Ali Akın AKYOL, Yusuf Kağan KADIOĞLU, Negin DERAKHSHAN HOUREH

Afyon Ulu Cami Arkeometrik Analizleri

Afyon tarihi kent merkezinde bulunan Ulu Cami’ye ait yapısal ve dekoratif malzemelerden (taş, tuğla, harç ve sıva katı, pigment, metal ve ahşap) oluşan örnekler, çeşitli analitik metotlar kullanılarak arkeometrik yönden incelenmiştir. Caminin inşasında kullanılmış olan taşlar yoğunlukla andezittir. Caminin cephelerinde ve minare kaidesinde kullanılan yapısal nitelikteki taşlar yakın çevre yerel kayaç formasyonunu doğrudan yansıtmaktadır. Cami ve minareden örneklenen tuğlalar özgün nitelik taşımaktadır. Caminin özgün taş/tuğla derz ve moloz dolgu harçları kireç ve kireç/kil karışımlı bağlayıcı içeriklerine sahiptir. Caminin özgün sıvaları günümüze malesef ulaşamamıştır. Caminin ahşap unsurları üzerinde yeralan pigment örneklerin renk bileşimlerini başta mangan (Mn), bakır (Cu) ve demir (Fe) olmak üzere gümüş (Ag), kalay (Sn), antimon (Sb), titanyum (Ti), vanadyum (V), neobyum (Nb), molibden (Mo) ve kurşun (Pb) oluşturmaktadır. Ahşap üzerinden örneklenen çivi/mıh örneklerin kimyasal yapısını da %97,26 ve %96,84 oranlarında demir (Fe) oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Afyon Ulu Cami, Arkeometri, Petrografik Analiz, Mikro-XRF Analizi, Pigment Analizi

PDF

___

Black, C. A., Evans, D. D., Ensminger, L. E., White, J. L., Clark, F. E. (1965). Methods of Soil Analysis No. 9 in the Series Agronomy. American Society of Agronomy. Inc. Madison. Wisconsin. USA.
Boynton, R.S., 1980, Chemistry and Technology of Lime and Limestone, 2nd ed, John Wiley & Sons, Inc., New York.
Brady, N.C. and Weil, R.R. (2004). Elements of the Nature and Properties of Soils. 2nd ed. Pearson and Prentice Hall. New Jersey.
Dursun, H., Dizdar, M.Y., Kırıştıoğlu, Ş., Özcan, İ., Hamurkar, Y. (2008). Toprak ve Arazi Sınıflaması Standartları Teknik Talimatı ve İlgili Mevzuat. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Tarımsal Üretim ve Geliştirme Genel Müdürlüğü Yayını. Ankara. s. 70.
Feigl, F. (1966). Spot Test in Organic Analysis. Elsevier Publication Company. Amsterdam.
Kadıoğlu, Y.K. (2001). Mafik ve Ultramafik Magmatik Kayaçların Ana-Eser REE Jeokimyasal Karakteristikleri ve Jeofiziksel Açıdan İncelenmeleri, Magmatik Petrojenez Lisans Üstü Yaz Okulu, Akçakoca-Düzce, TMMOB Yayınları No:61, s. 159-195.
Karakuş, F. (2021). “13. Yüzyılda Anadolu’da İnşa Edilen Ahşap Direkli Camiler Üzerine Değerlendirme Çalışması”. The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication - TOJDAC ISSN: 2146-5193, January 2021 Volume 11 Issue 1, s. 131-161.
Kerr, P.F. (1977). Optical Mineralogy. 1st. ed. McGraw-Hill Co. New York.
Kibici, Y., Dinç, D., Uçar, A. (2012). “Afyonkarahisar Yöresi Volkanik Kayaçların Mineralojik ve Petrografik Özellikleri”. Dumlupınar Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi (ISSN: 1302-3055), Sayı: 29, s. 53-70.
Means, R.E., Parcher, J.V. (1963). Physical Properties of Soils. Charles E. Merrill Publishing Co. Columbus. Ohio. USA.
Ohno, Y., 2007, Spectral Colour Measurement, in CIE Colorimetry: Understanding the CIE System, J. Schanda, Ed., Ch. 5., Wiley Publication, New York.
Özışık, G. (2000). Yapı Mühendisliğinde Tuğla Elemanlar ve Yapı Sistemleri, Birsen Yayınevi, İstanbul.
RILEM. (1980). Research and Testing. Materials and Construction 13. Chapman and Hall. Paris.
Rapp, G. (2002). Archaeomineralogy. Springer-Verlag. Berlin.
Shackley, M.S. (Ed.). (2011). X-Ray Fluorescence Spectrometry (XRF) in Geoarchaeology. (DOI 10.1007/978-1-4419-6886-9-2). Springer Publication. TSE / Türk Standartları Enstitüsü. (2012). Agregaların Geometrik Özellikleri İçin Deneyler, Bölüm 1: Tane Büyüklüğü Dağılımı Tayini - Eleme Metodu. (TS 3530 EN 933-1/ Nisan 1999 / Şubat 2007 / 12.04.2012). Ankara.
Wentworth, C.K. (1922). “A Scale of Grade and Class Terms for Clastic Sediments”, Journal of Geology, Vol. 30, s. 377-392.