Özel Gereksinimli Bireyin Ailesinde Ailenin Kendini Toparlama Gücünün Desteklenmesi: Babanın Rolü

Ailenin kendini toparlama gücü, çeşitli sınama durumları ile karşılaşan ailenin kendini onarabilmesi, iyileştirebilmesi sürecini ifade etmektedir. Özel gereksinimi olan bireyin ailesinin, birey dünyaya geldikten sonra, kendini toparlama sürecine girmesi çocuğun iyi oluşu için zorunludur. Ayrıca toplumun bu aileden beklentisi, hemen bu yeni sürece uyum sağlaması ve görevlerini yerine getirmesidir. Ailenin kendini toparlama gücünü meydana getirmesi, tüm bileşenlerinden yeterli düzeyde katkı sağlaması ile mümkündür. Bu çalışmada, genelde baba olma durumuna etki eden sosyal süreçlerin, babanın özel gereksinimli çocuk ile ilgili sorumluluklara katılımını etkileyebildiği belirtilmektedir. Bu kapsamda, sosyal etki kavramına değinilmekte, çoğu zaman sosyal süreçleri kolaylaştıran bu olgunun bazı durumlarda insan ilişkileri ve küçük grup ilişkilerinde işlevsel olmayabilen sonuçlara yol açabildiği ileri sürülmektedir. Özetle, bu çalışmada, özel gereksinimi olan bireyin babasının sürece katılımının arttırılmasının, ailenin kendini toparlama gücünü destekleyeceği ve bu amaca ulaşılmasının baba olma olgusunun detaylı biçimde ele alınmasını gerektirdiği ifade edilmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Özel gereksinimli birey, ailenin kendini toparlama gücü, baba katılımı, sosyal etki

Supporting Family Resilience of the Family of an Individual with Special Needs: The Role of the Father

Family resilience states the process in which the family that has faced various challenges remedies itself. The family of the individual with special needs has to remedy itself from the beginning of the birth of the individual. It is compulsory because the wellness of the newborn necessitates this. Besides that, the expectations of the society from the family is adapting to the new condition quickly and carry out its responsibilities. The family resilience is possible if all of the members contribute enough. In this study, it is indicated that the social processes affecting the condition “being a father” may affect the contribution of the father of the individual with special needs. In this context, the phenomenon “social influence” is indicated for expressing the possible negative consequences for human relations and small group interactions. In summary, in this study it is suggested that, enhancing the contribution of the father of the individual with special needs would support the family resilience and for this reason, it is essential to check over the phenomenon “being a father” in detail.

Keywords:

Individual with special needs, family resilience, father involvement, social influence,

PDF

___

Akdan, K.N. (2021). Annelerin algıladıkları cinsiyet rolü ile babasavar davranışları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
Akgöz-Aktaş, G. (2017). Baba katılımı ve çocuk uyumu arasındaki ilişkinin incelenmesi: Anne bekçiliği ve evlilik uyumunun etkisi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Arslan, S. (2016). Otizm spektrum bozukluğu olan çocuklar ve babalarının etkileşimsel davranışlarının incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
Aydın, O. ve Cavkaytar, A. (2020). Otizm spektrum bozukluğu olan bir çocuğa temel matematik becerilerinin öğretiminde baba eğitim programının etkililiği, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 21(1), 71-93.
Baker-Ericzen, M.J., Brookman-Frazee, L. ve Stahmer, A. (2005). Stress levels and adaptability in parents of toddlers with and without autism spectrum disorders, Research&Practice for Persons with Severe Disabilities, 30(4), 194-204.
Bal, S. (2014). İlk kez babalık deneyimi yaşayan erkeklerin bebek bakımına katılmaya ilişkin görüşleri ve bakıma katılma durumları. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
Bediroğlu, İ. (2015). Serebral palsili ve sağlıklı çocuklarda babanın çocuk bakımına katılımınının karşılaştırılması. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Haliç Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
Bilgin, N. (2013). Sosyal etki. “Sosyal Psikoloji” içinde; Ed.: N. Bilgin, ss.53-118. 5.Bs. İzmir: Ege Üniversitesi Yayınları.
Can, H. (2015). Babanın çocuk davranış problemleri ve iyi olma hali üzerindeki etkisi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Hasan Kalyoncu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Curtiss, S.L., McBride, B.A., Uchima, K., Laxman, D.J., Santos, R.M., Weglarz-Ward, J. ve Kern, J. (2021). Understanding provider attitudes regarding father involvement in early intervention, Topics in Early Childhood Special Education, 41(2), 147-159.
Çalbayram, N. (2013). Zihinsel engelli çocuğu olan babalarda babalık rollerine ilişkin farkındalık yaratma. Yayınlanmamış doktora tezi, Erciyes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
Çifçi-Tekinarslan, İ., Sivrikaya, T., Keskin, N.K., Özlü, Ö. ve Uçar-Rasmussen, M. (2018). Kaynaştırma eğitimi alan öğrencilerin ebeveynlerinin gereksinimlerinin belirlenmesi, İlköğretim Online, 17(1), 82-101.
Çobanoğlu, S. (2019). Babaların gelişimsel yetersizliğe sahip çocuklarına ilişkin yaşantı ve görüşlerinin incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
Delibalta, A. (2020). Yetişkin erkeklerin babalık rolü algıları. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Mersin Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
Dempsey, I. ve Keen, D. (2008). A review of processes and outcomes in family-centered services for children with a disability, Topics in Early Childhood Special Education, 28(1), 42-52.
Downer, J., Campos, R., McWayne, C. ve Gartner, T. (2008). Father involvement and children’s early learning: A critical review of published empirical work from the past 15 years, Marriage & Family Review, 43 (1-2), 67-108.
Erdemir-Yeşiltaş, D. (2020). Özel eğitime gereksinimi olan çocukların anne babalarının bilişsel duygu düzenleme stratejilerinin evlilik uyumuna etkisinin incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul Aydın Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü.
Ersoy, Ö. ve Çürük, N. (2009). Özel gereksinimli çocuğa sahip annelerde sosyal desteğin önemi, Aile ve Toplum, 5(17), 104-110.
Fabiano, G.A. (2007). Father participation in behavioral parent training for ADHD: Review and recommendations for increasing inclusion and engagement, Journal of Family Psychology, 21(4), 683-693.
Fabiano, G.A. ve Caserta, A. (2018). Future directions in father inclusion, engagement, retention and positive outcomes in child and adolescent research, Journal of Clinical Child&Adolescent Psychology, 47(5), 847-862.
Gray, D.E. (2003). Gender and coping: The parents of children with high functioning autism, Social Science and Medicine, 56, 631-642.
Gültekin, S. (2021). Babaların emzirmeye ilişkin tutumları, emzirme sürecine katılımları ve bunları etkileyen faktörler. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
Gündoğdu, F.B. (1995). Otistik ve normal çocuğu olan anne-babaların evlilik uyumlarını algılamaları ve bazı değişkenler bakımından karşılaştırılması. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Güngörmüş, O. (1986). Baba yoksunluğunun benlik kavramına etkisi ve babasız öğrencilerin problemlerinin hangi alanlarda yoğunlaştığının saptanması. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi Çocuk Sağlığı Enstitüsü.
Jaffee, S.R., Moffitt, T.E., Caspi, A. ve Taylor, A. (2003). Life with (or without) father: The benefits of living with two biological parents depends on father’s antisocial behavior, Child Development, 74, 109-126.
Karataş, Y. (2021). Emzirmenin sürdürülmesinde ve desteklenmesinde babanın rolünün incelenmesi: Çanakkale örneği. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü.
Karisa, A., McKenzie, J. ve De Villiers, T. (2021). “Their status will be affected by that child”: How masculinity influences father involvement in the education of learners with intellectual disabilities, Child Care Health Dev., 47, 517-524.
Kıraçcı, B. (2021). Okul öncesi dönemdeki özel gereksinimli çocuklarda baba katılımı ile anne bekçiliğinin ilişkisi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
Kurşun, Z. (2018). Yaygın gelişimsel bozukluğu olan ve normal gelişim gösteren çocukların anne babalarının stres düzeyleri ve stresle başa çıkma yollarının karşılaştırılması. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Kuzu, A., Cavkaytar, A., Çankaya, S. ve Öncül, N. (2013). Zihin engelli bireylerin ebeveynlerinin kullanımına yönelik geliştirilen mobil beceri öğretimi yazılımına yönelik katılımcı görüşleri, Anadolu Journal of Educational Sciences International, 3(2), 1-21.
Louis, P.T. ve Kumar, N. (2015). Does father involvement influence the affect, language acquisiton, social engagement and behavior in young autistic children? An early interventon study, Journal of Special Education and Rehabilitation, 16(1-2), 105-124.
Lundahl, B.W., Tollefson, D., Risser, H. ve Lovejoy, M.C. (2008). A meta-analysis of father involvement in parent training, Research on Social Work Practice, 18(2), 97-106.
Mahoney, G., O’Sullivan, P. ve Robinson, C. (1992). The family environments of children with disabilities: Diverse but not so different, TECSE, 12(3), 386-402.
Marcenko, M.O. ve Meyers, J.C. (1991). Mothers of children with developmental disabilities: Who shares the burden?, Family Relations, 40(2), 186-190.
Mustafaoğlu-Çiçek, N. (2019). Otizm spektrum bozukluğu olan çocukların anne-babalarında psikolojik dayanıklılık ve kardeşlerinde duygu düzenleme becerilerinin incelenmesi. Yayınlanmamış doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Nemeth, C.J. (1986). Differential contributions of majority and minority influence, Psychological Review, 93(1), 23-32.
Orum-Çattık, E., Yetkin, A.İ. ve Diken, İ.H. (2019). Erken çocukluk dönemi otizm spektrum bozukluğunda aile merkezli müdahaleler, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 21(3), 589-610.
Özdereli, Z. (2019). Otizm spektrum bozukluğu tanısı almış çocuğu olan ve olmayan babaların çocukları ile ilişkilerinin incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
Peker, F. (2007). Serebral palsi’li çocuğa sahip ailelerde algılanan sosyal desteğin anne babaların depresyon düzeyi ile ilişkisi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
Potter, C. (2016). “It’s the most important thing-I mean, the schooling”: Father involvement in the education of children with autism, European Journal of Special Needs Education, 31(4), 489-505.
Potter, C.S. (2017). Father involvement in the care, play and education of children with autism, Journal of Intellectual & Developmental Disability, 42(4), 375-384.
Rolland, J.S. ve Walsh, F. (2006). Facilitating family resilience with childhood illness and disability, Curr Opin Pediatr, 18, 527-538.
Sakallı, N. (2001). Sosyal etkiler. Ankara: İmge Kitabevi.
Savcı, B. (2020). Experiences of fathers raising a child with autism spectrum disorder: A qualitative study. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Özyeğin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Seung, H.K., Ashwell, S., Elder, J.H. ve Valcante, G. (2006). Verbal communication outcomes in children with autism after in-home father training, Journal of Intellectual Disability Research, 50(2), 139-150.
Sever, M. (2002). Toplumsal-kültürel bağlamda babalık kurgu ve pratiklerinin çocuk eğitimine etkileri: Üç kuşak babalar üzerine karşılaştırmalı bir araştırma. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
Sorakin, Y., Altınay, Z. ve Cerkez, Y. (2019). Father psycho-education program for developing interaction with children: Disability program development, International Journal of Disability, Development and Education, 66(5), 528-540.
Turner, J.C. (1991). Social influence. Thomson Brooks/Cole Publishing Co.
Tutkun, C. (2017). Fark Yaratan Babalar Eğitim Programının (FAYAB) babaların çocuklarıyla ilişkilerine, tutumlarına ve baba katılımına etkisi. Yayınlanmamış doktora tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
Tümlü, C. (2021). Kabul ve Kararlılık Terapisine dayalı psiko-eğitim programının otizm spektrum bozukluğu olan çocuk (3-6 yaş) anneleri ve babalarının psikolojik uyumlarına etkisi. Yayınlanmamış doktora tezi, Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
Usta, E. (2021). Yeni ebeveyn olmuş babalarda depresif belirtileri değerlendiren bir ölçüm aracının geliştirilmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, TED Üniversitesi.
Ünlü, Ş. (2010). Being fathered and being a father: Examination of the general pattern of Turkish fathers’ and their own fathers’ involvement level for children between the ages of 0-8. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, ODTÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Ünlü-Çetin, Ş. (2015). Father involvement in early years: Comparing children’s perceptions of father involvement with those of their fathers’ and mothers’. Yayınlanmamış doktora tezi, ODTÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Walsh, F. (1996). Family resilience: A concept and its application, Fam Proc, 35, 261-281.
Walsh, F. (2002a). Bouncing forward: Resilience in the aftermath of September 11, Fam Proc, 41, 34-36.
Walsh, F. (2002b). A family resilience framework: Innovative practice applications, Family Relations, 51(2), 130-137.
Walsh, F. (2003). Crisis, trauma and challenge: A relational resilience approach for healing, transformation and growth, Smith College Studies in Social Work, 74(1), 49-71.
Walsh, F. (2011). Family therapy: Systemic approaches to practice; “Theory and practice in clinical social work” içinde; Ed.: J. Brandell, ss. 153-178. Sage.
Wong, J.J., Roubinov, D.S., Gonzales, N.A., Dumka, L.E. ve Millsap, R.E. (2013). Father enrollment and participation in a parenting intervention: Personal and contextual predictors, Fam Proc, 52, 440-454.
Yassıbaş, U. (2015). Otizm spektrum bozukluğu olan çocuğa sahip anne babaların yaşam deneyimlerine derinlemesine bakış. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
Yazçayır, G. ve Gürgür, H. (2018). Özel gereksinimli öğrenci aileleri eğitim süreçlerine ne kadar dahil oluyorlar?, 1. Uluslararası Eğitim ve Sosyal Bilimlerde Yeni Ufuklar Kongresi Bildiriler Kitabı, 9-11 Nisan 2018, İstanbul, Türkiye, 608-618.
Yüksel, H. ve Tanrıverdi, A. (2019). Özel gereksinimli çocuğa sahip olan ailelerin yaşadıkları sosyal sorunlar ve baş etme yolları, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 20(3), 535-559.