Türkiye’de Kurum ve Kuruluşların Yaptıkları Sözlü Tarih Projelerinin Analizi

20. yüzyılın ikinci çeyreğinden itibaren ciddi bir şekilde gelişim gösteren sözlü tarih, şehir, kurum, aile, göç, sivil toplum tarihi gibi yerel ve sosyal tarihi ilgilendiren konularda yoğun bir şekilde kullanılmaktadır. Yaşayan hafızaları kayıt altına alan bu çalışmaların artmasıyla özellikle Amerika Birleşik Devletleri, İngiltere, Kanada, Avustralya gibi ülkelerdeki çeşitli kurum ve kuruluşlar sözlü tarih projelerini desteklemeye başlamışlardır. Türkiye’de ise bu tür projeler, 1990’lı yıllardan itibaren görünürlük kazanmıştır. Literatür taramasında Türkiye’de kurum ve kuruluşlar tarafından yapılmış olan sözlü tarih projelerini toplu olarak inceleyen herhangi bir çalışma tespit edilememiştir. Alandaki eksiklikten yola çıkarak tasarlanan bu çalışmada Türkiye’deki kurum ve kuruluşların (belediye, üniversite, STK vb.) yapmış oldukları sözlü tarih projelerini incelemek ve değerlendirmek amaçlanmıştır. Çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden biri olan bütüncül çoklu durum deseni kullanılmıştır. Veri kaynakları (örneklem), kriter örnekleme yöntemi kullanılarak belirlenen 81 sözlü tarih projesinden (1995-2021) oluşmaktadır. İlgili projeler, içerik analizi yöntemiyle projeyi yapan kurum ve kuruluşlar, yıllar, odaklandığı tarih alanı, katılımcı sayıları ve ortaya konulan ürünler temalarına göre değerlendirilmiştir. Araştırma sonunda ulaşılan sonuçlar, Türkiye’de kurum ve kuruluşlar tarafından yapılmış sözlü tarih projelerinin hem nicelik hem de odaklandığı tarih alanının çeşitliliği bakımından yetersiz olduğunu göstermiştir. Bununla birlikte projelerin çoğunu belediyelerin gerçekleştirdiği ve bu projelerden daha çok kitapların üretildiği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Sözlü tarih, proje, kurum ve kuruluşlar, yerel tarih, sosyal tarih

Analysis of Oral History Projects Conducted by Institutions and Organizations in Turkey

Oral history, which developed significantly since the second quarter of the 20th century, is used extensively in local and social history-related issues such as the history of cities, institutions, families, migration, and civil society. With the increase in oral history studies that record living memories, various institutions and organizations in countries such as the United States, the UK, Canada, and Australia have started to support oral history projects. In Turkey, such projects started to gain popularity in the 1990s. The literature review yielded no study that collectively examines oral history projects conducted by Turkish institutions and organizations. Based on this gap in the relevant literature, this study aims to examine the oral history projects conducted by institutions and organizations (municipalities, universities, NGOs, etc.) in Turkey. The study employed the holistic multiple-case study, which is one of the qualitative research methods. Data sources (sample) include 81 oral history projects (1995-2021) determined by using the criterion sampling method. The projects included in the sample were evaluated by content analysis method, according to themes of the institutions or organizations that carried out the project, the years when the projects were conducted, their focus, their number of participants, and the products they offered. According to research findings, it was concluded that oral history projects conducted by the Turkish institutions and organizations were insufficient because there was a lack of quantity as well as the diversity of history fields on which these studies are based. In addition, it was found that municipalities conducted most of the projects and books were the main product of the projects.

Keywords:

Oral history, project, institutions and organizations, local history, social history,

PDF

___

Avcı-Akçalı, A. & Aslan, E. (2012). Tarih öğretiminin iyileştirilmesi yolunda alternatif bir yöntem: Sözlü tarih. Kastamonu Eğitim Dergisi, 20(2), 669-688.
Bilim ve Sanat Vakfı [BİSAV]. (2006). Sözlü tarih araştırmacıları için pratik el klavuzu. İstanbul: Yazar.
Binici, D. (2014). Tarih dilde can buluyor: Çekmeköy. İstanbul: Çekmeköy Belediyesi Kültür ve Sosyal İşler Müdürlüğü.
Çakmak, F. (2010). Sözel tarihçilikte saptamalar ve sorunlar: Bursa Örneği. M. Öz. (Ed.), Cumhuriyet döneminde Türkiye'de tarihçilik ve tarih yayıncılığı sempozyumu (bildiriler) içinde (s. 731-746). Ankara: TTK.
Çaykent, Ö. (2016). Sözlü tarih. A. Şimşek. (Ed.), Tarih için metodoloji içinde (s. 163-175), Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
Danacıoğlu, E. (2001). Geçmişin izleri: Yanıbaşımızdaki tarih için bir kılavuz. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Dere, İ. (2017). Sosyal bilgiler derslerinde bir öğrenme ve öğretme yöntemi olarak sözlü tarih (Yayınlanmamış doktora tezi). Uşak Üniversitesi, Uşak.
Dere, İ. (2019a). Viewpoints of social studies teachers about oral history method. Review of International Geographical Education Online, 9(1), 171-192.
Dere, İ. (2019b). Sözlü tarihin kaynakları: Bir bibliyografya çalışması. Tarihyazımı, 1(1), 79- 122.
Dere, İ. (2019c). Sözlü tarihin eğitim uygulamalarına entegrasyonunda bir başarı öyküsü: The Foxfire projesi. Kuramsal Eğitimbilim Dergisi [Journal of Theoretical Educational Science], 12(2), 511-531.
Doğan, Y. (2015). Okul dışı sosyal bilgiler öğretiminde sözlü tarih. A. Şimşek & S. Kaymakçı (Ed.), Okul dışı sosyal bilgiler öğretimi içinde (s. 113-141), Ankara: Pegem Akademi.
Eraslan, L. (2004). Tarihe 1000 canlı tanık, tarihte 1000 canlı çocuk: (Bir sözlü tarih uygulamasından çıkarsamalar). Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 1(1), 1-25.
Gürbüz, S. & Şahin, F. (2018). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Hirsch, K. (1998). Culture and disability: the role of oral history. R. Perks ve A. Thomson (Ed.) The Oral History Reader. New York: Routledge Press.
International Oral History Association [IOHA]. (2000). Crossroads of history: Experience, memory, orality, proceedings of XIth IOHA Conference, Boğaziçi University Press, 15-19 Haziran, İstanbul.
İlyasoğlu, A. & Kayacan, G. (Ed.). (2006). Kuşaklar, deneyimler, tanıklıklar:, Türkiye’de sözlü tarih çalışmaları konferansı (26-27 Eylül 2003). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı. (t.y.). Sözlü tarih koleksiyonu. http://kadineserleri.org/sozlu-tarih-koleksiyonu/. Erişim tarihi: 07.03.2021.
Küpüç, E. (2014). Sözlü tarih kavramı ve sözlü tarihin tarih öğretimindeki rolü (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Van.
Kyvig, D. E. & Marty, M. A. (2000). Yanıbaşımızdaki tarih (N. Özsoy, Çev.). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Metin, E. (2009). Kültürel kimliğin korunmasında sözlü tarih çalışmaları: Çankırı örneği. Çankırı Araştırmaları, 4(4), 77-83.
Neyzi, L. (2011). İstanbul’da hatırlamak ve unutmak: Birey, bellek ve aidiyet. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Oruç, Ş. (2019). Tarih öğretiminde biyografiler. M. Safran (Ed.), Tarih nasıl öğretilir? Tarih öğretmenler için özel öğretim yöntemleri içinde (s. 360-366). İstanbul: Yeni İnsan Yayınevi.
Özer, E. (2012). Sosyal bilgiler dersinde yerel ve sözlü tarih etkinliklerinin programlanması (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Konya Üniversitesi, Konya.
Öztürkmen, A. (2001). Sözlü tarih: Yeni bir disiplinin cazibesi. Toplum ve Bilim Dergisi, 91, 115–21.
Patton, M. Q. (2018). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri (M. Bütün & S. B. Demir, Çev. Ed.). Ankara: Pegem Akademi.
Perks, R. & Thomson, A. (Ed.). (1998). The oral history reader. London: Routledge.
Ritchie, D. A. (2015). Doing oral history (3th Edition). New York: Oxford University Press.
Stanford, M. (2013). Tarihin incelenmesi için bir kılavuz (C. Cemgil, Çev.). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Starr, L. (1977). Oral history. Encyclopedia of library and information science, 20, 440-463.
Talay- Keşoğlu, B. (2018). Kadın sözlü tarih semineri üzerine. Kültür ve Siyasette Feminist Yaklaşımlar, 34-35, 102-110.
Tarih Vakfı. (t.y.) Tarih Vakfı'nda sözlü tarih. https://www.tarihvakfi.org.tr/proje/tarih-vakfi-nda-sozlu-tarih/41/tarih-vakfi-nda-sozlu-tarih/81. Erişim tarihi: 22.03.2021.
Thompson, P. & Bornat, J. (2017). The voice of the past: Oral history. Oxford University Press.
Thompson, P. (1999). Geçmişin sesi (Ş. Layıkel, Çev.). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Tosh, J. (2013). Tarihin peşinde (Ö. Arıkan, Çev.). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Tunçay, N. E. (1993). Sözlü tarih atölyesi. İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
Türkiye İstatistik Kurumu [TÜİK]. (2020). Adrese dayalı nüfus kayıt sistemi sonuçları. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Adrese-Dayal%C4%B1-N%C3%BCfusKay%C4%B1t-Sistemi-Sonu%C3%A7lar%C4%B1-2020-37210&dil=1. Erişim tarihi: 04.03.2021.
Yetman, N. R. (2001). 'Born in Slavery': An introduction to the WPA slave narratives. Library of Congress Information Bulletin, 60(4).
Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.