Edebiyatta Sembol Dili ve Orhan Kemal’in “İki Buçuk” Adlı Hikâyesinde Sembol Dilinin Kullanımı

Bu çalışmada edebî metinlere etkili, özgün bir form kazandıran sembol dilinin kullanım şekillerine ve Orhan Kemal’in “İki Buçuk” adlı hikâyesindeki sembol diline yer verilecektir. Genellikle kahramanın psikolojik durumu ve ruhi büyüme sürecine göre şekillenen edebî eserlerin bilinmeyen, görünmeyen kısımlarını hem gözler önüne sermek hem de tahlil etmek için çeşitli inceleme yöntemleri mevcuttur. Bunlardan biri olan sembol dilinin tespiti okura ve araştırmacıya çeşitli bakışaçıları sunar. Çünkü sanatkârların büyük bir kısmı düşüncelerini sembol, simge, imge ve birtakım göstergelerle aktarmaktadırlar. Türk edebiyatının önemli yazarlarından biri olan edebiyatın roman, öykü, tiyatro ve şiir türlerinde birçok eser ortaya koyan Orhan Kemal de kendisini ve düşüncelerini net ifadelerle anlatmak yerine sembol, simge ve imge gibi unsurlar yoluyla yansıtmayı tercih etmiştir. Makalemizde Orhan Kemal’in 1969’da Sait Faik Hikâye Armağanıyla ödüllendirilen “Önce Ekmek” adlı eserindeki “İki Buçuk” adlı hikâyesi sembol dili çerçevesinde incelenecektir. Orhan Kemal’in “İki Buçuk” adlı hikâyesindeki sembolik yapının işlevini ise metnin anlaşılmasında psikolojik bir çözümleme yöntemi olarak kabul etmek mümkündür. Çalışmamıza sembol dili ve özellikle de insanın duygu, düşünce ve davranış kalıplarını şekillendiren psikolojik çözümleme yöntemlerinden biri olan arketipsel sembolizm yön verecektir. Çünkü çoğunlukla metinde anlatılmak istenenler bazı sembollerle ortaya konur. Genellikle öykünün temelinde sembol, kavram ve imgeler kahramanlar vasıtasıyla okura aktarılır. Orhan Kemal’in bu hikâyesinden hareketle yazar kahramanın ve kendisinin bilinç altındaki anlam derinliklerindeki saklı anlam şifrelerini, hikâye dilinde sembolik anlatımla yansıtmıştır. Kahramanın simgesel bir yolculuğa çıkması, onun kendini gerçekleştirmesini ve değerler dünyasını şekillendirmesini sağlar. Böylelikle sembollerin tespiti ve anlamlandırılması aracılığıyla bilinç altındaki saklı kör noktalara ışık tutabiliriz.

Anahtar Kelimeler:

Sembol dili, arketipsel sembolizm, Orhan Kemal, İki Buçuk

Symbol Language in Literature and The Usage of Symbol Language in Orhan Kemal’s “İki Buçuk” Story

This study includes usage patterns of symbol language which brings to literary texts an effective and original form and symbol language in Orhan Kemal’s “Iki Bucuk” story. Various examination methods are present both to reveal and analyze of unknown and invisible parts of literary works which generally take form according to the psychological state and psychical growth process of protagonist. Symbol language is one of them and determination of it gives various points of view to especially reader and researcher. Since, a great part of the artists convey their ideas through image and some signs. Orhan Kemal one of the important writers of Turkish Literature has produced works in the kinds of literature like novel, story, theater and poem. It is possible to state that Orhan Kemal also reflects on himself and his thoughts via elements such as sign and image instead of clear expressions. “Iki Bucuk” story in the work of Orhan Kemal named “Önce Ekmek” which is rewarded Sait Faik Story Gift in 1969 is examined through symbol language that we has based our study on. It is possible to regard function of symbolic structure in the writer’s story named “Iki Bucuk” as a psychological analysis method in understanding of the text. Our study is shaped by symbol language and especially archetypical symbolism which is one of the psychological analysis methods and gives form to patterns of thought, emotion and behavior of human. Since generally what is meant to be described in the text is revealed by some symbols. Symbol, concept and images are transferred to the reader by means of characters on the basis of the story. Orhan Kemal has reflected depth of meaning and hidden meaning passwords in the subconscious of protagonist and himself on story language via symbolic expression with reference to this story. Protagonist’s setting out on a symbolic journey provides him to realize himself and shape his world of values. We could sort out subconscious hidden blind spots through the detection and interpretation of symbols.

Keywords:

Symbol language, archetypical symbolism, Orhan Kemal, İki Buçuk,

PDF

___

Akdağ, E. (2014). “Orhan Kemal’in Roman ve Öykülerinde Göç ve Gurbet”, Hece (Bereketli Toprakların Yazarı Orhan Kemal), S. 205, Ocak, ss. 225-234. Bezirci, A. (1984). Orhan Kemal, İstanbul: Tekin Yayınevi. Bilgegil, K. (1980). Edebiyat Bilgi ve Teorileri, Belagat I, İstanbul: Enderun Kitabevi. Campbell, J. (2000). Kahramanın Sonsuz Yolculuğu, İstanbul: Say Yayınları. Çobanoğlu, Ş. (2013). “Carl Gustav Jung’un Çağrışım Deneyleri Işığında İlhan Berk’in Şiirlerinde Ev ve Çevresindeki Nesnelerin Yorumu”, Yeni Türk Edebiyatı Araştırmaları, S. 9, ss. 57-72. Çoruhlu, Y. (2010). Türk Mitolojisinin Ana Hatları, İstanbul: Kabalcı Yayınevi. Demirel, Ş. (2012). “Sembol, Sembolik Dil ve Bu Bağlamda Mesnevî’nin İlk 18 Beytindeki Sembolik Unsurlar”, Turkısh Studies, ss. 915-947. Durmuş, M. (2011). “İmge-Sembol Kavramlarını Yorumlama Projesi ve Melih Cevdet Anday Şiirinde İmge”, Turkish Studies, S. 6, ss. 745-762. Eliuz, Ü. (2009). Orhan Kemal ve Romancılığı, Ankara: MEB. Eliuz, Ü. (2012). “Orhan Kemal’in Romanlarında Dil ve Üslup”, Orhan Kemal, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı, ss. 151-167. Erdoğan, A. (2014). “‘Aydınlık Gerçekliğin’ Rotası”, Hece (Bereketli Toprakların Yazarı Orhan Kemal), S. 205, Ocak, ss. 43-48. Ergin, M. (1995). Dede Korkut Kitabı, İstanbul: Boğaziçi Yayınları. Erol, M. (2014). “Orhan Kemal’in Dünyası: Baba ve Devlet, Ev ve Vatan”, Hece (Bereketli Toprakların Yazarı Orhan Kemal), S. 205, Ocak, ss. 104-113. Fordham, F. (2008). Jung Psikolojisinin Ana Hatları, (çev. Aslan Yalçıner), İstanbul: Say Gültekin, M. N. (2012). “Bir Anlatı Ustasının Penceresinden Toplum, İnsan, Dönem”, Orhan Kemal, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı, ss. 39-65. Gültekin, M. N. (2014). “Köyler, Kentler ya da Bütün Hayat Modernleşirken”, Hece (Bereketli Toprakların Yazarı Orhan Kemal), S. 205, Ocak, ss. 81-95. Gürkan, A. (2014). “Marksist Dünya Görüşü Ekseninde Orhan Kemal’in Anlatılarına Genel Bir Bakış”, Hece (Bereketli Toprakların Yazarı Orhan Kemal), S. 205, Ocak, ss. 137-157. Harmancı, A. (2014). “Orhan Kemal’in Günlükleri”, Hece (Bereketli Toprakların Yazarı Orhan Kemal), S. 205, Ocak, ss. 422-428. İleri, S. (2012). “Yazmaya Orhan Kemal Olacaktı”, Orhan Kemal, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı, ss. 36-38. Jung, C. G. (2009). İnsan ve Sembolleri, (Çev. Ali Nahit Babaoğlu), İstanbul: Okyanus Yayınları. Kahraman, H. B. (2012). “Orhan Kemal: Durum ve Karakter Romancısı”, Orhan Kemal, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı, ss. 217-225. Kantarcı, A. (2012). “Orhan Kemal’in Hikâyeciliğinde Toplumcu Gerçekçiliğin İzleri”, Orhan Kemal, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı, ss. 449-462. Karacanlar, K. (1984). Orhan Kemal, 1974, s.106, Aktaran: Asım Bezirci, Orhan Kemal, İstanbul: Tekin Yayınevi. Karagözlü, V. (2012). “Arketipsel Sembolizm Bağlamında Mihr ü Vefâ Mesnevisinin İncelenmesi”, Turkısh Studies, S. 7/1, 1405-1421. Kemal, O. (2017). Orhan Kemal-Önce Ekmek, İstanbul: Everest Yayınları. Kuş, D. (2014). Orhan Kemal’in Öykülerinde ‘Suç ve Çocuk’”, Hece (Bereketli Toprakların Yazarı Orhan Kemal), S. 205, Ocak, ss. 333-337. Narlı, M. (2002). Orhan Kemal’in Romanları Üzerine Bir İnceleme, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı. Narlı, M. (2003). “Gorki’nin ve Orhan Kemal’in Küçük Adamları”, İlmî Araştırmalar, S. 16, İstanbul, ss. 65-76. Naskali, E. G. (2017). Renk Kitabı, İstanbul: Kitabevi. Orhan, K. (1974). Türkiye Defteri Orhan Kemal Özel Sayısı, S. 10, Ağustos, İstanbul. Özünel, E. Ö. (2015). “Baharı Getiren Kahraman: Bamsı Beyrek”, Millî Folklor, S. 107, ss. 34-48. Schımmel, A. (2000). Sayıların Gizemi, İstanbul: Kabalcı Yayınları. Sezer, Ş. (2012). “Orhan Kemal ile İkbal’de Bir Sabahiye”, Orhan Kemal, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı, ss. 146-150. Şahiner, S. (2011). “60’lar Türk Sineması’nda Orhan Kemal Senaryolarında ‘Zenginlik’ Teması”, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Radyo Televizyon ve Sinema Anabilim Dalı Sinema Bilim dalı, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul. Türkçe Sözlük, (1986). Ankara: TDK. Ümit, A. (2012). “Edebiyatımızın Ağır İşçisi Orhan Kemal”, Orhan Kemal, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı, ss. 23-28. Vesek, M. (2008). Önce Ekmek, Cumhuriyet Kitap, http://www.orhankemal.org/links/405.htm (ET: 09.05.2018) Yaylağan, N., (2015). “Orhan Kemal’in Roman ve Hikâyelerinin Dili ve Türkçe Bakımından Değerlendirilmesi”, Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Ortaöğretim Sosyal Alanlar Eğitimi Ana Bilim Dalı, (Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmenliği Doktora Programı Yayımlanmamış Doktora Tezi), İzmir. Yıldırım, N. (2009). “Sembolik Bir Dil Hazinesi: Halk Anlatıları”, Turkish Studies, S. 4/8, ss. 2383-2403.