Bir Osmanlı Aydınının Düşünce Dünyası: Krikor Zohrab’la “Hayat, Olduğu Gibi”

Krikor Zohrab (1861-1915), Osmanlı medeniyetinin son dönemlerinde yetişen Ermeni toplumuna mensup önemli bir figürdür. Siyasetçi, yazar, düşünür, gazeteci ve hukukçu gibi birçok vasfı olan Zohrab, çok yönlü bir kişiliktir. Döneminin çoğu Ermeni aydını gibi kendini Osmanlı kabul eden Zohrab, Osmanlı Meclis-i Mebusanı’nda üç dönem İstanbul Milletvekili olarak görev yapmıştır. Çok iyi derecede Türkçe, Ermenice ve Fransızca bilen, hemen her konuda görüşlerini açıkça serdetmekten çekinmeyen Zohrab, Meclis’in etkin ve ateşli hatiplerinden birisi ve koyu İttihatçı olarak bilinmektedir. Zohrab, 3 Haziran 1915’te tutuklanmış ve maalesef 19 Temmuz 1915’te de Çerkez Ahmet tarafından Urfa yakınlarında öldürülmüştür. Siyasetçi kişiliği kadar şairliği, düşünürlüğü ve yazarlığı ile de gündemde olan Zohrab, hem dönemin gazetelerinde yazmış hem de ilmi ve edebi eserler ortaya koymuştur. Dönemin çoğu aydını gibi, özgürlük, barış, kardeşlik içinde ama farklılıklara tahammül edilebilen bir Osmanlı toplumu için var gücü ile çalışmıştır. Bu konudaki ümidini son ana kadar kaybetmeyen Zohrab, toplum için sanat görüşünü benimseyen gerçekçi bir düşünürdür. Kısa hikâyeciliği ile öne çıkan yazın hayatında, roman, seyahat, makale, şiir gibi alanlarda da eserler vermiştir. Zohrab’ın düşünce dünyası, dönemin Osmanlı aydınlarının dünyasını hem içerden hem de dışarıdan yansıtan çift yönlü bir aynayı andırmaktadır. Bu açıdan onu daha yakından tanımak, o dönemin daha yakından tanınmasını sağlayarak günümüze de ışık tutacaktır. Çalışmada, birkaçı dışında Türkçeye çevrilmeyen eserleri ışığında Zohrab’ın düşünce dünyasının ana hatları ortaya konulmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Krikor Zohrab, Osmanlı, Aydın, Ermeni

PDF

___

Çiloğlu, H. S. (haz.). (2014). Ahmed Amiş Efendi. İstanbul: Seçil Ofset. Eryılmaz, D. (2011). Ermeni Literatüründe Anıların Niteliği ve Yazılış̧ Amaçları. Ermeni Araştırmaları, 39. ss. 187-212. Hiussian, M. (1985). A Sketch of His Life and Work. In Baliozian, A. (selected and trans.). Zohrab: An Introduction. Ontario: Impressions. İzrail, N. O. (2013). 1915 Bir Ölüm Yolculuğu: Krikor Zohrab. İstanbul: Pencere Yay. Kelekyan, D. (1329). Birkaç Söz. Hayat Olduğu Gibi içinde. İstanbul: Ahmet İhsan ve Şürekâsı. Özel, İ. (1999). Sorulunca Söylenen. İstanbul: Şule Yay. Rumi, M. C. (1967). Mesnevî-i Şerif, Aslı ve Sadeleştirilmişiyle Manzum Nahifi Tercümesi, C. I-VI. Çelebioğlu, A. (haz.). İstanbul: Sönmez Neşriyat. Tuğlacı, P. (7 Şubat 1993). Uğur Mumcu ve Zohrab Efendi. Cumhuriyet Gazetesi. Tuğlacı, P. (2008). Örnek Bir Osmanlı Vatandaşı, Krikor Zohrab. İstanbul: Pars Tuğlacı Yay. Yalçın, S. (2008). Siz Kimi Kandırıyorsunuz. İstanbul: Doğan Kitap. Zohrab, K. (1329). Hayat, Olduğu Gibi (Osmanlıca baskı). İstanbul: Ahmet İhsan ve Şürekası. Zohrab, K. (M. L. Heart adıyla) (1913). La Question Annenienne a La Lumiere des Documents. Paris: Librairie Maritime et Coloniale. Zohrab, K. (2000). Hayat, Olduğu Gibi. Emiroğlu, K. (çev.). Ankara: Ayraç Yay. Zohrab, K. (2001). Osmanlı Meclisinde Bir Ermeni Mebus – Öyküler. Araks, H. (çev.). İstanbul: Aras Yay. Krikor, Z. (01.04.2015). Krikor Zohrab. http://tr.wikipedia.org/wiki/Krikor_Zohrab. Bayazıt, E. (02.04.2015). Sana Bana Vatanıma Ülkemin İnsanlarına Dair. http://www.antoloji.com/sana-bana-vatanima-ulkemin-insanlarina-dair-siiri/ Tarancı, C. S. (02.04.2015). Portre. http://www.sairsiir.com/Cahit%20Sıtkı%20Tarancı/Portre.html