Tomris Uyar’ın çevirmen ve yazar kimliklerinin etkileşimi

Çeviri metinlerin özgün metinlere kıyasla “ikincil” konumda gören genel kanının aksine, yazar-çevirmen Tomris Uyar, çevirilerinin öykülerini, öykülerinin ise çevirilerini bütünlemesini istediğini dile getirmiştir. Onun bu görüşünden yola çıkan bu çalışma, bu durumu görmeyi, dolayısıyla da Uyar’ın yazar ve çevirmen kimlikleri arasındaki etkileşimleri ortaya koymayı amaçlamaktadır. Bu amaç doğrultusunda, çalışmanın birinci bölümünde çevirinin kültürleri şekillendirme ve kültür planlamasındaki yeri göz önünde bulundurularak, Türk edebiyatının üç farklı döneminde yazar ve çevirmen kimlikleri arasındaki etkileşimler Itamar Even-Zohar ve Gideon Toury’nin araştırmaları ışığında incelenmiştir. İkinci bölümde Tomris Uyar’ın “yazar” ve “çevirmen” kimlikleri irdelenmiş ve bu iki kimlik arasında var olan çeşitli etkileşimler tartışılmıştır. Uyar’ın çeviri üzerine yazdığı yazılar ve söyleşilerde verdiği yanıtlardan yola çıkarak izlediği çeviri süreçleri ve aldığı çevirmen kararları Gideon Toury’nin çeviri normları bağlamında sorgulanmıştır. Uyar’ın “öncül norm” olarak “yeterli” çeviri yapmayı benimsediği görülmüştür. “Süreç öncesi normlar” bağlamında ise “ortak çeviri” ve “ara dilden çeviri” gibi farklı türlerde çeviriler yaptığı saptanmıştır. Üçüncü bölümde Amerikalı öykü yazarı Flannery O’Connor’ın dört öyküsünün yazar-çevirmen Tomris Uyar tarafından yapılan çevirileri erek ve kaynak metinler karşılaştırılarak, Uyar’ın çevirilerinde benimsediği dil kullanım tercihleri açısından incelenmiştir. Bu karşılaştırmalı incelemenin ardından Uyar’ın O’Connor çevirileriyle aynı döneme denk düşen kendi yazdığı dört öykü ele alınmış ve benzer dil kullanım tercihlerinin bu öykülerde de görülüp görülmediği sorgulanmıştır. Çevirilerinde gözlemlenen dil kullanım tercihlerine Uyar’ın kendi öykülerinde de rastlanmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Edebiyat çevirisi, yazar-çevirmen, yazar kimliği, çevirmen kimliği, çeviri normları, karşılaştırmalı inceleme

Interaction of translatorial and authorial identites of Tomris Uyar

Contrary to the general assumption which puts translated texts in a “secondary” position compared to original texts, author-translator Tomris Uyar stated that she intended her translations to integrate with her short stories and her short stories to integrate with her translations. This study, which is triggered by this point of view, aims to see whether Uyar’s translations integrate with her short stories and vice versa, and, thus, to put forward the interactions between Uyar’s authorial and translatorial identities. For this purpose, in the first part of the study, regarding the place of translation in culture shaping and culture planning, the interactions between translatorial and authorial identities during three different periods of Turkish literature have been investigated in light of the researches by Itamar Even-Zohar and Gideon Toury. In the second part, Tomris Uyar’s “authorial” and “translatorial” identities have been analyzed, and a variety of interactions between these two identities have been discussed. In the course of this analysis –which has been based on the views she wrote in her diaries and stated in interviews– translation processes and translation decisions adopted by Uyar have been examined within the context of Gideon Toury’s translation norms. It has been observed that the initial norm was “adequate” translation for Uyar and that she did different forms of translations such as “collaborative/joint translation” and “indirect translation”, both of which can be assessed within the context of preliminary norms. In the third part, Uyar’s translations of four short stories by American short story writer Flannery O’Connor have been analyzed by comparing target and source texts with regard to her use of the target language. Following this analysis, four short stories of Uyar’s which coincide with the period she translated O’Connor’s stories have been reviewed in order to see whether she adopted similar uses of language in her own short stories as well. It has been discovered that Uyar adopted similar uses of Turkish language in both her translations and her short stories.

Keywords:

Literary translation, author-translator, authorial identity, translatorial identity, translation norms, comparative analysis,

PDF

___

Bassnett, S. (2006). Writing and translating. Susan Bassnett & Peter Bush (Ed.) The Translator as Writer içinde (s.173-183). London & New York: Continuum. Berk, Ö. (2006). Translating the “West”: The Position of Translated Western Literature within the Turkish Literary Polysystem, Review of Literatures of the European Union, 4 (Çevrimiçi Dergi) http://www.rilune.org/images/mono4/4_Berk.pdf, 14 Mart 2019. Even-Zohar, I. (1990). The Position of Translated Literature within the Literary Polysystem. Polysystem Studies. Poetics Today. 11:1, s. 45-51. Even-Zohar, I. (2002). Culture Planning and Cultural Resistance in the Making and Maintaining of Entities. Sun Yat-Sen Journal of Humanities. 14: 45-52 Even-Zohar, I.: (2012 [1987]). Yazınsal Çoğuldizge İçinde Çeviri Yazının Durumu. Saliha Paker (Çev.). Mehmet Rifat (Ed.), Çeviri Seçkisi II içinde (s. 125-131). İstanbul: Sel. Küçük, S., Avcı, Y., & Şengül, E. (2017). Toplumun Devrik Cümle Hakkındaki Düşüncesi ve Nesirde Devrik Cümlenin Yeri. Journal of History Culture and Art Research, 6(6), 542-555. doi:http://dx.doi.org/10.7596/taksad.v6i6.1097 O’Connor, F. (1993). Everything That Rises Must Converge. New York: FSG Classics. O’Connor, F. (2011). Her Çıkışın Bir İnişi Vardır. Tomris Uyar, Nazım Dikbaş, Fatih Özgüven (Çev.). İstanbul: Metis. Paker, S. (2008). Tanzimat Döneminde Avrupa Edebiyatından Çeviriler: Çoğul-dizge Kuramı Açısından Bir Değerlendirme, Mehmet Rifat (Ed.), Çeviri Seçkisi II içinde (s. 26-42). İstanbul: Sel Yayıncılık. Sauer, J. (1997). Türkiye’de Çeviri Dergisi: Tercüme, Mustafa Çıkar (Çev.). Kebikec 5: 35-49. Simeoni, D. (1998). The Pivotal Status of the Translator’s Habitus. Target. 10:1, s. 1-39. Tahir-Gürçağlar, Ş. (2018). Türkiye’de Çevirinin Politikası ve Poetikası 1923-1960. Tansel Demirel (Çev.). İstanbul: İş Bankası Kültür. Tuncel, B. (2008). Hasan-Âli Yücel ve Tercüme. Mehmet Rifat (Ed.), Çeviri Seçkisi II içinde (s. 43-58). İstanbul: Sel. Toury, G. (1995). Descriptive Translation Studies and Beyond. Amsterdam/Philedelphia: John Benjamins Publishing Company. Toury, G. (2002). Translation as a Means of Planning and the Planning of Translation: A Theoretical Framework and an Exemplary Case. Saliha Paker (Ed.) Translations: (Re)Shaping of Literature and Culture içinde (s. 148-165). İstanbul: Boğaziçi University Press. Uyar, T. (1978). Soruşturma, Türk Dili (Çeviri Sorunları Özel Sayısı), C:322, s.176-178. Uyar, T. (2016). Bütün Yazıları, İstanbul: Yapı Kredi. Uyar, T. (2018). Otuzların Kadını, İstanbul: Yapı Kredi. Uyar, T. (2018). Sekizinci Günah, İstanbul: Yapı Kredi.