KUR’ÂN’DA HABER VE İNŞÂ BİLDİREN FİİLLERİN BİRBİRLERİNİN ANLAMINDA KULLANILMASI (KEŞŞÂF ÖRNEĞİ)

Kur’ân-ı Kerîm’in dili Arapça olduğundan dolayı, bu dildeki her detay, hiç şüphesiz Kur’an’ın doğru bir şekilde anlaşılmasında, ondan istifade edilme-sinde büyük bir paya sahiptir. Bu nedenle bu kısa çalışmada ihbar ve inşa bildiren fiillerin birbirlerinin anlamında kullanılması üzerinde durulacaktır. Zira müşahede edileceği gibi bu tür kullanımlar ayetlerin anlamında farklı-lık meydana getireceği kesindir. Şöyle ki, söylemeden önce sözün mefhumu-nun hariçte varlığı söz konusu olan, tasdîk veya tekzîbe ihtimali olan haber, bunun tam tersi olan yani söylemeden önce sözün mefhumunun hariçte varlığı söz konusu olmayan, tasdik veya tekzibe de ihtimali olmayan inşa bildiren fiiller, kıraatlerin farklılığından dolayı birbirilerinin yerinde kulla-nılabilmektedir. Diğer taraftan haberin sıdk veya kizbine, haberi ifade ede-nin gayesine, kanısına vs. değil, olaya uygunluğuna göre hükmedilir. Haber kategorisine dâhil olan fiil, mâzî ve muzâri iken, inşa kategorisinde bu fiiller emir ve nehiydir. Söz konusu fiiller, Kur’an’da farklı şekilde geldiği zaman anlam yönünden olmasa da inşa-ihbar yönünde fark olacağı kesindir. Bu çalışmanın gayesi ayetlerin örnekliğinde bu farkı ortaya çıkarmaktır.

THE USE OF VERBS EXPRESSING NEWS AND CONSTRUCTION IN THE QURAN WITH THE MEANING OF EACH OTHER (EXAMPLE OF KEŞŞÂF)

PDF

___

Akdemir, Salih. Son Çağrı Kur’ân. Ankara: Ankara Okulu Yay., 2004.
Ateş, Süleyman. Kur’ân-ı Kerîm ve Yüce Meâli, Ankara: Ankara Üniversitesi Basım Evi, 1982.
Cevherî, İsmâil b. Hammâd. eṣ-Ṣıḥâḥ: Tâcü’l-luġa ve ṣıḥâḥu’l-ʿArabiyye. Thk. Ah-med Attâr, 7 Cilt. Beyrut: y.y., 1407/1987.
Ebû Hayyan, Muhammed b. Yusuf el-Endelûsî. el-Baḥru’l-muḥîṭ. Thk. Adil Ah-med Abdulmevcud & Ali Muhammed Muʿavid, 8 Cilt. Beyrut: Dârü‘l-Kütübil ʿİlmiyye, 1993.
Ezherî, Muhammed b. Ahmed. Meʿâni ’l-ḳıraat. Thk. ʿİyd Mustafâ Derviş & ʿAvd b. Hamd el-Ḳavzî. 3 Cilt. Riyâd: y.y., 1991.
Ferrâ, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Ziyâd b. Abdillâh el-ʿAbsî. Meʿâni’l-Ḳur’ân. 6 Cilt. Beyrut: ʿÂlemu’l-Kütüb, 1984.
Güneş, Kadir. Arapça-Türkçe Sözlük. İstanbul: Mektep Yayınları, 2011.
Hâşimî, Ahmed. Cevâhiru’l-belâġa fi’l-maʿânî ve’l-beyân ve’l-bedîʿ. Kâhire: Maṭbaʿatü medreseti vâlideti Abbâs Pâşa el-Evvel, 1905.
İbn Âşûr, Muhammed Tâhir, Tefsiru’t-taḥrîr ve’t-tenvîr. 30 Cilt. Tunus: Dârü’t-Tûnusiyye, 1984.
İbn Atıyye, Ebû Muhammed Abdülhak b. Gālib b. Abdurrahmân b. Gālib b. Atıyyeel-Muḥâribî el-Gırnâtî el-Endelüsî. el-Muḥarrerü’l-vecîz f î tefsîri’l-kitâbi’l-ʿazîz. Thk. Abdusselâm Abduşşâfî Muhammed, 6 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 1422/2001.
İbn Ebî Meryem, Ebû Abdullah Nasr b. Ali b. Muhammed. el-Muḍâḥ fi vücühi‘l-ḳıraati ve ʿilelihâ. Thk. Abdurrahîn et-Târhünî, Beyrût: Dârü‘l- Kütübi‘l-ʿArabiyye, 1971.
İbn Hâleveyh, Ebû Abdullah el-Huseyin b. Ahmed b. Hamdan. el-Ḥücce fi‘l-ḳıraati‘s-sebʿa. thk. Abdulʿall Sâlimel-Mükrrem, Beyrut: Dârü‘ş-Şürük, 1979.
İbn Zencele, Ebû Zürʿa Abdurrahman b. Muhammed. Ḥüccetu‘l-ḳıraat. Thk. Saʿîd el-Efġānî, Beyrût: Müessesetü‘l-Risâle, 1997.
Karaman, Hayrettin vd, Kur’ân Yolu Meâli, 7 Cilt.Ankara: y.y. 2013.
Kazvînî, Ebü’l-Meâlî Celâlüddîn el-Hatîb Muhammed b. Abdirrahmân b. Ömer b. Ahmed eş-Şâfiî, el-Îḍâḥ fî ʿulûmi’l-belâġa. Beyrut: y.y. 1993.
Kişk, Abdulhamîd. fî Riḥâbi’t-tefsîr. 30 Cilt. Mısır: el-Mektebû’l-Mısriyyi’l-Hadîs, ts
Kurtubî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekir. el-Câmiʿ li aḥkâmi’l-Ḳur’ân. Thk. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Türkî, 24 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1427/2006.
Kuşeyrî, Ebü’l-Kāsım Zeynülislâm Abdülkerîmb. Hevâzin b. Abdilmelik. Leṭâifu’l-işârât. Thk. İbrâhim Besyunî, 3 Cilt. Mısır: İdâretu’t-Turâs, 3. Basım, 2000.
Maġribî, İbn Yakûb. Mevâhibu’l-Fettâḥ f î şerḥi Telḫîṣi’l-Miftâḥ, Bulâk: Maṭbaʿatu’l-Kubrâ el-Emîrîyye, 1318.
Mahlûf, Hasaneyn Muhammed. Ṣafvetü’l-beyân li meʿâni’l-Ḳur’ân. Ebudabî: y.y., 1401/1981
Mazharî, Kâdî Muhammed Senâullâh el-Osmânî el-Hayfî. Tefsîrü’l-Maẓharî. Thk. Ahmed ʿİzzev ʿİnâye, 10 Cilt. Beyrut: İhyâi’t-Turâsi’l-ʿArabî, 1425/2004.
Nesefî, Ebu’l-Berakât Abdullah b. Ahmed b. Mahmud en-Nesefî. Tefsîru’n-Nesef î: Medâriku’t-tenzîl ve ḥaḳāiḳu’t-te’vîl. Thk. Yusuf Ali Bedyavî, 4 Cilt. Bey-rut: Dârü’l-Kelimi’t-Tayyib, 1419/1998.
Ocak, Ahmet Yaşar, "Hızlân", TDV İslâm Ansiklopedisi, (Erişim 24 Nisan 2020). https://islamansiklopedisi. org.tr/ hızlan#1.
Sekkâkî, İbn Ya’kûb Yûsuf b. Ebî Bekr Muhammed b. Alî. Miftâḥu’l-ʿulûm. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ʿİlmiyye, 1987.
Semîn, Ahmed b. Yusuf b. Abduddâim el-Halebî.ʿUmdetu‘l-ḥuffâz f î tefsiri eşrefi‘l elfâẓ. Thk. Muhammed Basil ʿUyunu’s-Sud, 4 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 1996.
Suyûtî, Ebû’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed. el-İtḳān fî ʿulûmi’l-Ḳur’ân. Thk. Merkezü’d-Dirasati’l-Ḳur’âniyye, 7Cilt. Medîne: Mücemmaʿü’l-Melik Fehd li-Ṭıbâʿati’l-Musḥafi’ş-Şerif, ts.
Taberî, Ebû Caʿfer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd. Câmiʿu’l-beyân ʿan teʾvîli âyi’l-Ḳur’ân. Thk. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Türkî. 26 Cilt. B. y., Dârü’l-Hicir, 1422/2001.
Tabersî, Ebu Ali Emînüddîn (Emînü’l-İslâm) el-Fazl b. el-Hasan b. el-Fazl et-Tabersî. Mecmaʿu’l-beyân li-ʿulûmi’l-Ḳurʾân. 10 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Murteḍâ, 1427/2006.
Teftâzânî, Saʿduddîn Mesʿûd b. Ömer. el-Muṭavvel ʿalâ’t-Telḫîṣ. B.y., Maṭbaʿa-i Âmire, 1309.
Zemahşerî, Ebû’l-Kāsım Mahmûd b. Ömer. Tefsîru’l-keşşâf ʿan ḥaḳāiḳi ġavâmidi’t-tenzîl ve ʿuyuni’l-eḳāvîli f î vucuhi’t-te’vîl. Thk. Adil Ahmed Abdulmevcud & Ali Muhammed Muʿavid, 6 Cilt. Riyad: Dârü’l-Abikân, 1998.
Zemahşerî, el-Enmûzec fi’n-naḥv. Thk. Sâmî b. Hamd el-Mansûr. B.y.: y.y., 1420/1999.
Zerkeşî, Bedruddin Muhammed b. Abdullah. el-Burhân f î ʿulûmi’l-Ḳur’ân. Thk. Yusuf Abdurrahman vd. 4 Cilt. Lübnan: Dârü’l-Meʿârife, 1410/1990.