Türkiye’deki Bütünleşik Kıyı Alanları Yönetimi Süreçlerinin Stratejik Mekansal Planlama Süreçleri ile İlişkili Olarak Değerlendirilmesi

Bu makale stratejik mekansal planlama sürecleri ile ilişkili olarak Türkiye’deki Bütünleşik Kıyı Alanları Yönetimi (BKAY) süreçlerini incelemekte ve bu süreçlerin özelliklerini stratejik planlama pratikleri ile birlikte açıklamayı hedeflemektedir. Dünyada ve Türkiye’de özellikle 1990’lardan sonra stratejik mekansal planlamanın kapsamlı planlamaya alternatif olarak kentsel ve bölgesel planlama uygulamalarında etkili olmasıyla ortaya çıkmıştır. Bu planlama yaklaşımı kapsamlı planlama ile karşılaştırıldığında daha esnek, eylem odaklı, katılımı destekleyerek ve karar alma süreçlerinde müzakereci olma özellikleriyle farklı seviyelerdeki devlet kurumlarının farklı ölçeklerde birlikte çalışmasını (çok düzeyli yönetişim) ve farklı sektörlerin işbirliğini ön plana çıkarmaktadır. Ancak, 2000’li yıllarda stratejik planların uygulama süreçlerine entegre edilememesi, yetki karmaşasından doğan sorunlar, plan süreçlerini destekleyen eylem plan ve programlarının eksikliği ile izleme ve değerlendirme aşamalarındaki yetersizlikler, bu planların öneminin azalmasına neden olmuştur. Son yıllarda, stratejik mekansal planlama yaklaşımının kentsel ve bölgesel planlama süreçleri ile ilişkilendirilmeye çalışıldığı görülse de bu konuda yapılan çalışmaların yetersiz olduğu anlaşılmaktadır. Bu makalede, bir stratejik mekansal planlama süreci olarak BKAY ve Planlama sürecinin mevcut yasal, kurumsal yapı ve planlama süreçleri ile ilişkisi incelenecektir. BKAY süreçlerinde yer almış uzmanlarla yapılan derinlemesine görüşmeler ışığında bu süreçlerin olumlu ve olumsuz yönleri belirlenerek, BKAY sürecinin yeniden etkinleştirilmesi için yapılması gereken düzenlemeler tartışılacaktır. Bu görüşmelerden elde edilen çıkarımlar ile kıyı alanları ve planlaması ile mevcut düzenlemelerin iyileştirilmesi için öneri planlama politikaları ve programları geliştirilebilecek; stratejik mekansal planlamanın güçlü yönleri ile kıyı alanlarının sürdürülebilir şekilde yönetimi arasında ilişki kurulabilecektir.

An Evaluation of Integrated Coastal Zone Management Processes in Relation to Strategic Spatial Planning Processes in Turkey

The purpose of this article is to evaluate Integrated Coastal Zone Management (ICZM) features and processes in relation to strategic spatial planning processes and practices in Turkey. Strategic planning processes have become effective in urban and regional planning and evolved as an alternative to comprehensive planning processes, in particular, in the 1990s. These processes are more flexible, action-oriented, participatory and deliberative, and they support planning activities that focus on collaboration of different levels of state institutions on various scales (multi-level governance) and sectors compared to comprehensive planning. In the 2000s, however, failure to integrate strategic plans into implementation processes, problems arising from the authority incompatibility, lack of action plans and programs that support planning processes and the inaptitude in monitoring and evaluation stages have reduced the significance of these plans. In recent years, while strategic spatial planning approaches are still associated with urban and regional planning processes, it is observed that the studies on this subject are insufficient. In this article, existing legal, institutional and planning structure of ICZM and Planning processes as significant strategic spatial planning processes will be analysed. The positive and negative aspects of ICZM processes and the possible re-enabling of ICZM processes will be discussed under the light of in-depth interviews with experts that are involved in ICZM processes in various cities in Turkey. The findings of the content analysis with these experts will offer an opportunity to develop new planning policies and programs for the improvement of current regulations regarding coastal area and planning, and to establish a relationship between the strengths of strategic spatial planning and sustainable management of coastal areas along with planning practices.

PDF

___

Albrechts, L. (2001). From Traditional Land Use Planning to Strategic Spatial Planning: The Case of Flanders. Albrechts, L., Alden, J., DaRosa Pires,
A. (Editörler). The Changing Institutional Landscape of Planning. Londra: Routledge, 83-108.
Albrechts, L., Balducci, A. (2013). “Practicing Strategic Planning: In Search of Critical Features to Explain the Strategic Character of Plans”. disP-The Planning Review, 49(3), 16-27.
Bahar, Ö. (2007). Türkiye İçin Bütünleşik Kıyı Alanları Yönetimi ve Denizel Konumsal Veri Altyapısının Önemi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Trabzon, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
Carter, H.N., Schmidt, S.W., Hirons, A.C.(2015). “An International Assessment of Mangrove Management: Incorporation in Integrated Coastal Zone Management”. Diversity, 7(2), 74–104.
Christie, P. (2005). “Is Integrated Coastal Management Sustainable?”. Ocean and Coastal Management, 48(3-6 SPEC. ISS.), 208–232.
Commission of the European Communities (CEC). (2002). Recommendation of the European Parliament and of the Council of 30 May 2002 concerning the implementation of Integrated Coastal Zone Management in Europe. 2002/413/EC. Official Journal L.148:24.
Devlet Planlama Teşkilatı (1997). Ulusal Çevre Eylem Planı: Arazi Kullanımı ve Kıyı Alanlarının Yönetimi, Ankara, 3-65.
Devlet Planlama Teşkilatı (2006). IX. Kalkınma Planı Çevre Özel İhtisas Komisyonu Raporu (2007-2013), Ankara: Devlet Planlama Teşkilatı, 15-90.
Duru, B. (2003). Kıyı Politikası (Birinci baskı). Ankara: Mülkiyeliler Birliği Vakfı Tezler Dizisi:13, 13-326.
Eke, F. (1995). Kıyı Mevzuatının Gelişimi ve Planlanma (Dördüncü baskı). Ankara: Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Teknik Araştırma ve Uygulama Genel Müdürlüğü, 5-50.
Enemark, J. (2005). “The Wadden Sea protection and management scheme - Towards an integrated coastal management approach?”. Ocean and Coastal Management, 48(11–12), 996–1015.
Eraydın, A. (2008). Planlamadan Uygulamaya, 3. Bölgesel Kalkınma ve Yönetişim Sempozyumu Bildiri Kitabı, 27-28 Kasım, Mersin.
Friedmann, J. (2004). “Strategic Spatial Planning and The Longer Range”. Planning Theory & Practice, 5(1), 49-67.
Gedikli, B. (2004).Strategic Spatial Planning and Its Implementation in Turkey: Şanlıurfa Provincial Development Planning Case, ODTÜ, Ankara, Yayınlanmamış Doktora Tezi.
Görer, N., Duru, B. (2001). Türkiye’de Kıyı Yönetimi Uygulamaları. Türkiye Kıyı Alanları Yönetimi Milli Komitesi III. Ulusal Konferansı, Ankara.
Gülbitti, M. (2017). Türkiye’deki Bütünleşik Kıyı Alanları Yönetimi ve Planlamasının İncelenmesi, Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
Healey, P. (1999). “European Developments in Strategic Spatial Planning”. European Planning Studies, 7(3), 14-27.
Healey, P. (2013). “Comment on Albrechts and Balducci: Practicing Strategic Planning”. disP-The Planning Review, 49(3), 48-50.
Kalkınma Bakanlığı (2013). X. Kalkınma Planı Mekansal Planlama Özel İhtisas Komisyonu Raporu (2014-2018). Ankara: Kalkınma Bakanlığı, 39-110.
Keleş, R. (2008). Kentleşme Politikası (Onuncu Baskı). İstanbul: İmge Kitabevi, 726-731.
Köroğlu, A. (2013). Turizm Merkezlerinde Bütünleşik Kıyı Alanları Yönetimi Antalya-Kaş Örneği, Uzmanlık Tezi, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Ankara, 19-56.
Kurt, S. (2015). “Türkiye’de Kıyı Kullanımına Yönelik Yasa ve Düzenlemelerin Tarihi Seyri”. Eastern Geographical Review, 20(33), 91-110.
Mojica Vélez, J., Barrasa, S., Espinoza Tenorio, A. (2018). “Policies in Coastal Wetlands: Key Challenges”. Environmental Science and Policy. 88.
Özelçi Eceral, T., Özdemir Sönmez, N. (2011). “Bütünleşik Kıyı Alanları Yönetimi ve Türkiye’de Kıyı-Planlama Mevzuatı ile Kurumsal Yapı”, Yasal ve Yönetsel Boyutlarıyla Planlama, Prof. Dr. Feral Eke’ye Armağan, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı, TAU Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara, 118-135,ISBN:978-975-490-010-1
Özkalp, E. (2016). Sosyolojiye Giriş ve Yöntemi, Kırel, A.Ç., Sungur, Z. (Editörler). Davranış Bilimleri-1. Yedinci Baskı. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi, 13-23.
Özügül, M.D., Yerliyurt, B., Seçilmişler, T. (2017). “Evaluation of Integrated Coastal Zone Management Plan Practices in the Turkish Case”, IOP Conf. Series: Materials Science and Engineering 245 062032 doi:10.1088/1757-899X/245/6/062032
Percoco, M. (2016). “Strategic Planning and Institutional Collective Action in Italian Cities”. Public Management Review, 18(1), 139-158.
Post, J. C., Lundin, C.G. (1996). Guidelines for Integrated Coastal Zone Management, Environmentally Sustainable Development Studies and Monographs Series No.9, The WorldBank, Washington D.C.
Sınacı, F., Büyükgöçmen Sat, N.A. (2009). Stratejik Mekansal Planlamanın Yasal Boyut Açısından Değerlendirilmesi: Türkiye-AB Karşılaştırması, Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
Sönmez, R., Balaban, O.(2009).”İskenderun Körfezi Kıyı Alanları Bütünsel Planlama ve Yönetim Projesi”. Planlama Dergisi, 1(29), 25-51.
Şimşek Deniz, S. (2014). Stratejik Mekansal Planlama ve Düzenleyici Geleneksel Planlamanın Katılım, Eylem Projeleri ve Esneklik Boyutlarinda İncelenmesi - Bursa İli Örneği, İTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
Uçlar, S. (2012). Bütünleşik Kıyı Alanları Yönetimi ve İstanbul Örneği, İTÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
UNEP/MAP (2012). Akdeniz Deniz ve Kıyı Çevresinin Durumu, Karar Vericiler İçin Özet. UNEP/MAP Raporu, 3.