Tarih-i Sistan’da Selçuklular ile İlgili Bilgiler

Yazarının ismi bilinmeyen Tarih‐i Sistan ilk defa 445/1053‐1054 senesinde kaleme alınmış birşehir tarihidir. Sistan’ın kuruluşundan itibaren İslâm öncesi ve sonrası tarihinin konu edildiğieser şehir tarihçiliğinde önemli ve değerli bir örnek teşkil etmektedir. Farsça yazılmış olan eser,Sistan’ın coğrafyası ve topografyasına dair kıymetli bilgileri haizdir. Tarih‐i Sistan, Abbasî,Tahirî, Samanî devletlerinin bölgedeki faaliyetleri ve özellikle Saffarî devleti için temel kaynakniteliğindedir. Saffarî hâkimiyetinden sonra bölgede egemenliği ele geçiren Gazneliler ve akabindeSelçuklular olmuştur. Tarih‐i Sistan, Selçukluların Sistan ve civarına yönelik akınları vebölgedeki hâkimiyetleri hakkında en detaylı bilgi içeren müstesna bir eser olarak dikkat çeker.Bu çalışmada Tarih‐i Sistan’da Selçuklular ile ilgili malumat Türkçeye tercüme edilmiştir.Ayrıca tercümedeki bilgilerden istifade ederek, Selçukluların Sistan’daki hâkimiyetine dairdeğerlendirme yapılarak tercümenin analizi sağlanmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Tarih‐i Sistan, Selçuklular, Selçuklu Tarihinin Kaynakları

Information in Tārikh-e Sistān About Seljuks

Tārikh‐e Sistān, whose author are not known is a city history book written in 445/1053‐1054. This work which investigated territory of Sistān before and after Islam since its establishment constitutes significant and valuable sample in terms of urban historiography. While this book was written in Persian language, it contains precious information regarding the geography and topography of the Sistān territory. Tārikh‐e Sistān is a qualified basic resource for activi‐ties of the Abbasids, Tahirids and Samanids in the region and especially for the Saffarids. Ghaznavids and then Seljuks took control of the region in the aftermath of the Saffarî control. Tārikh‐e Sistān is an exceptional piece of book that includes detailed information about inva‐sion and authority of Seljuks in the Sistān and its periphery. This present study translates the information about the Seljuks contained in the Tārikh‐e Sistān into the Turkish language. Additionally, by taking advantage of the information acquired through this translation, a Sel‐juks’ authority in the Sistān territory was evaluated so that analyze of the translation can be provided.

Keywords:

Tārikh‐e Sistān, Seljuks, Sources of Seljuk History,

___

ASHJERDİ, Morteza Rashidi–NAHRKHALAJİ, Saeedeh Shafiee (2011). “Ayyāri: the Chivalry Movement in Persia”, 2011 International Conference on Humanities, Society and Culture, IPEDR Vol.20, IACSIT Press, Singapore: 195‐199.
BLOCHET, E. (1934). Catalogue des Manuscrits Persans IV, Paris Bibliotheque Natio‐ nale, No. 2281.
BOSWORTH, C. E. (1968). Sīstān under the Arabs, from the Islamic Conquest to the Rise of the Ṣaffārids (30‐250/651‐864), Roma.
____(1968). “The Armies of the Saffârids”, Bulletin of the School of Oriental and African Studies, University of London, 31/ 3: 534‐554.
____(1994). The History of the Saffarids of Sistan and the Maliks of Nimruz (247/861 to 949/1542‐3), California.
CAHEN, Cl., HANAWAY, W. L. Jr. (1987). “‘Ayyâr”, Encyclopaedia Iranica, C. III: 159‐163.
ER‐RÂVENDÎ (1999). Râhat‐üs‐Sudûr, Terc. Ahmet Ateş, C.I, Ankara: TTK Yay.
GEVORGYAN, Khacik (1382/2003). “Taḥlil‐e Taṭbiqi‐ye Fotovvat va ‘Ayyāri” (The Comparative Analysis of Fotovvat and Ayyari Ideologies), Sokhan‐e Ešq – Latest Research in the Persian Language and Literature, 18, Tehran: 29‐35.
HABİBÎ, Seyyid Muhsin (1390 hş). Az Shar Ta Shahr (Ez Şar Ta Şehr), Tahran.
ISTAHRÎ, el‐Mesâlik ve’l‐Memâlik, Beyrut: Daru Sadr.
İBNÜ’L‐ESİR (1987). el‐Kâmil fi’t‐Tarih, C. 9, Terc. A. Özaydın, İstanbul.
KAZVİNÎ, Hamdullah Müstevfî (1387 hş). Târîh‐i Güzîde, Nşr. Abdu’l‐Hüseyin Nevâî, Tahran.
KAZVİNÎ, Yahya b. Abdullatif (1382 hş.). Lubbu’t‐Tevârih, Tsh: Mir Haşim Muhad‐ dis, Tahran.
KÖYMEN, M. A. (2000). Büyük Selçuklu İmparatorluğu Tarihi I, Ankara: TTK Yay.
MAHCUB, Muhammed Cafer (1356 hş.). “Ravashha‐ye ‘Ayyarî ve Nofozgâr ve Kerdar‐e ‘Ayyaran der Shahnâme”, Honar‐e Mardom, S. 177‐178: 2‐13.
MERÇİL, E. (1987). “Saffarîler”, DGBİA, C. 5, İstanbul: 417‐449.
_____ (1987). “Gazneliler”, DGBİA, C. 6, İstanbul: 223‐299.
NİŞÂBÛRÎ, Zahîreddin (1390 hş.). Selcuknâme, Nşr. İsmail Afşar, Tahran.
ÖZGÜDENLİ, Osman G. (2013). Selçuklular I, Büyük Selçuklu Devleti Tarihi (1040‐ 1157), İstanbul: İsam Yay.
____(2005) “Musā Yabḡu”, Encyclopedia Iranica, http://www.iranicaonline.org/articles/musa‐yabgu)
____(2002). “Yeni Paraların Işığında Kuruluş Devri Selçuklularında Hâkimiyet Mü‐ nasebetleri Hakkında Bazı Düşünceler”, Belleten, LXV/243 (Ağustos 2001): 547‐ 570.
THE TÂRİKH‐E SISTÂN (1976). İng. Trc. Milton Gold, Roma, 1976.
TURAN, Osman (1997). Selçuklular Tarihi ve Türk İslâm Medeniyeti, İstanbul.
ZAKERİ, Mohsin (1995). Sasanid Soldiers in Early Muslim Society: The Origins of Ayya‐ ran and Futuwwa, Wiesbaden.
http://www.loghatnaameh.org/dehkhodaworddetail‐ 2c644d63ed0244e7aa8db07d1eef9055‐fa.html 20.08.2013.
http://www.vajehyab.com/dehkhoda/%D8%A8%D8%B3%DA%A9%D8%B120.08.20 13.