Disiplin ve Ceza’nın Saç Metaforu Üzerinden Neş’e Erdok Resimlerine Yansıması

Dünya nüfusunun yarısını oluşturan kadınlar, dünyanın neredeyse tamamında toplumsal cinsiyet kalıplarına bağlı ayrımcılıklarla, baskılarla mücadele etmektedir. Bu baskıların en yoğun olduğu unsurlardan biri ise görünüşleri üzerine oluşmuş beklentilerdir. Dergi kapaklarına yakışır incecik fizikler ve bu “mükemmel” bedenleri süsleyen uzun saçlar en genel güzellik kalıpları olarak karşımıza çıkmaktadır. Uzun saç ve kadın binlerce yıl içerisinde öyle özdeşleştirilmiştir ki kadının kısa saçlı olması ya da erkeğin uzun saçlı olması doğal olmayan bir görünüm olarak görülmüştür. Neş’e Erdok, Disiplin ve Ceza isimli serisinde, kadının saçı ile ilgili toplumun söz söylemesi üzerine durmuştur. Sanatçı, tarihsel ve dini kökenleri bulunan, kadınların saçları üzerinden cezalandırılmaları temasını kendisine temel almıştır. Disiplin ve Ceza ismini verdiği serisinde yer alan eserlerinde kadınların bedenlerine teklifsizce uzanan ellerin, kadınların bedenlerine müdahalelerini konu etmiştir. Çalışmamızda öncelikle saç, saç kesme ile cezalandırmanın tarihsel ve dini kökenleri üzerinde durulmuştur. Seriyi oluşturan altı resim dış ve iç yapıları ile tek tek incelenmiştir. Sonuç olarak ise bu resimler ile topluma hissettirilmek istenen mesajlar üzerinde durulmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Neş’e Erdok, disiplin ve ceza, kadın, Türk resmi

Reflection of Discipline and Punishment on Neş'e Erdok Paintings Through Hair Metaphor

Women, who compose the half of the world's population, struggle with discrimination and oppression based on gender stereotypes almost all around the world. One of the most intense element of these pressures is the expectations formed on their appearance. The most general beauty patterns are the thin bodies worthy for magazine covers and the long hair adorning these “perfect” bodies. Long hair and women have been so identified over thousands of years that it has been seen as an unnatural behavior for women to have short hair or men to have long hair. Neş'e Erdok, in her series titled Discipline and Punishment, emphasized that the society’s spoke about women's hair. The artist is based on the theme of historical and religious origins of punishing women with their hair. In her works, she depicted the interventions of the hands unconstrainedly reaching out to the bodies of women. In this study, firstly, the historical and religious roots of punishment with hair and hair cutting are dwelled upon. Then, the six paintings that make up the series were examined one by one with their outer and inner structures. In conclusion, the messages that are intended to be felt by the society are emphasized with these pictures.

Keywords:

Neş’e Erdok, discipline and punishment, woman, Turkish painting,

PDF

___

Aktansoy, H. (2006). LSD dergi Neş'e Erdok söyleşisi. http://www.lebriz.com/pages/artist.aspx?artistID=395§ion=555&lang=TR&periodID =&pageNo=0&exhID=0&bhcp=1.
Beevor, A. (2009, 06 Mayıs). An ugly carnival. The Guardian (International edition). https://www.theguardian.com/lifeandstyle/2009/jun/05/women-victims-d-day-landingssecond-world-war.
Berksoy, F. (1998). 20. yüzyıl Batı ve Türk resminde toplumsal gerçekçilik. İstanbul: Bakışlar Matbaacılık.
Ceza. (t.y.). www.tdk.gov.tr. www.tdk.gov.tr/_ndex.php?opt_on=com_gts&arama=gts&gu_d=TDK.GTS.5ce255f472d 1f1.28683359. Erişim tarihi: 20.05.2019.
Disiplin. (t.y.). www.tdk.gov.tr. www.tdk.gov.tr/_ndex.php?opt_on=com_gts&kel_me=DİSİPLİN. Erişim tarihi: 20.05.2019.
Elkatip, D. (1993, 21 Nisan). Hüzün her zamanki yerinde. Milliyet, s. 16. http://gazetearsivi.milliyet.com.tr/Arsiv/1993/04/21.
Erten, O. (2017). Zaman kuşu Neş'e Erdok'un yaşamı ve sanatı I (Cilt 1). İstanbul: Bozlu Sanat ve Yayıncılık.
Erten, O. (2017). Zaman kuşu Neş'e Erdok'un yaşamı ve sanatı II (Cilt 2). İstanbul: Bozlu Sanat ve Yayıncılık.
Kandiyoti, D. (2015). Kurtulmuş ama özgürleşmiş mi? Cariyeler, bacılar, yurttaşlar içinde (s.91-91). İstanbul: Metis Yayınları.
Kayalı, D. Ş. (2013). Kadın bedeni ve özgürleşme. İzmir: İlya İzmir Yayınevi.
Molinier, P. & Welzer-Lang, D. (2015). Kadınlık, erkeklik, erkeksilik. Helena Hırata, vd. (Ed.), Eleştirel feminizm sözlüğü (G. Acar-Savran, Çev.) içinde (209-214). Ankara: Dipnot Yayınları.
Öztürk, N. (2008). Antropolojik ve sosyolojik açıdan saçlar ve inançlar. Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 25(25), 7-28. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/184304. Erişim tarihi: 04.04.2019.
Tansuğ, S. (2012). Çağdaş Türk sanatı. İstanbul: Remzi Kitabevi.
Yılmaz, A. (2011). 1950 sonrası Türk resim sanatında sosyal yansımalar bağlamında Neş'e Erdok (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp.