Silifke Yörüklerinde Doğum, Evlenme ve Ölüm Gelenekleri Üzerine Bir Araştırma
Yörükler, atlı‐göçebe Türk kültürüne uygun yaşantılarını diğer birçok Türk topluluğuna göredaha uzun süre devam ettiren ve yerleşik düzene yakın zamanlarda geçen Türk topluluklarındanbirisidir. Silifke yöresinde de hâkim olan yaşayış Yörük kültürünün ürünüdür ve bu kültürbirçok yerleşim birimine göre daha canlı olarak yaşatılmaktadır. Burada tabiat, bollukbereket,hayvanlar, türbeler, ocaklar, nazar, kurban‐adak, uğur, büyü gibi konularda çok çeşitliinanış ve doğum, evlenme ve ölüm gibi geleneklere rastlanmaktadır.Doğum, evlenme ve ölüm, insan yaşamının başlıca üç geçiş dönemini oluşturmaktadır. Budönemlerdeki uygulamalar, bağlı bulundukları kültürel yapının özelliklerine göre şekillenir.Bu nedenle doğum, evlenme ve ölüm içerisinde yer alan gelenekler, görenekler ve uygulamalarbu bölgenin geleneksel kültürünün önemli bölümünü oluşturmaktadır. Bu çalışmada, Silifkeçevresindeki yörük kültürünün bu geleneklerinden bahsedilmiştir Araştırma sonucunda bugeleneklerden bazıları devam ederken, çoğu unutulmuştur.
A Research on the Nomads of Silifke Concerning Their Birth, Marri- age and Funeral Traditions
Turks, having settled recently, are one of the communities who kept their traditional horsed‐nomadic lives which were in accordance with Turkish culture longer than any other Turkish community. The life style dominant in Silifke region now is the result of Nomad Culture and this culture is maintained more vividly here than in other settlements. Here we can coincide with various traditions concerning nature, abundance, fertility, animals, mausoleum, stoves, evil, sacrifice, luck, magic, birth, marriage and death. Birth, marriage and death, constitute the three major transition period of human life. These periods are shaped according to the characteristics of their cultural structure, depending on the applications. Therefore, birth, marriage and death traditions, customs and practices within this zone constitutes an important part of traditional culture. In this study, Silifke around the tra‐ditions of nomadic culture are discussed. Some of these traditions continue as a result of rese‐arch, most of them have been forgotten.
___
- AĞCALAR, Aslı (2009). Silifke Halk Kültürü Araştırması, Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Mersin.
- ALPTEKİN, Mehmet (2007). Silifke’de Eski Türk İnançlarının İzleri, Niğde Üniversi‐ tesi Yayınlanmamış yüksek Lisans Tezi, Niğde.
- ARTUN, Erman (1996). “Çukurova Yörüklerinin Gelenek ve Görenekleri”, I. Akdeniz Yöresi Türk Toplulukları Sosyo‐Kültürel Yapısı (Yörükler) Sempozyumu Bildirileri, Ankara, 25‐62.
- ARTUN, Erman (2005). Türk Halkbilimi, İstanbul.
- ARTUN, Erman (2008). “Çukurova Ağıt Söyleme Geleneğinde Ölüm Dışı Söylenen Ağıtlar”, Karadeniz, C. 1, Ankara, 52‐78.
- BULDUK, Üçler (2000). “Bozdoğan Yörükleri ve Yaylak‐Kışlak Sahaları”, Anadolu’da ve Rumeli’de Yörükler ve Türkmenler Sempozyumu Bildirileri, Ankara, 71‐82.
- ÇABUK, Vahid (1966); “Yörükler”, İslam Ansiklopedisi, XIII, Ankara, 430‐431.
- ÇELTİKÇİ, Orhan (2010). “Türk Dünyası Kültüründe Doğum Üzerine Ortak Uygu‐ lamalar”, Khazar Journal of Humanities and Social Sciences, C. 10, http://jas‐ khazar.org/wp‐content/uploads/2010/06/42.pdf (Şubat 2012)
- ÇETİNTÜRK, Selahaddin (1942). “Osmanlı İmparatorluğunda Yürük Sınıfı ve Hu‐ kuki Statüleri”, A.Ü. Dil ve Tarih‐Coğrafya Fakültesi Dergisi, C. II (1), Ankara, 107–116.
- ÇIBLAK, Nilgün (2005); “Türk Halk Kültürü İçerisinde Mersin Ağıtlarının Yeri”, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C. 14 (2), Adana, 201‐226.
- DEMİR, Alparslan (1999). 16. Yüzyılda İçel ve Çevresinde Bozdoğan Cemaatleri, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
- DEMİR, Kenan (2006). Erdemliʹnin Arpaçbahşiş Kasabasıʹndaki Boynuinceli Oy‐ makʹının Sosyo‐Kültürel Yapısı, Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Ya‐ yınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Niğde.
- DEVECİ, Esma (2003). Yörük Kızı, Silifke.
- DOĞAN, M.Sait ve Doğan,Cihangir (2004). “Tarihsel Gelişim Sürecinde Yörükler”, Sosyoloji Konferansları Dergisi, C. 30, Ankara, 15‐29.
- DOĞRU, M. Akif (1998). “18. Yüzyılda Anadolu’da Bozdoğan Yörükleri”, X. Milli Türkoloji Kongresi, İstanbul.
- DULKADİR, Hilmi (1993). “Sarıkeçililer”, II. Uluslararası Karacaoğlan Çukurova Halk Kültürü Sempozyumu Bildirileri, Adana, 481‐488.
- DULKADİR, Hilmi (1997). İçel’de Son Yörükler Sarıkeçililer, Mersin.
- ERÖZ, Mehmet (1965). “Türk Köy Sosyolojisi Meseleleri ve Yörük‐Türkmen Köyle‐ ri”, Sosyoloji Konferansları Dergisi, 6, Ankara, 119‐154.
- ERÖZ, Mehmet (1991). Yörükler, İstanbul.
- GÜLTEN, Sadullah (2008). XVI. Yüzyılda Batı Anadolu’da Yörükler, Gazi Üniversite‐ si Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
- HALAÇOĞLU, Yusuf (1988). XVIII. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nun İskân Siyase‐ ti ve Aşiretlerin Yerleştirilmesi, Ankara.
- HÜSEYNİKLİOĞLU, Ayşegül (2008). Karaman Beylerbeyliği’nde Konar‐Göçer Nü‐ fus (1500‐1522), Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi, Elazığ.
- İNCİR, Ayşe (2011). Mersin Yörüklerinde Doğum, Evlenme Ve Ölüm İle İlgili İna‐ nışların Mukayeseli Araştırması, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Ya‐ yınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Elazığ.
- KAYALI, Nejla (2010). Mersin Halk Kültüründe Geçiş Dönemleri, Mersin Üniversite‐ si Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Mersin.
- KOÇAK, Gizem (2006); Yerleşik Göçer Yörükler Arasındaki Farklılıkların Karşılaştı‐ rılması: Sarıkeçililer Örneği, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayın‐ lanmamış Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir.
- MEMİŞOĞLU, Ragıp (1996). “Boynuinceli Türkmenleri”, Türk Dünyası Araştırmaları, S. 100, İstanbul, 147‐167.
- MEMİŞOĞLU, Ragıp (2004). “İçel Adının Değiştirilmesinin Düşündürdükleri ve İç‐ il (İçel) Türkmenleri”, Türk Dünyası Araştırmaları, S. 151, İstanbul, 71‐104.
- ÖZDEMİR, Orhan vd. (2010); Toroslarda Yörükler (Erdemli ve Silifke Çevresi) Mehmet Doğan Armağanı, Kargıpınarı.
- SAĞLIK, Selcan (2006). “Türkmen Düğün Geleneği”, Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, C. 3 (2), Ankara, 71‐85.
- SÜMER, Faruk (1952). “XVI. Asırda Anadolu, Suriye ve Irak’ta Yaşayan Türk Aşi‐ retlerine Umumi Bir Bakış”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, C. 11 (1‐4), İstanbul, 509‐552.
- SÜMER, Faruk (1963). “Çukur‐ova Tarihine Dâir Araştırmalar (Fetihten XVI. Yüzyı‐ lın İkinci Yarısına Kadar)”, A.Ü. Dil ve Tarih‐Coğrafya Fakültesi Tarih Araştırmala‐ rı Dergisi, C. 1 (1), Ankara, 1‐98.
- SÜMER, Faruk (1992). Oğuzlar (Türkmenler) Tarihleri‐Boy teşkilatı‐Destanları, Ankara.
- UĞUR, Sait (1948). İçel Folkloru II, Ankara.
- YALGIN, Ali Rıza (1993). Cenupta Türkmen Oymakları, C. 1, İstanbul.
- YARDIMCI, Mehmet (1993). “Çukurovaʹda Ölümle İlgili İnanışlar‐Uygulamalar ve İskenderun Mezar Taşlarının Dili”, II. Uluslararası Karacaoğlan Çukurova Halk Kültürü Sempozyumu Bildirileri, Adana, 547‐559.
- Kaynak Kişi 1: Havva Kanmaz, 1950 Silifke Süzerlik köyü doğumlu.
- Kaynak Kişi 2: Mehmet Doğan, 1938 Silifke Ovacık köyü doğumlu.
- Kaynak Kişi 3: Havva Ay, 1941 Gülnar doğumlu.