Ekmeklik buğdaylarda (Triticum aestivum L.) kalite özelliklerinin kombinasyon yeteneği, melez gücü ve kalıtımı

Orta Anadolu şartlan için kaliteli ekmeklik buğday melez ve ebeveynlerini belirlemek amacıyla Konya 'da üç ekmeklik buğday çeşidi ve 10 ekmeklik buğday hattı arasında çoklu dizi yöntemine göre melezlemeler (30 melez kombinasyon) yapılmıştır. Fj bitkiler ve ebeveynler üzerinde ham protein oranı, glüten oram ve sedimantasyon değeri analizleri yapılmıştır, Bu özellikler için ebeveyn ve melezlerin çoklu dizi analiz yöntemine göre genel ve özel kombinasyon yetenekleri, geniş ve dar anlamda kaktım dereceleri, aynca melezlerin heterosis ve heterobeltiosis değerleri ortaya konmuştur, incelenen her üç özellik içinde, eklemeli olmayan gen etkisi ve düşük dar anlamda kalıtım dereceleri tespit edilmiştir. Ortalama heterosis değerleri pozitif olurken, ortalama heterobeltiosis değerleri negatif olmuştur.Her üç özellik yönüyle 2,5 ve 7 nolu hatlar ile Kıraç 66 (sedimantasyon değerinde 2 no'lu hatlar hariç ) pozitif ve önemli GKY varyansına sahip olduklarından, ekmeklik buğdayda kalite ıslahı programlarında kullanılması önerilen anaçlar olarak belirtilebilir.

Anahtar Kelimeler:

Triticum aestivum, protein değeri, melezleme, ekmeklik buğday, buğday proteini, buğday gluteni, kombinasyon yeteneği

Combining ability, hybrid vigor and heritability for quality quaracteristics in bread wheats (Triticum aestivum L.)

The crosses between three bread -wheat cultivars and 10 lines (30 hybrid combinations) were made by line x tester method to determine the bread wheat crsosses and parents -with high qualify for Central Anatolian Condition . Crude protein and gluten contents, sedimentation values -were measured in all parents and their hybrid grogenies. General and specific combining ability, heterosis and heterobeltiosis, broad and narrow sense heritability of parents and crosses were calculated by using the line x tester method. Non-additive gene affects and law narrow sense heritability degress were estimated for crude protein, and gluten contents and sedimentation values of grain.The average values of heterosis for all characteristics were positive ,while the average values of heterobeltiosis for all characteristics were negative . As a result suitable combinations and parents to be used in qualify breeding in bread wheat were determined.Based on tree carastarictic since 2, 5 and 7 nubbered lines with kıraç 66 variety hadpossitive and significant GKY variance these can be recmmended in quality breeding programmes for breadwheats

Keywords:

Triticum aestivum, protein value, hybridization, bread wheat, wheat protein, wheat gluten, combining ability,

PDF

___

Bilgen, G., 1989. Yabani x Kültür Arpa Melezlerinin Genetik Analizi ve Bunlardan Islahta Yararlanma Imkanlari. Doktora Tezi. E. Ü. Fen Bil. Ens. Tarla Bit. Ana Bilim Dali Izmir.
Chiang, M. S., Smith, J. D., 1967. Diallel Analysis of Inheritance of Quantitative Characters in Grain Sorghum. I. Heterosis and Breeding Depression, Con. 3. Genet. Cyttol. 9:44-51.
Ekiz, H., 1996. Farkli Stoplazmalarin Ekmeklik Bug- daylarin (Triticum aestivum L.) Bazi Kalite Öze l- likleri Üzerine Etkileri. Doktora Tezi. S. Ü. Fen Bilimleri Enst. Tarla Bitkileri Anabilim Dali, Konya.
Ekse, A.O., Demir, I., 1985.Ekmeklik Bugdaylarda Verim, Verim Ögeleri ve Proteinin Kalitimi Üze- rinde Arastirmalar. Ege Tarimsal Arastirma Ensti- tüsü Yayinlari, No:56.
Eser V., Atli, A., Akçin, A. 1993. Makarnalik Bug- daylarda Bazi Kalite Kriterlerinin Diallel Analiz Yöntemi Ile Incelenmesi. Makarnalik Bugday ve Mamülleri Sempozyumu, Ankara.
Elgün, A. ve Certel, M., 1987.Tahil ve Ürünlerinde Analitik Kalite Kontrolü.Atatürk Üniversitesi Zi- raat Fakültesi, Erzurum.
Fonseca, S. and Patterson, F. L., 1968. Hybrid Vigor in a Seven Parent Diallel Crosses in Common Wheat (Triticum aestivum L.) Crop Sci., 8:85-88.
Güler, M., 1991. Kislik Makarnalik Bugday (Triticum durum desf) Anaç ve Melezlerinde Bazi Morfolo- jik ve Agronomik Karakterlerarasi Iliskiler, Yü k- sek Lisans Tezi. Ankara Üniv. Fen Bilimleri Enst. Tarla Bitkileri Anabilim Dali. Ankara.
Kanterbay, M., Demir, I., 1985. Dört Makarnalik Bugday Melezinde Dönme ve Diger Bazi Tarim- sal Özelliklerin Kalitimi Üzerinde Arastirmalar. Erzurum Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 22 (2): 91-111. Izmir.
Kün, E., 1988. Serin Iklim Tahillari. Ankara Üniversi- tesi Ziraat Fakültesi Yayinlari: 1032, Ders Kitabi: 299, Ankara Üniversitesi Basimevi, Ankara.
Matuz, J., Kertesz, Z., Acs, E., 1993. Inheritance of Bread Making Quality in Crosses of Hungarian and Wort American Winter Wheats (Triticum aestivum L Cereal Research Communications, .) 21: 39-43.
Milanko, S., 1988. Combining Ability for Seed Prote- in Content in Wheat. Cereal Resecrch Communications 16: 189-193.
Peterson, C. J., Graybosch, R. A., Boenziger, P. S., Grambacher, A. W., 1992. Genotype and Environment Effects on Quality Characteristics of Hard Red Winter Wheat. Crop Science, 32: 98- 103.
Sade, 1997, Tahil Islahi (Bugday ve Misir). Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayinlari, No: 31, Konya.
Singh, R. K., and Chaudhary, B. D., 1979. Line x tester Analysis. in. Biometrical Methods in Quantiative Genetic Analysis. Kalyani Publishers, New Delhi. pp. 205-214.
Soylu, S., 1998. Orta Anadolu Sartlarinda Makarnalik Bugday Islahinda Kullanilabilecek Uygun Ebe- veyn ve Melezlerin Çoklu Dizi (line x tester )Yöntemi ile Belirlenmesi. Doktora Tezi, S. Ü. Fen Bilimleri Ens. Tarla Bitkileri Anabilim Dali, Konya.
Tosun, M., Demir, I., Sever, C., Gürel, A., 1995. Bazi Bugday Melezlerinde Çoklu Dizi (line x tester) Analizi. Anadolu J. Of. AARI 5 (2), 52-63.
Tosun, M., Demir, I., Sever, C., 1997. Bugdayda Protein Kalitimi. Türkiye II. Tarla Bitkileri Kong- resi, Samsun.
Uluöz, M.,1965 Bugday Unu ve Ekmek Analiz Metodlari.Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Ya- yinlari No:57 Izmir.
Williams, P. Haremein, F. J., Nakkaul, H., Rihawi, S., 1986. Crop Quality Evaluation Methods and Quidelines. Technical Mansal No: 14, I CARDA, Aleppo, Syrica.
Yildirim, M. B., Kasli, A., Kalipçioglu, Z., 1979. Diallel Analizler, Z. Griffing Tipi Analiz, E. Ü. Elektronik Hesap Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 2: 29-35.
Yildirim, M. B., Çakir, S., 1986. Line x tester Analizi, E. Ü. Bilgisayar Arastirma ve Uygulama Merkezi Dergisi. 9 (1).