Dört asır dört şair bağlamında divan edebiyatında dünya algısı

Divan edebiyatında çoğunlukla dinî ve tasavvufî bakış açısıyla değerlendirilen dünya kavramı, yüzyıllar boyunca çok farklı unsurlarla sembolize edilmiş, çoğu zaman fiziki ve coğrafi bir varlık olmaktan ziyade insanların ona yüklediği anlamlarla değerlendirilmiştir. Bu da dünya kavramının ahlaki bir kavram olarak ele alınmasına zemin hazırlamıştır. Bu anlayıştan dolayı edebî metinlerde dünya, çoğunlukla uzak durulması gereken bir unsur olarak telakki edilmiştir ve dünya kavramına ilişkin yapılan benzetmeler de bu doğrultuda çoğunlukla olumsuz nitelikte olmuştur. Edebî metinlerde, kimi zaman bir oyun yeri, kimi zaman bir pazar, kimi zaman bir acuze, kimi zaman da bir yılan olarak algılanan dünyanın vefasızlığına, dönekliğine, kararsızlığına da ayrıca dikkat çekilmiştir. Bu çalışmada öncelikle dünya kavramının Kur'an-ı Kerim ve hadislerde genel itibariyle nasıl değerlendirildiği ifade edilecek, ardından ilk dönem İslâmî ürünlerinden alınan metinlerle çalışma örneklendirilecektir. Bu bağlamda divan şiirinin büyük şahsiyetlerinin yetiştiği 15., 16., 17. ve 18. yüzyıllardan tespit edilen şairlerin divanlarında dünya kavramına yönelik var olan beyitler taranıp divan şairinin dünya algısına yönelik tespitler yapılmaya çalışılacaktır. Çalışmada değerlendirmeler üç başlık altında ele alınacaktır. Öncelikle dünya kavramına yönelik benzetmeler seçilen şairler noktasında tespit edilecek, akabinde metinlerde dünyanın niteliklerine dair yapılan göndermeler örneklendirilerek insanların dünya ve dünya hayatına dair alması gereken tedbirler şair gözüyle sunulacaktır. Bu zeminde divan edebiyatında dünya algısına dair tespitler dört asır ve dört şair bağlamında değerlendirilecektir. 

The perception of the world in divan literature in the context of four centuries and four poets

The concept of the world, which is mostly evaluated in religious literature from the religious and mystical point of view in Divan literature, has been symbolized by many different elements over the centuries, and has often been evaluated by the meaning attributed to it by people rather than as a physical and geographic entity. This has paved the way for the concept of the world as a moral concept. Because of this understanding, the world in literary texts is mostly considered as an element that needs to be avoided and the analogies made about the concept of the world are mostly negative in this direction. In literary texts, the world’s hypocrisy, betrayal and instability, which can be perceived as sometimes a game place, sometimes a market, sometimes a grumpy woman and sometimes a snake, have also been pointed out. In this study, firstly how the concept of world is evaluated in the Quran and Hadith-Sharifs will be explained, then the study will be exemplified using the works taken from the first period Islamic products. Poets from the 15th, 16th, 17th and 18th centuries, in which the great personalities of the divan poetry were raised, will be selected and conclusions about the world perception of the divan poet will be drawn by scanning the couplets existing for the concept of the world in the selected poet's divans. In this study, the evaluations will be discussed under three headings. Firstly, the comparisons for the concept of the world will be determined for the chosen poets, then the references in the texts about the qualities of the world will be exemplified and finally the measures that people should take on the world and world life will be presented from the perspective of the poets. The determinations of world perception in divan literature will be evaluated in the context of four centuries and four poets.

___

  • Cebecioğlu, E. (1997). Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü, Ankara: Rehber Yayınları. Çelebioğlu, Â. (1969). Mesnevî-i Şerîf Aslı ve Sadeleştirilmişiyle Manzum Nahîfî Tercümesi, C. 2, İstanbul: Sönmez Neşriyat. Erginli, Z. (Ed.). (2006). Metinlerle Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Kalem Yayınları. Erginli, Z. (2006). "Temel Tasavvuf Klasiklerinde Dünyâ Algısına Tolu Bir Bakış", Uludağ Ünversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. 15, S. 2, s. 117-181. Ertem, R. (1995). Yahyâ Divanı, Akçağ, Ankara. İmam Gazâlî. (1989). İhyâu Ulûmi'd-dîn, (Çev. Ahmed Serdaroğlu), C. 3, İstanbul: Bedir Yayınevi. İmam Gazâlî. (2003). Kalplerin Keşfi, (Çev. Ali Kaya), İstanbul: Semerkand Yayınları. İsen, M. , Kurnaz, C. (1990). Şeyhî Divanı, Ankara: Akçağ Yayınları. İmam Nevevi. (2016) Riyâzü's-Sâlihîn, (Çev. Prof. Dr. M. Emin Özafşar, Prof. Dr. Bünyamin Erul), C. 1, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları. Kalkışım, M. (1994). Şeyh Gâlîb Divanı, Ankara: Akçağ Yayınları. Küçük, S. (1994). Bâkî Dîvânı, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Schimmel, Annemarie. (2001). İslamın Mistik Boyutları, (Çev. Ergun Kocabıyık), İstanbul: Kabalcı Yayınevi. Pala, İ. (2014). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, İstanbul: Kapı Yayınları. Tatcı, Mustafa. (2012). Dîvân-ı İlâhîyât, İstanbul: Kapı Yayınları. Uludağ, S. (1994). "Dünya" DİA, C.10, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi, s. 22-25 Yetik, E. (1992). "Mevlânâ'nın Dünya Görüşü ve Topluma Bakışı" Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S: 6, s. 101-108. Yusuf Has Hacip. (2008). Kutadgu Bilig, (Çev. Reşid Rahmeti Arat), İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2. Basım. http://www.tdk.gov.tr E. T: 15.01.2019 https://kuran.diyanet.gov.tr/tefsir E. T: 10.01.2019