“Söyleyici” kavramı ve “Nûrusiyâh” şiirinden hareketle şiir çözümleme yöntemlerinde “Söyleyici”nin tespitinin şiiri anlamaya katkısı

Anlatma esasına dayalı kurmaca eserlerde okuyucuya olay ve durumları aktaran kişi olarak karşımıza çıkan “anlatıcı”nın, ister dramatik, ister epik, ister lirik olsun şiirde de bir karşılığı olduğu bilinmektedir. Türk şiirinde de poetik bir kavram olarak şiirdeki anlatıcının farklı adlandırmalarla ifade edildiği görülmektedir. Batı’da şiiri çözümleme sürecinin bir basamağı olarak ele alınan şiirde konuşan kişinin kimliğinin tespiti meselesi; Türk şiiri için teorik ve pratik açıdan şiir çözümleme yöntemlerini ele alan kitaplarda öne çıkarılan bir yöntem olmamış, bu mesele bazı makalelerde dolaylı olarak makalelerin sınırları içerisinde mevzubahis edilmiştir. Sadece Şerif Aktaş’ın şiirdeki konuşmacıyı “söyleyici” adlandırması ile karşıladığı ancak meseleyi derinlemesine irdelemediği görülmektedir. Milli Eğitim Bakanlığının 2018’de yayınladığı Türk Dili ve Edebiyatı Dersi Öğretim Programı’nda da şiir çözümleme yöntemi olarak “söyleyici” adlandırması yer almaktadır. Bu adlandırmanın İngilizce yazılan poetika kitaplarında genellikle “speaker” kavramı ile eşleştirildiği göz önünde bulundurulduğunda Türk kültüründe de karşılığı olan “şiir söyleme” geleneğiyle de ilişkilendirebileceğimiz çağrışımı ile isabetli bir adlandırma olduğu söylenebilir. Bizim de Batıda kullanılan, “poetic persona/ speaker” kavramı karşılığı olarak “söyleyici” adlandırmasını tercih edeceğimiz bu çalışmamızda şiirin bir kurmaca olup olmadığı, diğer kurmaca eserlerde olduğu gibi şiirin bütün türlerinde şairin kendisinin mi konuştuğu yoksa söyleyeceklerini tam olarak kendisi olduğunu söyleyemeyeceğimiz yaratılan bir “söyleyici” üzerinden mi anlattığı teorik anlamda ortaya konduktan sonra “söyleyici” kavramı izah edilecek ve Asaf Halet Çelebi’nin “Nûrusiyâh” şiiri bu kavram çerçevesinde değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler:

Söyleyici, lirik şiir, dramatik monolog

The speaker concept and The speaker’s determination’s contribution on comprehending a poem on the methods of analysis poems based on Nûrusiyâh by Asaf Halet Çelebi

Speaker can be seen as the person who conveys events and situations in fictional literal Works which based on narration and it is known that speaker has an equal meaning in dramatic, epic and lyric poems. In Turkish poem, it is seen that speaker is implied in different naming’s as a poetic term in poems. The matter of determining the identity of the speaking person is discussed as a step of analyzing process of poems in Western literature but this method isn’t put forward in the books which discuss analysis methods in terms of technical and practical way of Turkish poems, it is only written in some articles indirectly and limitedly. Only Şerif Aktaş names the talker in poem as “speaker” but he doesn’t intellectualize thoroughly. In Turkish Philology Subject Program published in 2018 by the Ministry of Education, the “speaker” term takes place as an analysis method of poems. If we consider that this denotation is linked to the “speaker” term in English written poetic books, it can be said that this is a right denotation when we link to “telling a poem” tradition in Turkish culture. In this study we will prefer the “speaker” term which means “poetic persona/speaker” in western literature and after we analyze if the poem is fictional or not; if the poet speaks himself in all kinds of his poems like the other fictional works or if he tells what he wants to say through a created “speaker” that we can’t say if he is exactly himself ,the “speaker” term will be explained and “Nûrusiyâh” ,which is a poem of Asaf Halet Çelebi , will be analyzed within the framework of this concept.

Keywords:

Speaker, lyric poem, dramatic monolog,

PDF

___

Abrams, M.H. (2005). A Glossary of Literary of Literary Terms Eighth Edition. New Delhi: Wadsworth Cengage Learning. Aktaş, Ş. (2011). Şiir Tahlili /Teori-Uygulama, Akçağ Yayınları, Ankara. Arkan Z. (2007). Öznenin Tahttan İnişi, Roman Kuramlarından Çoksesli Şiir Poetikasına, Hece 129, Ankara. Apaydın, M. (2001). Asaf Hâlet Çelebi’nin Nûrusiyâh Şiirine Bir Bakış, İlmî Araştırmalar,: S. 12, İstanbul. Baldıck, C. (2008). The Oxford Dictionary of Literary Terms. Oxford: Oxford University Press.) Çelebi, A. H. (2009). Bütün Şiirleri. haz.: Selahattin Özpalabıyıklar. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. Çelebi, A.,H. (2004). Bütün Yazıları, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. Eagleton, T. (2015). Şiir Nasıl Okunur, çev. Kaya Genç, İstanbul: Ayrıntı Yayınları. Eliot, T. S. (1995). Şiirin Üç Farklı Sesi, 20. Yüzyıl Edebiyat Sanatı. çev. Mine Ergüven. haz. Hüseyin Salihoğlu. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları. Gökbudak R. (2011). Konya Klasik Türk Müziği Çalgılarından Kanun ve Tamburun Tonal Karakterlerinin Belirlenmesi, Basılmamış Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Güzel Sanatlar Eğitimi Anabilim Dalı, Müzik Eğitimi Bilim Dalı. Howe, E. A. (2000). Dramatik Monolog Nedir? çev. Serhat Eloğlu. Atlılar 3 (Mayıs-Haziran) Jackson, V. & Yopie P. (2013). The Lyric Theory Reader: A Critical Anthology. United States: JHU Press, Kaplan, M., (2004). Om Mani Padme Hum, Edebiyatımızın İçinden, İstanbul: Dergâh Yayınları. Kurt, M.(2009). Şiir Tahlilinde Yöntem, Ankara: Gazi Türkiyat Türkoloji Araştırmaları Dergisi, S.5. Kutluğ, F.Y. (2000). İstanbul Türk Musikisinde Makamlar. İstanbul: Yapı kredi Yayınları. Metin, A.K. (2014). Lirik Şiir, Türk Dili, Dil ve Edebiyat Dergisi Cilt: CVII Sayı: 755 Milli Eğitim Bakanlığı. (2018). Orta Öğretim Türk Dili ve Edebiyatı Dersi (9, 10, 11, 12. Sınıflar) Öğretim Programı. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Montgomery, M. (2007). Ways of Reading: Advanced Reading Skills for Students Of English Literature: Routledge. Preminger A. & Brogan T.V.F. (1993). The New Princeton Encyclopedia of Poetry and Poetics, Princeton, N.J. : Princeton University Press.