Bir Çeviri Etiği Dersine Doğru

Çeviri etiğine duyulan ilginin özellikle son 20 yıldır artmakta olduğunu söyleyebiliriz. Bu ilginin en temel göstergeleri, çeviri etiğinin bir meslek etiği gibi algılanması gerektiği yolundaki düşüncelerin hem çeviribilimciler hem de sektör temsilcileri tarafından giderek daha sıklıkla dile getirilmesi ve farklı meslek örgütleri tarafından yazılan meslek ilkelerinin sayısındaki ciddi artıştır. Çeviri etiğine duyulan ilginin yansımalarını çeviri eğitimi alanında da görmek mümkündür. Dünyada ve Türkiye’de çeviri etiği dersi yavaş yavaş çeviribilim bölümlerinin lisans müfredatlarında yerini almaktadır. Bunlar olumlu gelişmeler olmakla beraber, daha yeni yeni yaygınlaşmaya başlayan bu derslerin amaç, kapsam ve yöntemleri üzerine çok kapsamlı tartışmaların bulunmaması ve özellikle de farklı alanlarda çalışan çevirmenler için o alanlara özgü ve giderek daha kapsayıcı meslek ilkeleri yazma eğilimi dikkate alındığında, çeviri etiği eğitimi bağlamında olası bir tehlikeden söz etmek mümkündür: Çeviri eğitimcilerinin, meslek ilkelerini öğrencilere belleterek daha ahlaklı çevirmenler yetiştirebilecekleri inancıyla çeviri etiği derslerini meslek ilkeleri odağında yürütmeleri. Bu bildirinin amacı çeviribilim bölümlerinde lisans müfredatına yerleştirilecek bir çeviri etiği dersinde sözü edilen tehlikeden nasıl kaçınabileceğimizi araştırmaktır. Bu doğrultuda öncelikle çeviri etiği alt alanının kapsamına değinilecek ve meslek ilkeleri doğrultusunda hareket etmenin çevirmeni niçin ahlaklı bir birey yapmaya yetmeyeceği üzerinde durulacaktır. Daha sonra, lisans müfredatlarına yerleştirilecek bir çeviri etiği dersinin amaç ve kapsamı ve bu derste kullanılabilecek yöntemler tartışılacak, böylelikle özgürleştirici, çevirmenin bireysel sorumluluklarının altını çizen bir çeviri etiği dersinin genel çerçevesi belirlenmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Çeviri eğitimi, çeviri etiği, meslek ilkeleri, çevirmenin sorumluluğu

Towards a Course on Translation Ethics

The growing interest in translation ethics for the last 20 years has been well manifested in the often stated need to regard translation ethics as professional ethics and in the increasing number of professional codes and standards written by various professional organizations and chambers. The repercussions of this interest in translation ethics can also be felt in translation training. Translation ethics is now integrated in the curricula of many translation studies undergraduate programs both in the world and in Turkey. These are all positive developments; however, when we consider the insufficient number of academic discussions concerning the aims, the content and the methodology of such courses and the clear tendency among professional organizations to create more comprehensive and field specific professional codes and standards for translators working in different sectors, we cannot but foresee a danger: that trainers might believe professional codes guarantee ethical behavior and instruct their students to follow professional codes unquestioningly. The paper seeks to investigate how this danger could be avoided in an undergraduate course on translation ethics. The first part of the paper presents the scope of translation ethics and discusses whether following professional codes and standards might suffice to make translators moral individuals. Discussing the possible aims, content and methodology of a course on translation ethics, the second part attempts to propose a general framework for a more liberating undergraduate course which underlines translators’ individual moral decisions and responsibilities.

Keywords:

Translation training, translation ethics, professional codes, translator’s accountability,

PDF

___

Abdallah, K. (2011). “Towards Empowerment”. The Interpreter and Translator Trainer, 5:1, 129-154. Arrojo, R. (2005). “The Ethics of Translation in Contemporary Approaches to Translator Training”. Training for the New Milennium, 225-245. Baker M. and C. Maier. (2011). “Ethics in Interpreter and Translator Training”. The Interpreter and Translator Trainer, 5:1, 1-14. Bauman, Z. (1998). Postmodern Etik. çev. Alev Türker. İstanbul: Ayrıntı Yayınları. Derrida, J. (1991/1992). The Other Heading. Trans. P.-A. Brault and M.B. Naas. Bloomington: Indiana University Press. Drugan J. and Chris Megone. (2011). “Bringing Ethics into Translator Training”. The Interpreter and Translator Trainer, 5:1, 183-211. Eruz, S. (2012). “Çeviri Derneği ve Türkiye’de Çevirmenlik Mesleğinin Statüye Kavuş(a)ma(ma)sı Üzerine On Üç Yıllık Gel Gitli Bir Öykü”. Avrupa Birliği Bakanlığı Çeviri Platformu Bildirileri, İstanbul, 17-23. Floros G. (2011). “‘Ethics-less’ Theories and ‘Ethical’ Practices”. The Interpreter and Translator Trainer, 5:1, 65-92. Gill R. M. and M. Constanza Guzman. (2011). “Teaching Translation for Social Awareness in Toronto”. The Interpreter and Translator Trainer, 5:1, 93-108. Kuçuradi, İ. (2009). “Felsefi Etik ve Meslek Etikleri”. Etik ve Meslek Etikleri. ed. Harun Tepe. Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu: 27-43. McDonough Dolmaya, J. (2011). “Moral Ambiguity: Some Shortcomings of Professional Codes of Ethics for Translators”. The Journal of Specialised Translation, Issue 19, 28-49. Pöllabauer, S. (2006). “‘Translation Culture’ in Interpreted Asylum Hearings”. Sociocultural Aspects of Translating and Interpreting. ed. Anthony Pym, Miriam Shlesinger, Zuzana Jettmarova. Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins: 151-162. Tellioğlu, B. (2015). Çeviride Makul, Makbul ve Müphem: Çeviri Etiği, Meslek İlkeleri ve Bireysel Ahlak. Yayımlanmamış doktora tezi. Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Tepe, H. (2009). “Basın Etiği” ya da Basının Etik Sorunları. Etik ve Meslek Etikleri. Yay. Haz. Harun Tepe. Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu: 141-160.