Feminist tiyatro “Tiyatro Boyalı Kuş” örneği üzerinden Türkiye’deki feminist tiyatrolara genel bir bakış

Bu çalışmada, 2000 yılından bu yana feminist bir tiyatro topluluğu olarak çalışmalarını sürdüren Tiyatro Boyalı Kuş’un kurucusu Jale Karabekir ile yapılan görüşme ile feminist tiyatronun ana akım tiyatrolardan farklarına, feminist tiyatro oyunlarında metin kurgusu ve beden kullanımı arasındaki ilişkiye, feminist tiyatronun yerli-yabancı oyun seçimlerine, eril dil ile yazılmış metinlere olan yaklaşımlarına ve yabancı oyunların Türkçeye çevrilme/uyarlanma sürecine ışık tutulması amaçlanmıştır. İngiliz feminist yazar Virginia Woolf’ün 1929 yılında yayımladığı ve Jale Karabekir’in 2019’da çevirdiği/uyarladığı “Kendine Ait Bir Oda” adlı oyunun ardından Karabekir’e e-posta ile sekiz açık uçlu soru yöneltilmiştir. Bu sorulara verilen yanıtlar feminist çalışmalardan beslenen feminist tiyatro kuramları çerçevesinde betimsel analiz yöntemiyle incelenmiştir. Yukarıda söz edilen tiyatro oyunu ve Karabekir’in değerlendirmeleri ile sınırlı bu betimleyici çalışmada Türkiye’de özellikle 1980 sonrasında bağımsız bir şekilde yoluna devam eden kadın hareketinin feminist tiyatroların temelini attığı, bir feminist tiyatro olan Tiyatro Boyalı Kuş’un ana akım tiyatrolardan en temel farkının “kolektif yapıyı ve bilinci” uygulamak olduğu, söz konusu feminist tiyatronun eril bakış açısıyla yazılmış metinleri feminist dramaturji ile yeniden okuyarak bu metinlerde kadını nesneleştiren cinsiyetçi dili yapıbozuma uğrattığı, kadınların kendilerini ilk ağızdan anlatabilecekleri ve hem sözleriyle, hem de bedenleriyle sahnede özne konumunda yer almalarını sağlayan feminist tiyatro metinleri ürettiği ve oynadığı, yabancı oyun metinlerinin çevrilme sürecinde telif hakkı vb. hususlar ortaya çıktığından ve sahip oldukları kısıtlı bütçeden dolayı bu feminist tiyatronun çoğunlukla oyun metinlerini kendisinin yazdığı, kısacası ülkemizdeki feminist tiyatroların ana akım tiyatrolara bir alternatif olduğu gibi sonuçlara ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Feminist tiyatro, feminist tiyatro kuramı, feminist tiyatro çevirisi, Tiyatro Boyalı Kuş

An overview of feminist theatres in Turkey in the light of a feminist theatre, “Theatre Painted Bird"

This study aims at presenting an overview of the differences between feminist theatres and mainstream theatres, the relation between the text and the use of the body in feminist plays, feminist theatres’ choice of domestic-foreign plays, their approach to the plays written with patriarchal tradition and the translation/adaptation process of foreign plays into Turkish via the interview by Jale Karabekir, the founder of Tiyatro Boyalı Kuş (Theatre Painted Bird) which has been continuing its works as a feminist theatre community since 2000. After watching the play “A Room of One’s Own” that was translated/adapted from the feminist text written by Virginia Woolf in 1929 into Turkish by Jale Karabekir in 2019, eight open-ended questions were prepared and sent to Jale Karabekir through e-mail. Her answers to the questions were analysed with the descriptive method in the light of feminist theatre theories based on feminist studies. As a result of this descriptive study, which is restricted to the above-mentioned play and its director/translator’s evaluations, it is concluded that feminist movement that has continued independently especially since 1980 in Turkey is the impetus for the founding of feminist theatres, Theatre Painted Bird is fundamentally different from mainstream theatres with their collective structure and consciousness, they re-read the plays written from the male point of view with the help of feminist dramaturgy deconstructing the gendered language, so instead of the traditional plays where women are objectified and given gendered roles by men, feminist plays are produced and performed where women can explain themselves at first hand and become a subject via their words and bodies on the stage, they mostly write their own plays due to copyright costs and their limited budget, shortly, feminist theatres have become an alternative for mainstream theatres in Turkey.

Keywords:

Feminist theatre, feminist theatre theory, feminist theatre translation, Tiyatro Boyalı Kuş,

PDF

___

3. Dalga Feminizm. (2017, 22 Şubat). Erişim adresi https://leadercochise.wordpress.com/2017/02/22/3-dalga-feminizm/ Belkıs, Ö. (2015). Feminist Tiyatro. İstanbul: Mitos Boyut. Case, S.-E. (2010). Feminizm ve Tiyatro. Ayşan Sönmez (Çev.). İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi. Georgia Highlands College. (2010, Mart 26). Virginia Woolf: "A Room of One's Own". Erişim adresi https://digital.films.com/p_ViewPlaylist.aspx?AssignmentId=ABPNDQ Gül, S. (2009). Feminist Tiyatro Metninin Nitelikleri ve Model Oyunlarda Yansıması. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi/Güzel Sanatlar Enstitüsü, İzmir. Haleva, B. (2014). Disiplinler Kavşağında Bir Durak: Çeviri. İstanbul: Ofis Yayınevi. Hooks, B. (2016). Feminizm Herkes İçindir: Tutkulu Politika (4. Baskı). Ece Aydın, Berna Kurt, Şirin Özgün & Aysel Yıldırım (Çev.). İstanbul: bgst Yayınları. Jale Karabekir. (t.y.) Erişim adresi https://tiyatrolar.com.tr/jale-karabekir Karabekir, J. (2015). Türkiye’de Kadınlarla Ezilenlerin Tiyatrosu, Feminist Bir Metodolojiye Doğru. İstanbul: Agora Kitaplığı. Kulak, A. & Kırcalı, U. (2019). Kendine Ait Dört Oda; Virginia Woolf [4 Oda]. Erişim adresi https://www.nouvart.net/kendine-ait-dort-oda-virginia-woolf-dort-oda-umut-kircali-roportaji / Mimesis, Tiyatro ve Çeviri Araştırma Dergisi. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi. Feminist Tiyatro Özel Sayısı. Sayı:12. Kasım 2006. Öz, B. H. ve Belkıs, Ö. (2017). Türkiye’de Alternatif Tiyatro Yapılanmalarında Kadın Liderliği ve Bir Örnek: Yeşim Özsoy ve Galataperform. International Journal of Interdisciplinary and Intercultural Art. Cilt:2. Sayı:2. 1-22. Pirpir, Y. (2018). Feminist Yayınevleri Ayizi ve Güldünya Örnekleri Işığında Türkiye’de Feminist Çeviri Yaklaşımlarına ve Feminist Çevirmen Kimliğine Genel Bakış. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Savaşkan, T. (Ed.) (2018). DOSYA: Türkiye’de Feminist Tiyatro. TEB OYUN. İstanbul: Mitos Boyut. Sayı:39. Şimşek, H. ve Yıldırım, A. (2016). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (10. Baskı). Ankara: Seçkin. Tayf Kolektif. (t.y.) Erişim adresi https://tiyatrolar.com.tr/tayfkolektif/?s=hakkinda Tiyatro Boyalı Kuş. (2015, Ağustos). 2016-2017 Atölye Çalışmaları. Erişim adresi http://tiyatroboyalikus.blogspot.com/2015/09/guz-2016-atolye-calismalari_28.html Tiyatro Boyalı Kuş. (2015, Ağustos). Feminist Dramaturjiyle Okuma Tiyatrosu. Erişim adresi http://tiyatroboyalikus.blogspot.com/2015/09/feminist-dramaturjiyle-okuma-tiyatrosu.html Varlı, G. (2010). Üçüncü Tiyatro ve Türkiye’de Kadın Tiyatroları. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Woolf, V. (1992). Kendine Ait Bir Oda. (S. Fırıncıoğlu, Der. ve Çev.). (Orijinal yayın tarihi, 1929). Erişim adresi https://isteyenokusun.files.wordpress.com/2014/11/kendine-ait-bir-oda_v-woolf.pdf Yamaner, G. (2001). Yüzyıl Tiyatrosunda Kadın Bakış Açısının Yansımaları. Sanat-Tiyatro Eserleri Dizisi. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı. Yamaner, G. (2002). Feminist Tiyatro Metinleri. Ankara: Dost Kitabevi.