Artvin ilinin Şavşat ilçesinde kullanılan hayvan adları üzerine bir deneme

İnsanın kendi türünden sonra en yakınında yer alan hayvanlar, kültürlerin oluşmasında ve şekillenmesinde önemli bir yer tutar. Türkiye Türkçesi ağızlarında da hayvan adları, söz varlığı içerisinde önemli yer tutmaktadır. Doğu Grubu ağızları içerinde yer alan Şavşat ağzı da bu bakımdan zenginlik göstermektedir. Şavşat ağzı üzerinde az sayıda çalışma yapılmış olması, çalışmaların dilsel bakımdan eksik olması bu çalışmanın yapılmasına vesile olmuştur. Ancak detaylı bir ağız araştırmasının uzun bir zaman ve emek alması gereği kapsam hayvan adlarıyla sınırlı tutulmuştur. Şavşat ağzı bir bölgenin ağız özelliklerini tam olarak yansıtmamaktadır. Bölgenin, doğudan batıya geçiş noktası üzerinde olması, diğer Türk kavimleriyle bir arada yaşama, savaşlar ve göçler söz varlığında da çeşitliliğe neden olmuştur. Şavşat ağzı incelendiğinde Kıpçak Türkçesinin, Oğuzcanın, Eski Anadolu Türkçesinin özellikleri belirgin olarak görülmektedir. Bu çalışmada hayvan adları referans alınarak bölgeye dikkat çekmek, söz varlığına katkıda bulunmak, ağız araştırmalarının önemini vurgulamak ve kullanılan adlandırmalardaki fonetik özellikleri tespit etmek amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Ağız, hayvan adları, Şavşat

An experiment on animal names used in Şavşat province of Artvin

The animals that are closest to human beings after their species have an important place in the formation and shaping of cultures. Animal names in Turkey Turkish dialects occupies an important place in the asset. Şavşat dialect, which is located within the Eastern Group dialects, is also rich in this respect. The fact that there were few studies on Şavşat dialect and the lack of linguistic studies led us to do this study. However, a comprehensive oral study takes a long time and effort. Thus, it limited to our study on animal names. Şavşat dialect does not fully reflect the mouth characteristics of a region. The region is located on the transition point from east to west, living together with other Turkish tribes, wars and migrations caused diversity in vocabulary. When Şavşat dialect is examined in detail, the characteristics of Kipchak Turkish, Oguzca and Old Anatolian Turkish are clearly seen. In this study, it was aimed to draw attention to the region, to contribute to vocabulary, to emphasize the importance of oral researches and to identify the phonetic and morphological features of the names used by taking animal names as a reference.

Keywords:

Dialect, animal names, Şavşat,

PDF

___

Kaynak Kişiler
Ahmet YAZICI - Çiftçi - Yaşar Köyü ( ṭabagetil ) Ali Naci YILDIZ - Kütüphane Memuru - Şalcı Köyü (çuvareḅ) Asim ALTUNTAŞ - Öğretmen - Yaşar Köyü ( ṭabagetil ) Atanur OCAKLI - Emekli Emniyet Memuru- Kayadibi Köyü (sıḫızır) Dursun ÖZDEDE - Öğretmen - Atalar Köyü (ḉisveṭ) Enis TEK - Emekli Öğretmen - Çavdarlı Köyü (ḉorsel) Fahrettin BALCI - Öğretmen - Ilıca Köyü (cinal) Faruk ALBAY - Ziraat Teknisyeni - Kireçli Köyü (ḱötátris) Hasan ALTUNTAŞ - Öğretmen - Yaşar Köyü ( ṭabagetil ) İmsak KILIÇ - Emekli Memur - Şalcı Köyü (çuvareḅ) Salih TEMİZ - Emekli Memur - Saylıca Köyü (ḳaravaṭ) Yalçın TEMİZ - Emekli Öğretmen - Tepeköy (aḫaldaba) Yüksel KIZILALTUN - Emekli Memur - Tepeköy (aḫaldaba) Zeki KÖR - Emekli Memur - Ilıca Köyü (cinal)
Kaynakça
Akalın, Şükrü Halûk (2008). Bin Yıl Önce Bin Yıl Sonra Kâşgarlı Mahmud ve Divanü Lugati’t -Türk. Ankara: TDK: 110. Akca, Hakan ( 2017 ). Ağız Çalışmalarında Derleme Konuları ve Kaynak Kişileri Yöneltilecek Sorular. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 2017 Güz (27), 61-84. Arısoy İbrahim; Golden, Prof. Dr. Peter; Gözaydın, Prof. Dr. Nevzat (İnc.) (2010). Gürcüce- Türkçe Sözlük. Ankara: TDK. Aydın, Erhan (2018). Orhun Yazıtları. İstanbul: Bilge Kültür Sanat Aydoğanlar, Erman (2012). Irk Bitig’ de Hayvan Adları ve Hayvanlarla İlişkili Kavramlar. IJSES Uluslararası Sosyal ve Ekonomik Bilimler Dergisi. 2 ( 1 ), s. 27-30. Boz, Erdoğan ve Aktaş, Semra Günay (2017). Eskişehir Dil Atlası. Ankara: Gazi Kitabevi. Bozkaplan, Şerif Ali (2007). Kutadgu Bilig’deki Hayvan Adları Üzerine Bir İnceleme. Turkish Studies, 2 (4 ), 1110-1118. Bulut, Serdar (2017). Asya Studies - Ahıska Bölgesi Türkleri Ağzından Derleme Sözlüğüne Katkılar- I. Academic Social Studies/Akademik Sosyal Araştırmalar Number: 2, p. 9-16, Winter 2017. Bulut, S. (2013). Türkiye Türkçesi Ağızları Üzerine Çalışma Yapılmayan İl ve İlçeler. Turkish Studies- International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume:8/1, Winter, p.1129-1149. Buran, Ahmet (2009). Doğu ve Güneydoğu Anadolu’nun Dil Atlası. İstanbul: Biyografi.net. Caferoğlu, Ahmet (1994). Kuzeydoğu İllerimiz Ağızlarından Toplamalar, Ordu, Giresun, Trabzon, Rize ve Yöresi Ağızları. Ankara: TDK: 116. Demir, N. (2012). Türkçe Ağız Araştırmalarında Bazı Yöntem Sorunları. Diyalektolog, 4, 1-8 Demiray, Erdinç (2011). Ahıska Türkleri Ağzı. (Basılmamış Doktora Tezi ). Ercilasun, Ahmet Bican (1983). Kars İli Ağızları - Ses Bilgisi. Ankara: TDK. Ercilasun, Ahmet Bican; Akkoyunlu Ziyat (2015). Dîvânu Lugâti’t-Türk: Giriş-Metin-Çeviri-Notlar-Dizin. Ankara: TDK. Gemalmaz, E. (1995). Erzurum İli Ağızları ( İnceleme - Metinler - Sözlük ve Dizinler). Ankara: TDK. Gülensoy, Tuncer (1988). Kütahya ve Yöresi Ağızları. Ankara: TDK. Gülensoy, Tuncer; Alkaya, Ercan (2011). Türkiye Türkçesi Ağızları Bibliyografyası. Ankara: Akçağ Yayınları. Günay, Turgut (2003). Rize İli Ağızları (İnceleme-Metinler-Sözlük). Ankara: TDK: 795. Karahan, Leyla (2011). Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması. Ankara: TDK. Karahan, Leyla (2012). Ağız Çalışmalarında Bilimsel Niteliğin Korunması Üzerine Birkaç Not. Turkish Studies, 7 (4), 131-136. Kırzıoğlu, Fahrettin (1966). Ahıska Üzerine Halk Deyişlerimizden, Çıldır Ardahan Hanak Posof. Ankara. Özkan, İbrahim Ethem (1994). Ardanuç ve Yöresi Ağızları. Kayseri (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi). Özmenli, Mehmet (2016). Ortaçağ’da Doğu Karadeniz’de Oğuz ve Kıpçak Yerleşimi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Nisan 2016 20 (2): 515-536. Polat, Fadime (2000). Şavşat ve Yöresi Ağızları (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi). Arat, R. R. (1999). Kutadgu Bilig I. cilt: Metin. Ankara: TDK. Arat, R. R. (1994). Kutadgu Bilig II. cilt: Çeviri. Ankara: TDK. Arat, R. R. (1979). Kutadgu Bilig III. cilt: İndeks. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü. Arat, R. R. (2006). Kutadgu Bilig, Metin-Tercüme-Dizin. İstanbul: Kabalcı. Tekin, Talat (2018). Orhun Yazıtları. Ankara: Bilgesu Yayıncılık. Tokdemir, Hayrettin (1993). Artvin Yöresi Folkloru. Ankara. Turan, Zikri (2006). Artvin İli Yusufeli İlçesi Uşhum Köyü Ağzı. Ankara: TDK. Türk Dil Kurumu (2011). Büyük Türkçe Sözlük. Ankara: TDK. Türk Dil Kurumu (1999). Ağız Araştırmaları Bilgi Şöleni. Ankara: TDK: 697. Uçar, İlhan (2013). Türkiye Türkçesinde Hayvan Adlarında Türetilmiş Bitki Adları. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi Sayı: 2/1 2013 s. 1-19. Uyğur, Sinan (2013). Artvin İlinin Sarıbudak Köyünde Kullanılan Kişi Adları ile Bunlarda Meydana Gelen Ses Değişimleri. Diyalektolog - Ulusal Hakemli sosyal Bilimler Dergisi Sayı 7, Sayfa:63-92.