Tutmacı’nın Gül ü Hüsrev Mesnevisi’nde atasözleri

Sosyal bir varlık olan insanoğlunun hayatta biriktirdiği tecrübelerin yansıması olan atasözleri kısa ve özlü sözlerdir. Her toplum kendine mahsus yaşam tarzını atasözü denen kültür unsurlarıyla geleceğe aktarmıştır. Türklerde atasözlerinin ilk örneklerine Göktürk yazıtlarında rastlanmaktadır. Yusuf Has Hacib’in Kutadgu Bilig ve Edib Ahmed’in Atabetü’l Hakayık isimli eserlerinde de atasözlerini kullanma geleneği devam etmiştir. Türkçe atasözlerini derleyen ilk eser ise Kaşgarlı Mahmud’un Divanu Lügati’t Türk adlı eseridir. Klasik şiirimizde ise özellikle pendnâmelerde, dinî-ahlakî ve aşk konulu mesnevilerde ve divanlarda atasözlerine yer verilmiştir. Bu çalışmada Tutmacı’nın Gül ü Hüsrev adlı mesnevisindeki atasözleri üzerinde durulmuştur. Gül ü Hüsrev, İranlı şair Attar’ın aynı adlı yahut Hüsrev-nâme diye bilinen 7708 beyitlik mesnevisinin bir tercümesidir. Toplamda 5499 beyit olan Gül ü Hüsrev 1406 yılında yazılmıştır. Eserin konusu Rum Kayseri’nin oğlu Hüsrev ile Huzistan şahının kızı Gülruh arasındaki aşk macerasıdır.

Anahtar Kelimeler:

Atasözü, Gül ü Hüsrev, Tutmacı

Proverbs in Tutmaci’s Gül ü Hüsrev Mathnawi

Proverbs, which are the reflections of the experiences of mankind in the life of a social presence, are short and concise words. Each society has transferred its unique lifestyle to the future with its cultural elements called proverbs. The first examples of proverbs in the Turks are found in the Göktürk inscriptions. The tradition of using proverbs continued in Yusuf Has Hacib's Kutadgu Bilig and Edib Ahmed’s Atabetüıkl Hakayık. The first work that compiles the Turkish proverbs is the Divanu Lügati’t Türk by Mahmud of Kashgar. In our classical poems, especially in Pendnâmes, proverbs were written religious-moral and love mesnevi and divans. In this study, the proverbs in Tutmacı’s Mesnevi, Gul ü Hüsrev, are emphasized. Gül ü Hüsrev is a translation of the Iranian poet Attar’s 7708 couplets Mesnevi which known as Hüsrev-nâme. Gül ü Hüsrev was written by Tutmacı in 1406 and it is total of 5499 couplets. Subject of the work is the love affair between Hüsrev, the son of Rum Kaiser and Gülruh (Gül), the daughter of Huzistan Shah.

Keywords:

Proverbs, Gül ü Hüsrev, Tutmacı,

PDF

___

Aksoy, Ö. A. (1988). Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü, 1 Atasözleri Sözlüğü. İstanbul: İnkılap Kitabevi. Batislam, H. D. (1997). Nedim’in Şiirlerindeki Atasözleri ve Deyimler. Türkoloji Araştırmaları Fuat Özdemir Anısı. Adana. s. 107-123 Bayat, A. H. (1992). Oğuznâme (Emsal-i Mehmedali) XVI. Yüzyılda Yazılmış Türk Atasözleri Kitabı. Haz. Samed Alizade, Eklerle Yayına Hazırlayan Prof. Dr. Ali Haydar Bayat. İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı. Erenoğlu, D. (2007). Güvâhî’den Günümüze Atasözleri ve Deyimler. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 2/4 Fall 2007, 1150-1167. Ergin, M. (2003). Orhun Âbideleri. Hisar Kültür Gönüllüleri, Elektronik Metin Gölpınarlı, A. (2015). Tasavvuftan Dilimize Geçen Deyimler ve Atasözleri. İstanbul: İnkılap Kitabevi. Karahan, A. (1977) Trabzonlu Figani'de Atasözleri ve Deyimler. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi 23 (1977/1979): 165-174. Kılıç, F. (1996). Âşık Çelebi Divanında Atasözü ve Deyimler. bilig-1/Bahar’96, s.24-30 Kızıltaş, M. (2018). Tutmacı’nın Gül ü Hüsrev Mesnevisi (Tenkitli Metin-Bağlamlı Dizin ve İşlevsel Sözlük). Doktora Tezi. Bitlis: Bitlis Eren Üniversitesi Parlatır, İ. (2011). Osmanlı Türkçesi Sözlüğü. Ankara: Yargı Yayınevi. Şen, S. (2017). Eski Türkçenin Deyim Varlığı. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Şentürk, A. A. & Kartal, A. (2014). Eski Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Dergâh Yayınları Şenocak, E. (2001). Göktürk Yazıtlarında Türk Halk Edebiyatı Unsurları. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 11, Sayı: 2, Sayfa: 165-176) Türk Dil Kurumu (2016). Bölge Ağızlarında Atasözleri ve Deyimler. Yayına Hazırlayan Prof. Dr. Mustafa S. Kaçalin, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Türk Dil Kurumu, Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü, http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_atasozleri&view=atasozleri