Şeyhülislam Muhammed ve Sâmih’in kudûmiyeleri üzerine mukayeseli bir inceleme

Divan edebiyatının altı yüz yıllık gelişiminde farklı nazım şekilleri ve türlerine rastlamak mümkündür. Klasik Türk edebiyatının şeklî kuralcı yapısı içerisinde siyasî ve kültürel ortamın etkisi, sanatçıların yenilik arayışı ve estetik kaygıları gibi nedenlerle yeni türler ortaya çıkmıştır. Klasik edebiyatımızda “sefer, teşrif ve tebrik” temelli türlerden biri de kudûmiyelerdir. Kudûmiye; büyük ve önemli zâtların bir seferden avdeti veya bir şehre teşrifi vesilesiyle takdim olunan armağana denir. Edebî bir terim olarak kudûmiye; büyük ve önemli bir zâtın seferden dönmesi veya bir şehre teşrifi vesilesiyle yazılan, avdetin veya teşrifin tebrik edilip şairin ve halkın üzerindeki duyguların yansıtıldığı, dönen veya teşrif eden kişinin methedildiği manzumelere denir. Bu çalışma 17. yüzyıl sanatçılarından Şeyhülislam Hocazâde Mehmed Efendi ve 19. yüzyıl sanatçılarından Mehmed Sâmih’in kaside nazım şekliyle yazdıkları kudûmiyelerin mukayeseli olarak incelenmesinden oluşmaktadır. Çalışmada öncelikle klasik Türk edebiyatında kudûmiyeler ve kudûmiyelerin diğer türlerle ilişkisi hakkında bilgi verilmiş, ardından farklı yüzyıllarda yazılmış ve farklı kişilere sunulmuş iki kudûmiye, şekil ve muhteva açısından incelenmiştir. Yazının sonunda iki kasidenin transkripsiyonlu metni de verilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Klasik Türk edebiyatı, kudûmiye, Şeyhülislam Muhammed, Sâmih

A comparative investigation on Sheikh al-Islam Muhammed and Samih's kudumiyes

It is possible to find different forms and types of divan literature in its six hundred years of development. Within the prescriptive structure of classical Turkish literature, new species emerged with the effect of political and cultural environment, artists' quest for novelty and aesthetic concerns. In our classical literature, one of the species based on ud “expedition, honour and greeting”is kudumiye. Kudum to; the great and important person is called a gift or a gift that is presented to a city. As a literary term, kudumiye is called poems, in which a great and important person is returned from the expeditionor written on the occasion of his dissemination to a city, where he is congratulated, the emotions on the poet and the public, and the person returning or praising is praised. This study consists of comparative study of the 17th century Shaykh al-Islam Mehmed Efendi and the 19 th century Mehmed Sâmih in the form of kasida. In this study, firstly some information about kudumiye and the relation betweenother species in classical Turkish literature. Will be given and the two kudûmiye written in different centuries and presented to different people will be examined in terms of form and content. At the end of the article, the transcribed text of both kasidas will be given.

Keywords:

Classical Turkish literature, kudumiye, Shaykh al-Islam Muhammed, Samih,

PDF

___

Akkuş, Metin (1993). Nef’î Divanı. Ankara: Akçağ. Akkuş, Metin (2007). Klasik Türk Şiirinin Anlam Dünyası Edebi Türler ve Tarzlar. Erzurum: Fenomen Yayınları. Aydemir, Yaşar (2004). Methiye. TDV İslam Ansiklopedisi (C. 29, S. 410-411). Ankara: TDV. Çalışkan Nurettin & Ünal, Mehmet (2018). Mehmet Sâmih’in Üsküp Valisi Müşir Mustafa Paşa Medhiyesi Bağlamında Bir Tarihi Dönem İncelemesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11/61, 64-75. Çiftçi, Ömer (1996). Fatîn Davud Hâtimetü’l-Eş’âr (Fatîn Tezkiresi), Yüksek Lisans Tezi, İnönü Üniversitesi, Malatya. Devellioğlu, Ferit (2004). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Aydın Yayınları. Ertuğrul, Züleyha Nurgül (2018). Klasik Türk Edebiyatında Kudûmiye. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara. İnal, İbnü’l Emîn Mahmud Kemal (1988). Son Asır Türk Şairleri III, İstanbul: Dergâh Yayınları. İpşirli, Mehmet (2003). Mehmed Efendi Hocazâde. TDV İslam Ansiklopedisi (C. 28, S. 452-453). Ankara: TDV. Kocakaplan, İsa; Gökalp, Haluk; Aça, Mehmet (2012). Başlangıçtan Günümüze Türk Edebiyatında Tür ve Şekil Bilgisi. İstanbul: Kesit. Küçük, Sebahattin (2018). Bâkî Divanı. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr, (Erişim Tarihi: 01.01.2018). Mehmed Süreyya (1996). Sicill-i Osmanî 5, (Haz: Nuri Akbayar), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları. Odabaşı, Mihrican (2009). Tuhfe-i Nâilî Metin ve Muhteva, Yüksek Lisans Tezi, Cumhuriyet Üniversitesi, Sivas. Ölmez, Ahmet (1996). Behceti Hüseyin Efendi Divan (Hayatı-eserleri ve Divanının Tenkidli Metni). Doktora Tezi, Erciyes Üniversitesi, Kayseri. Pala, İskender (2003). Ansiklopedik Divân Şiiri Sözlüğü. İstanbul: L&M Yayınları. Sami, Şemseddin (2009). Kâmûs-ı Türkî, İstanbul: Çağrı Yayınları. Tuğluk, Halil İbrahim (2010). Divan Şiiri’nde Manzum Tebrik-nâmeler. A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 42, 41-68. Tuman, Mehmed Nâil (2001). Tuhfe-i Nâilî-Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri II, (Haz: Cemal Kurnaz, Mustafa Tatcı), Ankara: Bizim Büro Yayınları.