Eski Türk Bengü Taşlarında Paralelizm

Dil araştırmalarının edebiyat araştırmaları ile kesiştiği konulardan biri olan stilistik (üslup bilimi) aynı zamanda tarihsel dilbilimi, sosyolengüistik, psiko-lengüistik gibi dilbiliminin alt dallarıyla da ilgilidir. Stilistiğin konularından biri olan paralelizm kısaca, benzer kelimelerin benzer ekler alarak ahenkli bir şekilde sıralanması olarak değerlendirilebilir. Eski Türkçe metinler esaslı üslup çalışmalarının sayısı fazla değildir ve bu konuda kapsamlı çalışmalar ortaya konmamıştır. Eski Türk bengü taşlarına bakıldığında üslup özelliği gösteren bazı paralelizm örneklerine rastlanmaktadır. Bir örnek olarak Köl Tigin yazıtı güney yüzü ikinci satırda geçen ilgerü kün togsık(k)a birigerü kün ortusıŋaru kurıgaru kün batsıkıŋa yırıgaru tün ortusıŋaru ifadeleri verilebilir. Bu ifadede sistemli olarak ekler ve kelimeler birbirine paralel bir şekilde bir araya getirilmiştir: il +GArU kün tog- -sIk +(k)A biri +GArU kün ortusIŋArU kurı bat- +I+ŋA yırı tün

Anahtar Kelimeler:

Eski Türkçe, Türk bengü taşları, paralelizm

Paralelism in Old Turkic Inscriptions

Stylistic is one of the common subjects of literature and language researches. Also, it is related to the subsections of linguistics such as historical linguistics, sociolinguistic, psycholenguistic. Parallelism is one of the research issues of the stylisyics. Parallelism is a stylistic sign and can only be effectively explored in a linguistic stylistic study. Basically, paralellism can be regarded as harmonious manner sequencing of similar words by adding similar suffixes. The number of stylistic studies on Old Turkic runic inscriptions are not more and comprehensive studies on this subject have not been done yet. When we look at the old Turkic runic inscriptions, there are seen some examples of parallelism showing stylistic features. As an example, can be given the following phrases written on the second line of the southern front of the Köl Tigin inscription: ilgerü kün togsık(k)a birigerü kün ortusıŋaru kurıgaru kün batsıkıŋa yırıgaru tün ortusıŋaru. In these phrases, systematically, the words and suffixes are used together in parallel. il +GArU kün tog- -sIk +(k)A biri +GArU kün ortusIŋArU kurı bat- +I+ŋA yırı tün

Keywords:

Old Turkic, Turkic Runic inscriptions, parallelism,

PDF

___

Aslan, Ü. (2010). Bâbur Divanında Öncelemeler ve Öncelemelerde Paralelizm. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 4: 1-26. Bayat, F. (2004). Sözlü Kültür Bağlamında Eski Türk Yazıtları. Millî Folklor, 8 (61): 13-20. Bayat, F. (2006). Irk Bitig Metninin Poetik Yapısı. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları ergisi, 4: 39-65. BSTS/E Oğuzkan, F. (1974). Eğitim Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. / Bilim ve Sanat Terimleri Sözlüğü (http://tdk.gov.tr/index.php?option=com_bilimsanat&view= bilimsanat, E.T.: 30.03.2018) BSTS/H Acıpayamlı, O. (1978). Halkbilim Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. / Bilim ve Sanat Terimleri Sözlüğü (http://tdk.gov.tr/index.php?option=com_bilimsanat&view =bilimsanat, E.T.: 30.03.2018) Dilçin, C. (1991). Fuzûli‟nin Bir Gazelinin Şerhi ve Yapısal Yönden İncelenmesi. Türkoloji Dergisi, IX/1: 43-98. Dilçin, C. (2000). Divan Şiirindeki Paralel ve Ortak Söz Yapılarından Metin Eleştirisinde Yararlanma. Türkoloji Dergisi, XIII/1: 33-66. GTS Güncel Türkçe Sözlük, http://tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&view=gts, (E.T.: 11.05.2018) Macit, M. (1996). Divân Şiirinde Ahenk Unsurları. Ankara: Akçağ Yayınları. Musaoğlu, M. (2003). Türk Folklorik Metinlerinin Ontolojik-Folklorik Temelleri. Dil Dergisi, 118 ( Ocak-Şubat): 16-25. Tekin, T. (1986). İslâm Öncesi Türk Şiiri. Türk Dili, Türk Şiiri Özel Sayısı I (Eski Türk Şiiri), 409 (Ocak): 3-42.