Belirtisiz ad tamlaması biçiminde oluşan birleşik sözcüklerin yazımında meydana gelen dil bilgisel aykırılıklar

Dil dizgesi yeni kavramları adlandırmak için çeşitli yöntemler kullanır. Birleşik sözcük oluşturma yöntemi, dildeki yeni kavramları adlandırmada kullanılan yöntemlerden biridir. Tek bir kavramı işaret etmeleri yönüyle belirtisiz ad tamlamaları birleşik sözcük oluşturmaya müsait yapılardır ve Türkçede bu yolla oluşmuş birleşik sözcüklere sıkça rastlanır (ayakkabı, binbaşı, hanımeli, Beypazarı vb.). Belirtisiz ad tamlaması biçiminde oluşan birleşik sözcüklerin bazılarında tamlama özelliği ortadan kalkarken, bazılarında tamlama özelliği devam etmektedir. Tamlama özelliğini devam ettiren birleşik sözcükleri bitişik yazmak çeşitli dil bilgisel sorunları da beraberinde getirmektedir. Birleşik sözcük halini aldığı için bitişik yazılması gerektiği düşünülen bu gibi yapılara çokluk, iyelik, hâl gibi ad çekim ekleri getirildiğinde Türkçe dil bilgisi kurallarına aykırı durumlar ortaya çıkmaktadır. Bu aykırılıklar da, belirtisiz ad tamlaması biçiminde oluşmuş bazı birleşik sözcüklerin, tamlama özelliklerini henüz kaybetmediklerini düşündürmektedir. Türk Dil Kurumu’nun 2012 yılında yayımladığı en son Yazım Kılavuzu’na bakıldığında birleşik sözcüklerin bitişik veya ayrı yazılmalarında dikkate alınacak temel kuralın ses veya anlam değişmeleri olduğu görülür. Bununla birlikte Kılavuz’da yer alan bazı açıklamalar birbiriyle çelişmektedir. Ayrıca tamlama özelliğini yitirmemiş birleşik sözcüklerin yazımına dair herhangi bir açıklama yapılmamıştır. Bu çalışmada birleşik sözcükler hakkında kısaca bilgi verilip bu sözcüklerin yazımına dair farklı araştırmacıların görüşlerine yer verilecek, belirtisiz ad tamlaması biçiminde oluşmuş birleşik sözcükler üzerinde durulacak ve buradan hareketle, tamlama özelliğini devam ettiren birleşik sözcüklerin yazımında meydana gelen dil bilgisel aykırılıklar ortaya konacaktır. 

The grammatical contradictions in the writing of the compound words that formed in the form of İndeterminative noun phrase

The language system uses several methods to name new concepts. The method of compound word creation is one of the methods used to name new concepts in language. In the direction of pointing to a single concept, indeterminative noun phrases are structures that are suitable for compound words. In Turkish, compound words formed in this way are frequently encountered (ayakkabı, binbaşı, hanımeli, Beypazarı etc.). In some of the compound words that formed in the form of indeterminative noun phrase, the noun phrase emphasis is eliminated, while in some of them the emphasis continues. Various grammatical problems arise in the writing of compound words that maintain the emphasis. When inflectional suffixes are added to such structures, there are cases where Turkish grammar rules are violated. These contradictions suggest that these structures did not lose their emphasis. When we look at the most recent Spelling Guide published by the Turkish Language Association in 2012, it is seen that the basic rule to be taken into account in the adjacent or separate writing of the compound words is phonetic or semantic change. However, some of the explanations in the Spelling Guide contradict each other. In addition, no explanation has been made about the writing of compound words that maintain the emphasis of noun phrase. In this study, we will give brief information about the compound words and the opinions of different researchers about the writing of these words. Compound words formed in the form of indeterminative noun phrase will be elaborated, and, from this point on, the grammatical contradictions in the writing of the compound words that continue to emphasize the noun phrase will be revealed.

___

  • Akın, G. (1992). Seyran (Toplu Şiirler). İstanbul: Adam Yayınları. Altıok, M. (2014). Bir Acıya Kiracı (4. b.). İstanbul: Kırmızı Kedi Yayınevi. Banguoğlu, T. (2015). Türkçenin Grameri (10. b.). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Ediskun, H. (2017). Yeni Türk Dilbilgisi (13. b.). İstanbul: Remzi Kitabevi. Ergin, M. (2009). Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Bayrak Basım/Yayım/Tanıtım. Gencan, T. N. (1979). Dilbilgisi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Göğüş, B. (1962). Türkçede Bileşik Kelimelerin Oluşumu ve Nasıl Yazılması Gerektiği. TDAY-Belleten, 245-264. İmer, K., Kocaman, A., & Özsoy, A. S. (2011). Dilbilim Sözlüğü. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları. Karaağaç, G. (2013). Dil Bilimi Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Koç, R. (2007). Türkçede Birleşik Kelimelerin Yazımı ile İlgili Tartışmalar ve Çözüm Önerileri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 15(2), 693-706. Korkmaz, Z. (1992). Gramer Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Korkmaz, Z. (2005). Türk Dili Üzerine Araştırmalar I. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Korkmaz, Z. (2014). Türkiye Türkçesi Grameri Şekil Bilgisi (4. b.). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Toptaş, H. A. (2001). Ölü Zaman Gezginleri. İstanbul: Adam Yayınları. Türkçe Sözlük (11. b.). (2011). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Yazım Kılavuzu (27. b.). (2012). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Yüceol Özezen, M. (2014). Türkiye Türkçesinde "Birleşik Sözcük" Sorunu Yalnızca Bir Yazım (İmla) Sorunu mudur? Ö. Emiroğlu, M. Godzinska, & F. Majkowski içinde, Türkoloji Tartışmaları Başarı ve Zaaflarıyla Çağdaş Türkoloji (s. 748-758). Warsaw. Zülfikar, H. (2013). Yazım Kılavuzlarında Kelimeleri Bitişik veya Ayrı Yazma Sorunu. Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, 105(742), 29-38.