1874 Ankara kuraklığına bir manzume: Kasîde-i Kahtıyye

Kuraklık, yağışların normal seviyelerinin önemli ölçüde altına düşmesiyle ortaya çıkan ve herhangi bir zamanda, herhangi bir yerde meydana gelebilecek olan doğal bir iklim olayıdır. Kuraklık, dünyanın birçok yerinde farklı dönemlerde görülmüş ve kuraklığın sonucu olan kıtlık olayları yaşanmıştır.  Avrupa’da 18. Yüzyılın ilk yarısında yaşanan doğal afetler ciddi kıtlıklara yol açmıştır. Benzer olaylar yine farklı zaman dilimlerinde Osmanlı devletinde de görülmüştür. Doğal afetlerden biri olan kuraklık sonucu Ankara’da oluşan zahire sıkıntısı, hububat eksikliği nedeniyle halkın yeterince beslenememesinden kaynaklanan ölümler artmış ve halk yakın yerlere göç etmiştir. Kuraklıktan dolayı kuruyan su kaynakları nedeniyle merkezdeki su sıkıntısı artmış, bölge halkının sağlığa uygunluk koşullarını sağlayamamasından dolayı hastalıklar ortaya çıkmıştır. Bu makalede 19. yüzyılda Ankara’da yaşanan kuraklık ve kıtlık hakkında bilgi verilmiş, Çerkeşîzade Mehmed Tevfîk Efendi’nin hayatı ve eserleri üzerinde kısaca durulmuştur. Şairin, 1874 yılında Ankara’da yaşanan kuraklık üzerine yazdığı Kasîde-i Kahtıyye’nin transkripsiyonlu metni, günümüz Türkçesine çevirisi verilmiş ve incelemesi yapılmıştır.

A poem for the Ankara drought of 1874: Kasida-i Kahtiyya

Drought is a natural climate event that can occur anywhere and at any time as a result of below-average precipitation. Drought has been observed throughout many parts of the world at different periods and has lead to famine events.  The natural disasters that took place during the first half of the 18thCentury in Europe resulted in serious famine events. Similar events had been observed throughout the Ottoman Empire at different time slices as well. Taking place in Ankara, drought, being of natural disasters, resulted in a severe shortage of grain, death caused by malnutrition of people because ofcereals, migration of people to nearby regions, children being left orphaned, the drying of water resources due todrought thus leading to extreme water shortages in the centre of the province, as well as the emergence of diseases due to inadequate health conditions of the people. This paper both provides information about the drought and famine experienced in Ankara in the 19thcentury, as well as briefly mentionsabout the life and works of Çerkeşîzade Mehmed Tevfîk Efendi. A transcribed version of his Kasîde-iKahtıyye about the drought in 1874 in Ankara, has been translated into Modern Turkish and examined.

___

  • Altındaş, Eylem Tekemen. (2018). 19. Yüzyılda Osmanlı Devleti’nde Yaşanan Kuraklığın Ankara’ya Yansıması, Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, C. 16, S. 24, 1-13, Çanakkale. Azamat, Nihat. (1993). Çerkeşî Mustafa Efendi, DİA, C.8, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul. Çerkeşîzâde Mehmet Tevfîk. (1304). Kasâid-i Tevfîk, İstanbul. Eliaçık, Muhittin. (2011). Çerkeşîzâde Mehmet Tevfîk Efendi”nin Vatan Kasîdesi, Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2 (1), 51-73, Çankırı. Erler, Mehmet Yavuz. (2012) Osmanlı Devleti’nde Kuraklık ve Kıtlık Olayları (1800-1880), İstanbul: Libra Yayınları. Karaboğa, Durmuş Volkan. (2012). Klasik Dönemde Osmanlı Devleti’nde Tarıma Etki Eden Faktörler Ve Bu Faktörlerin Ortaya Çıkardığı Sonuçlar, International Journal of Social Science, Volume 5, Issue 6, December 2012, ss. 313-327. Tümertekin, Erol. (1955). Türkiye Kurak Bölgelerinde Buğday Yetiştirme Devresi ile Kurak Devre Arasındaki Zaman Münasebeti, Türkiye Coğrafya Dergisi, C. 3, 13, ss. 107-127. Yeşil, Şeyma. (2013). Çerkeşîzâde Mehmet Tevfîk Efendi ve Kasâid-i Tevfîk’i, Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İslam Tarihi ve Sanatları Anabilim Dalı, Ankara.