demirtaş, H., & Güneş, H. (2002). Eğitim yönetimi ve denetimi sözlüğü. Anı.
Dönmez, N., Bayhan, P., & Artan, İ. (2000). Engelli çocuğa sahip ailelerin beklentileri ve endişe duydukları konuların incelenmesi. Sosyal Hizmetler Dergisi, 11, 16-24..
Eker, D., Arkar, H., Yaldız, H. (2001). Çok Boyutlu Algılanan Sosyal Destek Ölçeğinin Gözden Geçirilmiş Formunun Faktör Yapısı, Geçerlik ve Güvenirliği. Türk Psikiyatri Dergisi, 12(1), 17-25.
Emerson, E., Robertson, J., & Wood, J. (2004). Levels of psychological distress experienced by family carers of children and adolescents with intellectual disabilities in an urban conurbation. Journal of Applied Research in Intellectual Disabilities, 17(2), 77-84. DOI: https://doi.org/10.1111/j.1360-2322.2004.00183.x
Ersoy, A. F., & Buluş, S. (2019). Engelli çocuğu olan annelerde tükenmişlik: Nitel bir çalışma. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 23(3), 764-781.
Ersoy, K., Altın, B., Sarıkaya, B. B., & Özkardaş, O. G. (2020). The Comparison of impact of health anxiety on dispositional hope and psychological well-Being of mothers who have children diagnosed with autism and mothers who have normal children, in Covid-19 Pandemic. Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, 9(2), 117-126.
Ertürk, Y. (2018). Özel gereksinimli çocuğa sahip olan ve olmayan annelerin ilgili değişkenler açısından sosyal beceri düzeylerinin karşılaştırılması. (Master's thesis, Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü).
Görgü, E. (2005). „3-7 Yaş Arası Otistik Çoçuğa Sahip Olan Annelerin Algıladıkları Sosyal Destek Düzeyleri İle Depresyon Düzeyleri Arasındaki İlişki‟, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
Herken, H., Turan, M., Şenol, S., & Karaca, S. (2000). Down sendromlu çocuğu olan anne babaların depresyon düzeyleri ve depresyonla başa çıkma becerileri. Turk J Child Adolesc Ment Health, 7, 143-52.
İçmeli, C., Ataoğlu, A., Canan, F., & Özçetin, A. (2008). Zihinsel özürlü çocukları olan ebeveynler ile sağlıklı çocuklara sahip ebeveynlerin çocuk yetiştirme tutumlarının karşılaştırılması. Düzce Tıp Fakültesi Dergisi, 10(3), 21-28.
Kaner, S. (2004). Engelli çocukları olan ana babaların algıladıkları stres, sosyal destek ve yaşam doyumları. Yayınlanmamış Araştırma Raporu, Ankara Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri, Ankara.
Kaner, S. (2007). Öğretmenlerin ve anne-babaların öz-yetkinlik inançları, tükenmişlik algıları ve çocukların problem davranışları. Yayınlanmamış Proje Raporu, Proje No: 2006 09 04 009
Karadağ, G. (2009). Engelli Çocuğa Sahip Annelerin Yaşadıkları Güçlükler ile Aileden Algıladıkları Sosyal Destek ve Umutsuzluk Düzeyleri. TAF Preventive Medicine Bulletin, 8(4).
Kutlu, Y. (2011). Farklı gelişim gösteren ve normal gelişim gösteren çocuk sahibi annelerin düşmanlık-saldırganlık, kayıtsızlık-ihmal ve depresyon düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Master's thesis, Maltepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü).
Norton, P., & Drew, C. (1994). Autism and potential family stressors. The American Journal of Family Therapy, 22(1), 67-76.
Rodrigue, J. R., Morgan, S. B., & Geffken, G. R. (1992). Psychosocial adaptation of fathers of children with autism, Down syndrome, and normal development. Journal of Autism and Developmental Disorders, 22(2), 249-263.
Sencar, B. (2007). „Otistik Çocuğa Sahip Ailelerin (Anne-Babaların) Algıladıkları Sosyal Destek Ve Stres Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi‟. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
Siklos, S. ve Kerns, KA (2006). Otizmli ve Down sendromlu çocukların ebeveynlerinde sosyal destek ihtiyacının değerlendirilmesi. Otizm ve gelişimsel bozukluklar dergisi , 36 (7), 921-933.
Sucuoğlu, B., (Ed., N. Karancı), (1997). Farklılıklarla Yaşamak, Aile ve Toplumun Farklı Gereksinimleri Olan Bireylerle Birlikteliği, Özürlü Çocukların Aileleriyle Yapılan Çalışmalar, 35-56.
Tunali, B. ve Power, TG (1993). Memnuniyet yaratmak: Engelli çocukların ailelerinde stres ve başa çıkmaya psikolojik bir bakış. Çocuk psikolojisi ve psikiyatrisi dergisi , 34 (6), 945-957.
Turanli, M., Cengiz, D. T., & Bozkir, Ö. (2012). Faktör analizi ile üniversiteye giriş sınavlarındaki başarı durumuna göre illerin sıralanması. Ekonometri ve İstatistik E-dergisi, (17), 45-68.