Medya Okuryazarlığı Ders Kitapları Üzerine Eleştirel Bir İnceleme

Medya okuryazarlığı, medya araçları vasıtasıyla karşı karşıya kaldığımız medya içeriklerini çözümleyebilmemizi sağlayan bir perspektiftir. Yaşadığımız dönemde, medya mesajlarına maruz kalmadan bir gün geçirebilmek neredeyse imkânsızdır. Bu mesajlar zaman zaman kendi tercihlerimiz ile karşımıza çıkarken -açıp okuduğumuz bir gazete gibi- zaman zaman ise beklenmedik bir anda veya mekânda -bir reklam panosu gibi- karşımıza çıkmaktadır. Medya içeriklerine böylesine yoğun bir şekilde maruz kalınan bir zamanda medya okuryazarı olabilmek, medya mesajlarını akıl süzgecinden geçirerek değerlendirebilmek, medya aracılığıyla sunulan gerçekliğin içindeki kurguyu, kurgunun içindeki gerçekliği fark edebilmek, yani medya kullanımında eleştirel bir bilince sahip olabilmek bu sebeple oldukça önemlidir. Medya okuryazarlığı dersinin amacı da bu ‘eleştirel bilinci’ öğrenciye kazandırmaktır. Medya okuryazarlığı dersini alan bir öğrenci, medya mesajlarının sorgulanamaz, eleştirilemez olmadığını öğrenir, medya mesajlarının ilk görüşte algılanan anlamlarının yanı sıra örtük anlamlar da içerebileceğini, bu anlamların ırk, sınıf, cinsiyet, etnisite gibi konularda mevcut düzeni koruyan veya toplumu şekillendirmeye yönelik mesajlar olabileceklerinin bilincine varır. Medya mesajlarını bu boyutlarıyla değerlendirebilmek, medya okuryazarlığı dersinin “eleştirel medya okuryazarlığı” perspektifinden verilmesiyle mümkündür. Bu noktadan hareketle bu çalışmada, 4 adet medya okuryazarlığı ders kitabında bulunan toplam 158 içerik, nitel araştırma yöntemi ile incelenmiştir. Çalışmanın amacı, medya okuryazarlığı ders kitaplarının hangi perspektif ile hazırlandıklarını tespit edebilmektir. Çalışma sonunda medya okuryazarlığı ders kitaplarının korumacı yaklaşım ile hazırlanmış oldukları sonucuna ulaşılmıştır. Dersin daha işlevsel hale gelebilmesi, amacına uygun olarak verilebilmesi ve daha çok verim alınabilmesi için kitapların yaklaşım boyutunda revize edilmeleri önem taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Eleştirel Medya Okuryazarlığı, Medya Okuryazarlığı, Nitel İçerik Analizi

PDF

___

Akşit, F. ve Dönmez, B. (2011). İlköğretim Öğrencilerinin Medyayı Kullanmaya Yönelik Tutumlarının Belirlenmesi, Erciyes İletişim Dergisi, 2 (1), 32-46. https://dergipark.org.tr/tr/pub/erciyesiletisim/issue/5864/77609
Alagözlü, Ç. (2013). Türkiye’de ve AB Ülkelerinde Medya Okuryazarlığı “Örnek İncelemeler”. Pelikan Yayıncılık. Ankara.
Arslan, M.S., Genç, E., Kaya, N. ve Azer, H. (2008). Medya Okuryazarlığı Dersi Öğretmen Kılavuz Kitabı. (1. Baskı) Devlet Kitapları. Ankara.
Bektaş, Y. A. ve Alver, M. (2020). Medya Okuryazarlığı Dersine İlişkin Öğrenci Tutumları ile Öğretmen ve Öğretmen Adayı Görüşlerinin Değerlendirilmesi, Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(3), 546-572. https://doi.org/10.17860/mersinefd.793624
Bilgin, N. (2006). Sosyal Bilimlerde İçerik Analizi. 2. Baskı, Siyasal Kitabevi. Ankara.
Binark, M. ve Bek, M. G., (2010). Eleştirel Medya Okuryazarlığı. 2. Baskı, Kalkedon Yayınları. İstanbul.
Calvani, A., Cartelli, A., Fini, A., Ranieri, M. (2008). Models and Instruments for Assessing Digital Competence at School. Journal of e- Learning Je-LKS and Knowledge Society. 4(3).
Çakır, H., Koçer M. ve Aydın, H. (2012). Medya Okuryazarlığı Dersini Alan ve Almayan İlköğretim Öğrencilerinin Medya İzleme Davranışlarındaki Farklılıkların Belirlenmesi, Selçuk İletişim, 7(3), 42-54. https://dergipark.org.tr/tr/pub/josc/issue/19025/200560
Çolakoğlu B., Dursun H., Türkmenoğlu M ve Çolakoğlu P., (2008). İlköğretim Medya Okuryazarlığı 6, 7 veya 8. sınıflar için. Işıldak Yayınları. Ankara.
Edin, P.G., (2019). Avrupa Mevzuatı ile Karşılaştırmalı Olarak Türkiye'de Medya Okuryazarlığı ve Karşılaşılan Sorunlar. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Heins, M., & Cho, C. (2003). Media literacy: an alternative to censorship, second edition. http://www.fepproject.org/policyreports/medialiteracy2d.html
Hobbs, R. (2004). Medya Okuryazarlığı Hareketinde Yedi Büyük Tartışma. (M. T. Bağlı, Çev.) Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimler Fakültesi Dergisi, 37(1), 122-140. https://doi.org/10.1501/Egifak_0000000090
İnal, K. (2016). Medya Okuryazarlığı Elkitabı. (2.Baskı), Ütopya Yayınevi. Ankara.
Jolls, T., & Thoman, E. (2008). 21. Yüzyıl Okuryazarlığı.(C. Elma ve A. Kesten, Çev.) Ekinoks Yayınevi. Ankara.
Kansızoğlu, H. B. (2016). Türkçe Öğretmeni Adaylarının Medya Okuryazarlığı Dersine Yönelik Görüşleri. İlköğretim Online, 15(2), 469-486. https://doi.org/10.17051/io.2016.43360
Kolektif, (2009). Medya Okuryazarlığı İlköğretim 6,7,8. Sınıf Öğrenci Kitabı. Sobil Yayınları. Ankara.
Kurt, A. A. ve Kürüm, D. (2010). Medya Okuryazarlığı Ve Eleştirel Düşünme Arasındaki İlişki: Kavramsal Bir Bakış, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(2), 20-34. https://dergipark.org.tr/tr/pub/makusobed/issue/19434/206641.
Livingstone, S. (2005). Young People and New Media, Childhood and The Changing Media Environment, Londra: SAGE Pub.
Uysal, M. (2016). Eleştirel Medya Okuryazarlığı. E. Küçükdurur, (Ed.), Medya Okuryazarlığı (ss. 23-52). Siyasal Yayın Dağıtım. Ankara.
Ülker, M. (2012). Medya Okuryazarlığı Dersi Öğretmen Kılavuz Kitabının Öğretim Programı ile Tutarlılığının Değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
MEB, (2014). Ortaokul ve İmam Hatip Ortaokulu Medya Okuryazarlığı Dersi Öğretim Materyali.(1.Baskı) Devlet Kitapları.
MEB, (2019). Ortaokul ve İmam Hatip Ortaokulu Medya Okuryazarlığı Öğretim Materyali.(2. Baskı) Devlet Kitapları.
Park, S. (2012). Dimensions of Digital Media Literacy and the Relationship to Social Exclusion, Media International Australia, 142 (1). 87-100. https://doi.org/10.1177/1329878X1214200111
RobbGrieco M. & Hobbs R. (2013). A Field Guide to Media Literacy Education in the United States, Working Paper, Temmuz 2013, 1-30. https://www.mediaeducationlab.com/
Şahin, A. (2014). Öğretmen Adayları ve Medyayla Bağı Olan Herkes İçin Eleştirel Medya Okuryazarlığı. Anı Yayınları. Ankara.
Tanrıkulu S. (2019). Medya Okuryazarlığı ve Medya Okuryazarlığı Dersinin Öğrencilere Katkısı Üzerine Bir Araştırma, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
Tanrıverdi, B. (2018). Türkiye’de Sosyal Medya Okuryazarlığının Gerekliliği Üzerine Bir Araştırma, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Yıldırım, A., ve Şimşek, H. (2011). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. 8. Basım, Seçkin Yayıncılık. Ankara.
Yüzgeç, A.Y. ve Sütçü, S.S., (2020). The Relationship Between Critical Thinking, Dispositions of Prospective English Language and Their Levels of New Media Literacy, Journal of Language and Linguistic Studies, 16(4), 1952-1967. https://doi.org/10.17263/jlls.851026