ÖZDEN ÖZTÜRK, RAHİM ADA, Fikret AKINERDEM

Konya koşullarında yazlık kolza çeşitlerinde uygun ekim zamanının belirlenmesi

Bu araştırma, Konya koşullarında farklı ekim zamanlarının yazlık kolza çeşitlerinde verim ve verim unsurları üzerine et-kisini ortaya koymak ve en uygun ekim zamanını saptamak amacıyla 2004 ve 2005 yıllarında yürütülmüştür. Araştırmada, üç yazlık kolza çeşidine (Fantasio, Jura ve Helios) ve dört farklı ekim zamanı (20 Mart, 5 Nisan, 20 Nisan ve 5 Mayıs) etkisi incelenmiştir. ‘Tesadüf Bloklarında Bölünmüş Parseller Deneme Deseni’ne göre üç tekerrürlü olarak yürütülen bu çalışmada; bitki boyu, bitki başına yan dal sayısı, bitki başına kapsül sayısı, kapsül boyu, kapsülde tohum sayı-sı, bin tohum ağırlığı, tohum verimi, ham yağ oranı ve ham yağ verimi özellikleri tespit edilmiştir. İki yılın ortalama sonuçlarına göre, ekim zamanları incelenen tüm özellikleri istatistiki olarak önemli düzeyde etkilemiş-tir. Çeşitler arasındaki farklılıklar bitki başına yan dal sayısı, bitki başına kapsül sayısı ve kapsül boyu hariç diğer özellikle-rin tamamında önemli bulunmuştur. Araştırma sonucunda, en yüksek tohum ve ham yağ verimi 5 Nisan’da yapılan ekimde (sırasıyla, 227.9 kg/da ve 93.6 kg/da) elde edilmiş ve ekim zamanındaki gecikme ile verim ve verim komponentlerinin azaldığı belirlenmiştir. 5 Nisan tarihine göre 20 Nisan ve 5 Mayıs ekimlerinde tohum verimi sırasıyla % 13 ve % 25, ham yağ verimi % 17 ve % 30 oranında azalmıştır. Ekim zamanlarının ortalaması olarak Fantasio çeşidi gerek tohum verimi (214.8 kg/da) gerekse ham yağ verimi (83.6 kg/da) bakımından diğer çeşitlere göre daha iyi performans göstermiştir.

Anahtar Kelimeler:

kültür çeşitleri, ekim zamanı, kolza tohumu, kolza

Determination of the convenient sowing date for spring rapeseed cultivars in Konya conditions

This research was carried out to determine the most suitable sowing time and the effects of different sowing dates on the yield and yield components of some spring rapeseed varieties under Konya conditions between 2004-2005. Three spring rapeseed varieties (Fantasio, Jura and Helios) and four different sowing dates (March 20, April 5, April 20 and May 5) were tested in the experiment. The experimental design was arranged as Split Plots in Randomized Complete Blocks with three replications. In this research plant height, brunch number in plant, pod number in plant, pod length, seed number in pod, 1000 seed weight, seed yield, oil ratio and oil yield were determined. According to the results, all the characters were significantly affected by the sowing times. It was found that there were significant differences between rapeseed cultivars all of investigated characters except number of branches per plant, pod number per plant and pod length were significant. According to the two-year results, seed yield and yield components are significantly affected by the sowing time being delayed. The highest seed yield and crude oil yield were determinated in April 5 (2279.0 kg ha-1 and 936.0 kg ha-1, respectively). April 20 and May 5 sowing times reduced the seed yield about 13 % and 25%, and crude oil yield about 17 % and 30 %, respectively as compared with April 5 sowing time. Among the cultivars, Fantasio has shown better performance both seed yield (2148.0 kg ha-1) and crude oil yield (836.0 kg ha-1).

Keywords:

cultivars, sowing date, rapeseed, rape,

PDF

___

Acar, M., Gizlenci, Ş., Dok, M., 2005. Orta Karadeniz Bölgesinde Kolza İçin En Uygun Ekim Zamanının Belirlenmesi. Selçuk Üniv. Ziraat Fak. Derg. 19 (36): 110-115.
Akınerdem, F., Öztürk, Ö., Kaya, M. Z., 1997. Konya Şartlarında Farklı Ekim Zamanlarının Bazı Yazlık Kolza (Brassica napus ssp. oleifera L.) Çeşitlerin-de Verim ve Verim Unsurlarına Etkisi. S.Ü. Zir. Fak. Derg.11 (15): 113-125, Konya.
Akınerdem, F., 2008. Almanya YEK Gezisi. Biyoyakıt Dünyası Dergisi. ISSN 1306-9373. 14: 40-41.
Algan, N., Emiroğlu, Ş. H., 1985. Islah Edilmiş Bazı Kolza Çeşitlerinin Değişik Yetiştirme Şartları Al-tındaki Reaksiyonları Üzerindeki Araştırmalar. Ege Üniv. Zir. Fak. Derg. 22 (3): 65-82, İzmir.
Arslan, M., Üremiş, İ., Çalışkan, S., Çalışkan, M.E., 2007. Bazı Kanola (Brassica napus oleifera sp.) Çeşitlerinin Amik Ovası Koşullarında Yetiştirile-bilme Olanaklarının Belirlenmesi. Türkiye VII. Tarla Bitkileri Kongresi (25-27 Haziran 2007), 596-599, Erzurum.
Atakişi, İ., 1977. Çukurova’da Yetiştirilecek Yazlık Kolza Çeşitlerinin Önemli Tarımsal ve Kalite Özellikleri Üzerinde Araştırmalar. Çukurova Üniv. Zir. Fak. Yıllığı, Yıl 8, Sayı 1, Adana.
Aygün, H., Algan, N., 2004. Bazı Fizyolojik Yazlık Kolza Genotiplerinde Verim ve Verim Komponentleri Arasındaki İlişkiler. Ege Üniv. Zir. Fak. Derg. 41 (2): 69-76, İzmir.
Aytaç, S., Çamaş, N., 1999. Samsun’da Yazlık İki Kolza Çeşidi için En Uygun Ekim Zamanı ve Sık-lığının Belirlenmesi. Türkiye 3. Tarla Bitkileri Kongresi (15-18 Kasım 1999). Cilt II, Endüstri Bitkileri,76-81. Adana.
Balla, J. 1990. Effect of Sowing Date and Weather Conditions on the Yields of Winter Cruciferae Catch Crops under Irrigated Conditions. Vedecke Prace Ustavu Zavlahoveho Hospodarstva. No: 19, 153-162.
Başalma, D., 1997. Adaptation of Winter Type Ger-many Originated Rapeseed (Brassica napus ssp. oleifera L.) Cultivars Under Ankara Conditions. Tarım Bilimleri Dergisi, 3 (3): 57-62.
Başalma, D. 2004. Kışlık Kolza (Brasica napus ssp. oleifera L.) Çeşitlerinin Ankara Koşullarında Ve-rim ve Verim Öğeleri Yönünden Karşılaştırılması. Ankara Üniv. Ziraat Fak. Tarım Bilim. Derg. 2004, 10 (2): 211-217.
Başalma, D., 2007. Yazlık Kolza (Brassica napus ssp. oleifera L.) Çeşitlerinde Farklı Bitki Sıklıklarının Verim Öğeleri ve Verime Etkisi. I. Ulusal Yağlı Tohumlu Bitkiler ve Biyodizel Sempozyumu (28-31 Mayıs 2007), 316-322. Samsun.
Başalma, D., Uranbey, S., 1998. Ankara Koşullarında Farklı Yazlık Kolza (Brassica napus ssp. oleifera L.) Çeşitlerinin Verim ve Verim Öğelerinin Karşı-laştırılması. Yüzüncü Yıl Üniv. Ziraat Fak. Tarım Bilimleri Dergisi. 8:61-65.
Başalma, D., Uranbey, S., Er, C., 2003. Bazı Kışlık Kolza (Brassica napus L. ssp. oleifera ) Çeşitle-rinde Farklı Ekim Sıklıklarının Verim ve Verim Öğelerine Etkisi. Türkiye 5. Tarla Bitkileri Kong-resi ( 13-17 Ekim 2003), Cilt II: 146-150. Diyar-bakır.
Baydar, H., 2005. Isparta Koşullarında Kanola (Brassica napus L.) Çeşitlerinin Verim ve Kalite Özellikleri. S.D.Ü. Fen Bil. Enst. Derg. 9-3, 71-76, Isparta.
Baydar, H., Yüce, S. 1996. Kışlık Ekimde Yazlık ve Kışlık Kolza (Brassica napus L.) Çeşitlerinin Bü-yüme ve Gelişme Özellikleri, Kuru Madde Biri-kimleri ve Kalite Özelliklerinin Karşılaştırılması. Doğa Türk Tarım ve Ormancılık Dergisi. 20 (3):237-242.
Boelcke, B., Leon, J., Schulz, R.R., Scröder, G., Di-epenbrock, W. 1991. Yield Stability of Winter Oil-seed Rape (Brassica napus L.) as Affected by Stand Establishment and Nitrogen Fertilization. Journal of Agronomy and Crop Science. 167:241-248.
Budzynski, W., Wrobel, E., Ojczyk, T., Kotecki, A., 1990. Effect of Sowing Date on the Yield of Vari-ous Cultivars of Winter Rape. Agricultura. No: 51: 33-42.
Christensen, J. V., Legge, W. G., Depauw, R. M., Hennig, A. M. F., McKenzei, J. S., Siemens, B. and Thomos, J. B., 1985. Effect of Seeding Date, Nitrogen and Phosphate Fertilizer on Growth, Yield and Quality of Rapeseed in Northwest Al-berta. Canadian Journal of Plant Science. 65: 275-284.
Gizlenci, Ş., Dok, M., Acar, M., 2003. Orta Karadeniz Sahil Kuşağında Kolza İçin En Uygun Ekim Za-manının Belirlenmesi. Ekin Dergisi. 25: 38-41.
Gül, M.K., Egesel, C.Ö., Kahrıman, F., Tayyar, Ş., 2007. Bazı Kolza Çeşitlerinde (Brassica napus L.) Ekim Zamanına Bağlı Olarak Verim, Verim Komponentleri ile Tohum İçeriğinde Oluşabilecek Farklılıkların Saptanması. Türkiye VII. Tarla Bit-kileri Kongresi (25-27 Haziran 2007), 606-609, Erzurum.
Gür, A., Özgüven, M., 1992. Çukurova Koşullarında Farklı Gübre (Azot) Dozu ve Tohumluk Miktarının Kolzada Verim ve Kaliteye Etkisi. Fen ve Mühen-dislik Bilimleri Dergisi. 6 (1): 69-78, Adana.
Haase, H., 1964. Pratik Çiftçinin El Kitabı. Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş. Yayın No: 88, 211-233, Ankara.
Henning, K.,1984. Cultivation of Summer Rape. Landwirtschaftskammer Schleswig-Holstein, Kiel German Federal Republic 2 (1): 39-40.
Hocking, P.J., Stapper, M., 2001. Effect of Sowing Time and Nitrogen Fertilizer on Canola and Wheat, and Nitrogen Fertiliser on Indan Mustard. I. Dry Matter Production, Grain Yield, and Yield Components. Aust. J. Agric. Res. 52, 623-634.
Hodgson, A.S. 1979. Rapeseed Adaptation in North-ern New South Wales. III. Yield Components and Grain Quality of B. campestris and B. napus in Relation to Planting Date. Australian Journal Agri-cultural Research. 30: 19-27.
İlbeyi, A., 1984. Bolu Yöresinde Sulu Koşullarda Yetiştirilebilen Yazlık Kolza Çeşitleri. Tarım Or-man ve Köyişleri Bakanlığı. Toprak-Su Genel Müd. Yay. No: 108, Rapor No: 46.
İlisulu, K., 1970. Fransa ve Almanya’dan Getirilen Kolza Çeşitlerinin Ankara İklim ve Toprak Şartları Altında Adaptasyon Durumları, Tohum Verimleri ve Diğer Bazı Özelliklerinin Tespiti. A.Ü.Z.F. Yıl-lığı. 20 (1): 132-157.
İlisulu, K., 1973. Yağ Bitkileri ve Islahı. Çağlayan Kitapevi, 336 S. İstanbul.
İncekara, F., 1972. Endüstri Bitkileri ve Islahı. Cilt 2. Ege Üniv. 198 S. İzmir.
Jenkins, P. D. and Leitch, M. H., 1986. Effects of Sowing Date on the Growth and Yield of Winter Oilseed Rape (Brassica napus). Journal Agric. Sci., Cambridge. 107 (2): 405-420.
Johnson, B.L., Mckay, K.R., Schneiter, A.A., Hanson, B.K., Schatz, B.G., 1995. Influence of Sowing Date on Canola and Crambe Production. J. Prod. Agric. 8, 594-599.
Karaaslan, D., 1998. Farklı Kolza (Brassica napus L.) Çeşitlerinin Adaptasyon Kabiliyetleri ve Verim Potansiyellerinin Belirlenmesi Üzerine Bir Araş-tırma. Doğu Anadolu Tarım Kongresi. Atatürk Üniv. Ziraat Fak. 337-346, Erzurum.
Karaaslan, D.,Hakan, M., Gizlenci, Ş., 2007. Diyarba-kır Koşullarına Uygun Kolza Çeşitlerinin Belir-lenmesi. Türkiye VII. Tarla Bitkileri Kongresi (25-27 Haziran 2007), 661-668, Erzurum.
Karaosmanoğlu, F., 2001, Biomotorin ve Türkiye. Enerji. 1, 35-38. Kolsarıcı, Ö., 1985. Islah Edilmiş Yazlık Mutant Kol-za Hatlarının Verim Komponentleri Üzerinde Araştırmalar. Ankara Üniv. Ziraat Fak. Yıllığı. 35:51-60.
Kolsarıcı, Ö., Başalma, D., 1987. Islah Edilmiş Yağ Kalitesi Yüksek Yabancı Kökenli Yazlık Kolza Çeşitlerinin Verim Komponentlerinin Karşılaştı-rılması. Ankara Üniv. Zir. Fak. Yıllığı, Cilt: 38, Fasikül No: 1-2, Ankara.
Kolsarıcı, Ö., Başalma, D., 1988. Yabancı Kökenli Yazlık Kolza Çeşitlerinde Tohum Verimi ve Yağ verimi ile Bin Tohum Ağırlığının Saptanması. Ankara Üniv. Zir. Fak. Yıllığı, Cilt: 39, Fasikül No: 1-2, Ankara.
Kolsarıcı, Ö., Başoğlu, F., 1984. Yağ Kalitesi ve Yağ Oranı Yüksek Kışlık Kolza Çeşit ve Hatlarının Ve-rim Komponentleri Yönünden Karşılaştırılması. Ankara Üniv. Zir. Fak. Yıllığı. 34: 66-77.
Kolsarıcı, Ö., Er, C., 1988. Amasya İlinde Kolza Ta-rımında En Uygun Ekim Zamanı, Çeşit ve Bitki Sıklığı Tespiti Üzerinde Araştırmalar. Doğa Yay. Sayı 2, 163-177.
Kolsarıcı, Ö., Er, C., Tarman, D., 1986. Islah Edilmiş Kışlık Kolza Çeşitlerinde Verim Komponentlerinin Karşılaştırılması. A.Ü. Zir.Fak.Yıllığı.51-74.
Major, D. J., 1977. Influence of Seed Size on Yield and Yield Components of Rape. Agronomy Jour-nal. 69:541-543.
Mckay, K.R., Schneiter, A.A., 1990. Response of Spring Canola and Crambe to Several Dates of Planting. Agronomy Abstracts. ASA, Madison,WI.
Öğütçü, Z., Kolsarıcı, Ö., 1978. Ankara İklim Koşul-larında Yetiştirilen Yabancı Kökenli Yazlık Kolza Çeşitlerinin Verim Komponentleri Üzerine Araş-tırmalar. Ankara Üniv. Zir. Fak. Yıllığı. 28 (2): 521-536.
Önder, M., Çetin, A., Gemalmaz, F., Sadıç, Ş., Demireli, A., 1994. Farklı Azot Dozlarının Yazlık Kolza Çeşitlerinin Tane Verimi, Ham Yağ Oranı ve Bazı Verim Unsurlarına Etkisi. Selçuk. Üniv. Zir. Fak. Derg. 5 (7): 63-71, Konya.
Önder, M., Kan, Y., Soylu, S., Öztürk, Ö., 1995. Bazı Kışlık Kolza (Brassica napus L. ssp. oleifera) Çe-şitlerinde Ekim Zamanının Dane Verimi, Verim Unsurları ve Kaliteye Etkileri. Selçuk Üniv. Zir. Fak. Derg. 8 (10): 110-122.
Öz, M., 2002. Bursa Mustafakemalpaşa Koşullarında Farklı Ekim Zamanlarının Kışlık Kolza Çeşitlerin-de Verim ve Bazı Verim Unsurları Üzerine Olan Etkileri. Uludağ Üniv. Zir. Fak. Derg. 16: 1-13.
Özer, H., 2003. Sowing Date and Nitrogen Rate Ef-fects on Growht, Yield and Yield Components of Two Rapeseed Cultivars. Europ. J. Agronomy. 19: 453-463.
Özer, H., Oral, E., 1997. Erzurum Ekolojik Koşulla-rında Bazı Kolza (Brassica napus ssp. oleifera L.) Çeşitlerinin Fenolojik Özellikleri ile Verim ve Ve-rim Unsurları Üzerine Bir Araştırma. Journal of Agriculture and Forestry. 21: 319-325.
Özer, H., Oral, E., Doğru, U., 1999. Relationships Between Yield and Yield Components on Current-ly Improved Spring Rapeseed Cultivars. Tr. J. Agric. For. 23: 603-607.
Özgüven, M., Kırıcı, S., Tansı, S., Gür, A., 1992. GAP Bölgesine Uygun Kolza Çeşitlerinin Saptanması. Çukurova Üniv. Ziraat Fak. Genel Yayın No: 36, GAP Yayın No: 65, Adana.
Özgüven, M., Kırıcı, S., 1999. Bazı Kolza Çeşitlerinin Çukurova Bölgesinde Verim ve Verim Komponentlerinin Belirlenmesi. Çukurova Üniv. Ziraat Fak. Derg. 14 (1): 41-48.
Özgümüş, A., Başoğlu, F., 1987. Değişik Azotlu Güb-relerin Kolza (Brassica napus ssp. oleifera)’da Ürün Miktarı ve Tohumlardaki Yağ Oranı Üzerine Etkileri. Uludağ Üniv. Ziraat Fak. Derg. 3: 41-48.
Öztürk, Ö., 2000. Bazı Kışlık Kolza Çeşitlerinde Fark-lı Ekim Zamanı ve Sıra Arası Uygulamalarının Ve-rim, Verim Unsurları ve Kalite Üzerine Etkileri. S. Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü. Doktora Tezi.
Prodan, I., Prodan, M. 1985. Studies of the Influence of Sowing Date on Winter Rape Yields. Analele Institutului de Cercetari Pentru Cereale Si Plante Technice Fundulea. 52:267-274.
Sağlam, A.C. ve Atakişi İ. K.. 1995. Research on the Adaptation and Yield of Some Winter and Summer (Brassica napus ssp. oleifera) Grown un-der the Ecological Conditions of the Trace Region. Deutsch-Türkische Agarforschung. Deustsch- Türkische Symposium. 95-100, Ankara.
Saran, G., Giri, G. 1987. Influence of Dates of Sowing on Brassica Species under Semi-Arid Rainfed Conditions of North-West India. Journal of Aricul-tural Science. Camb., 109 (3):561-566.
Scarisbrick, D.H., Daniels, R.W., Alcock, M., 1981. The Effect of Sowing Date on Yield and Yield Components of Spring Oilseed Rape. J.Agric. Sci.Camb. 97, 189-195.
Tarman, D., Kolsarıcı, Ö., 1986. Yağ Kalitesi Yüksek Yazlık Kolza (Brassica napus ssp. oleifera L.) Çe-şitlerinde Farklı Ekim ve Bitki Sıklığının Tohum Verimi ve Yağ Oranına Etkisi. Ankara Üniv. Zir. Fak. Yıllığı, 94-109.
Taylor, A. J., Smith, C. J., 1992. Effect of Sowing Date and Seeding Rate on Yield and Yield Com-ponents of Irrigated Canola (Brassica napus L.) Grown on a Red-Brown Earth in South-Eastern Australia. Australian Journal of Agricultural Re-search. 25: 697-710.
Thurling, N., 1974. Morphological Determinants of Yield in Rapeseed (Brassica campestris and Bras-sica napus). II. Yield Components. Australian Journal of Agricultural Research. 25: 697-710.
Tunçtürk, M., Yılmaz, İ., Erman, M., Tunçtürk, R., 2005. Yazlık Kolza (Brassica napus ssp. oleifera) Çeşitlerinin Van Ekolojik Koşullarında Verim Özellikleri Yönünden Karşılaştırılması. Tarım Bi-limleri Dergisi, 11 (1), 78-85.
Türkeç, A., Göksoy, A. T., Turan Z. M., 1993. Kolza-da En Uygun Ekim Normunun Saptanması Üzerine Bir Araştırma. Uludağ Üniv. Zir. Fak. Derg. 10: 163-172.
Wytock, G.P., Williams, G.H. 1993. The Effect of Sowing Date and Weed Competition on the Growth and Yield of Oilseed Rape in Scotland. Proceeding of a Conference on Crop Protection in Northern Britain. 141-146,UK.
Yao, J. B., Xu, C. K., 1994. A Study on Adaptation and Yield Stability of Rapeseed Varieties in Huai-nan Region. Oil Crops of China. 16 (3): 21-24.
Yusuf, R. I., Bullock, D. G., 1993. Effect of Several Production Factors on Two Varieties of Rapeseed in the Central United States. Journal of Plant Nu-trition. 16 (7): 1279-1288.