James Clarence Mangan’ın Sûfîlerin Mânisi Başlıklı Şiirinin Kur’an-ı Kerim ve Sufîlik Bağlamında Metinlerarası Bir İncelemesi

James Clarence Mangan (1803-1849) Orta Doğu’nun kültürel ve sosyal atmosferini edebi eserlerine konu etmiştir. Bir kısmının çeviri olduğunu iddia ettiği şiirlerin yanı sıra tamamıyla kendisine ait olan şiirler de mevcuttur. Spiritüalizm ve mistisizme olan ilgisi sonucu Mangan, Orta Doğu merkezli kadim bir inanış olan ve Batı dünyasında sıklıkla İslam mistisizmi olarak adlandırılan Sûfîlik ile de özellikle ilgilenmişti. Aynı zamanda büyük Sûfî öğreticilerinin edebi külliyatına hakimdi ve Sûfî öğretilerini kendi ürettiği metinlerde de kullanmıştı. Bu metinlerden biri olan Sûfîlerin Mânisi isimli şiiri, yedi bölüme ayrılmasıyla ve her bölümün kendi içerisinde yarı düzyazı yarı şiir biçiminde sunulmasıyla özellikle dikkat çekicidir. Düzyazı kısımları her seferinde “besmele” ile başlayan şiirin hem içerik hem biçem açısından incelenmeye ve metinlerarası bir okumaya ihtiyaç duyduğu gözlemlenmiştir. Bu çalışmada, metinlerarasılık bağlamında yürütülen inceleme sonucu şairin yedi bölüme ayırarak her bir bent öncesi verdiği düzyazıların Kur’an’ı Kerim’in belli başlı ayetlerine yapılmış birer anıştırma olduğu sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Metinlerarasılık, Sûfîlik, Kur’an-ı Kerim, anıştırma, James Clarence Mangan

An Intertextual Analysis of James Clarence Mangan's The Soffees' Ditty in Relation to the Koran and Sufism

James Clarence Mangan (1803-1849) expressed the Middle East's cultural and social atmosphere in his literary works. Except for some poems claimed to be translations, he has written original poetry as well. As a result of his interest in spiritualism and mysticism, Mangan was particularly interested in Sufism, an ancient belief centered in the Middle East and frequently called Islamic mysticism in the West. He also had a grasp of the literary canon of the prominent Sufi teachers, and he used Sufi doctrines in the texts he produced. One of these texts, The Soffees' Ditty is exceptionally intriguing with its seven chapters including both prose and verse. Stylistically, prose sections begin with "Bismillah!", which requires further stylistic and intertextual analysis. Hence, the intertextual analysis conducted revealed that each section preceding the verse and written in prose include various allusions to specific verses of the Koran.

Keywords:

Intertextuality, Sufism, the Koran, allusion, James Clarence Mangan,

PDF

___

Akgül, M. ve Arıkan, A. (2019). Islamic motifs in James Clarence Mangan's poems (1838- 1844). IV. International Social Research and Behavioral Sciences, Antalya.
Aktulum, K. (2000). Metinlerarası ilişkiler. Ankara: Öteki Yayınevi.
Altıer, S. (2008). Bektaşi ikonografisi üzerine bir deneme: Hacı Bektaş Veli Müzesi’ndeki figürlü keşkül-ü fukaralar. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17, 101-116.
Altındiş, H. (2020). Shaping the way we believe: Sufism in modern Turkish culture and literature. (Der. Alam, S.) Cultural Fusion of Sufi Islam: Alternative Paths to Mystical Faith içinde. (s. 115-130). Oxon: Routledge.
Becker-Leckrone, M. (2005). Julia Kristeva and literary theory. China: Palgrave Macmillan.
Childs, P., ve Fowler, R. (2006). The Routledge Dictionary of Literary Terms. Oxon: Routledge.
Elçibey, E. ve Kemaloğlu, K. (2014). Bazı Sufi akımları hakkında. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 1(4), 1-11.
Genette, G. (1992). The Architext: An introduction. (Lewin, J.E., Çev.) USA: University of California Press.
Genette, G. (1997). Palimpsets: Literature ın the second degree. (Newman, C. ve Doubinsky, C., Çev.) Lincoln and London: University of Nebraska Press.
Gezer, S. (2015). Kur’an’da geçen sayısal ifadeler hakkında bazı değerlendirmeler. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(2), 477-492.
Gowins, P. (2009). Sûfîlik: Ruhani yoldaki bilgilerin uygulama teknikleri. (Yıldız, A. ve Çelebi, A., Çev.) İstanbul: Şira Yayınları.
Gökpınarlı, A. (1985). 100 soruda tasavvuf. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
Graham, A. (2011). Intertextuality. New York: Routledge.
Irwin, W. (2001). What is an allusion? The Journal of Aesthetics and Art Criticism, 59 (3), 287- 297.
Kristeva, J. (1980). Desire in language: A semiotic approach to literature and art. (Gora, T., Jardine, A. ve Roudiez, L.S., Çev.) New York: Columbia University Press.
Kurt, A. (2019). “Söyleyici” kavramı ve “Nûrusiyâh” şiirinden hareketle şiir çözümleme yöntemlerinde “Söyleyici”nin tespitinin şiiri anlamaya katkısı. Rumeli Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (14), 174-182.
Mangan, J. C. (1844). Literae Orientales: Ottoman poetry fifth article. The Dublin University Magazine, 133(23), 535-550.
Mangan, J. C. (1996). The soffees’ ditty. (Der. Chuto, J., v.d.) The Collected Works of James Clarence Mangan (Poems: 1838-1844) içinde. (s. 353-355). Dublin: Irish Academic Press.
Mut, H. ve Akkuş, S. (2016). Bir Bektâşî dedebabası Bedri Noyan’a (1912-1997) göre zâhir bâtın ilişkisi. Usul İslam Araştırmaları, 25, 133-158.
Noyan, B. (1999). Bütün yönleriyle Bektaşîlik ve Alevîlik (II. Cilt). Ankara: Ardıç.
O'Donoghue, D. J. (1897). The life and writings of James Clarence Mangan. Dublin: Sealy, Bryers & Walker.
Özer, S. (2008). Hadis metninin anlaşılmasında diğer metinlere referansların önemi ya da hadiste metinlerarasılık ve metinlerarası okuma. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, VIII(1), 305-350.
Quinn, E. (2006). A Dictionary of Literary and Thematic Terms. New York: Fact on File.
Renard, J. (2009). The A to Z of Sûfîsm. USA: The Scarecrow Press.
Schimmel, A. (1978). Mystical dimensions of Islam. USA: The University of North Carolina Press.
Soya, H. R. (2015). Walter Benjamin’in mistisizmi ile tasavvuf felsefesine bir bakış. Kaygı, 25, 29-41.
Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Seyyid. Erişim: https://islamansiklopedisi.org.tr/seyyid
Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Tasavvuf. Erişim: https://islamansiklopedisi.org.tr/Tasavvuf
Üçok, B. (1968). İslâm Tarihi: Emevîler Abbasîler. Ankara: Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Yayınları.
Yaşar, H. (2016). Alaeddin Ali Semerkandi (Karamani)’nin tefsire katkısı. (Der. Şeker, M., Mercan, M., Kaya, Y. ve Uncu, C.) Karamanoğulları Beyliği içinde. (s. 260-277). Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi.