Endüstriyel-Kültürel Mirasın Değerlendirilmesi: Almanya Zollverein Maden Ocağı Kompleksi Örneği

18. yüzyılda Britanya’da başlayan sanayileşme, başta Avrupa olmak üzere dünyanın birçok yerine hızla yayılmıştır. Seri üretimle birlikte, insan gücünden makine gücüne geçilmiş ve makinelerin üretim yaptığı geniş açıklıklı yeni mekan tipi olan endüstri yapıları inşa edilmeye başlanmıştır. Seneler boyunca faaliyet gösteren bu yapılar zamanla o alandaki doğal kaynağın yetersizliği, yapının büyüklüğünün yetersiz kalması gibi nedenlerle terk edilmekte ve atıl durumda kalmaktadır. Bu noktadan itibaren, bu yapıların kaderi, fabrikanın bulunduğu ülkenin yaklaşımına ve hassasiyetine bağlı olarak çizilmektedir. Faaliyet gösterdikleri dönemin bir kanıtı olan bu yapıların korunup gelecek nesillere aktarılması, fabrikanın kurulduğu ve çalıştığı dönemin, kolektif hafızada taze kalmasını sağlamaktadır. Mimari korumanın bazı fonksiyonel yapılarla sınırlı kaldığı son yıllarda endüstri mirası da korumanın önemli bir alanı haline gelmiştir. Endüstri mirası koruma konusunda incelenen bazı ülkeler, diğerlerine örnek teşkil edecek kadar iyi çalışmalara imza atmaktadır. Bu konuda öne çıkan ülkelerden biri Almanya’dır. Zollverein Maden Ocağı Kompleksi, Almanya’nın Ruhr Bölgesi’nde yer almaktadır ve 1986’da kapatılmasının ardından atıl durumda kalmıştır. Bir dönemin endüstriyel yapısına tanıklık eden kompleksi olabilecek en az müdahaleyle koruyabilmek ve tekrar topluma kazandırabilmek adına uzun yıllar süren yenileme çalışmaları yapılmıştır. 2001’de UNESCO Dünya Miras Listesi’ne giren bu kompleks, sadece korunan yapılarıyla değil, komplekse sonradan dahil edilen yeni ve çağdaş ek yapılarıyla da tüm dünyaya endüstriyel mirasın değerlendirilmesi adına örnek olmaktadır. Kentin kültürel ve endüstriyel geçmişini yansıtan Maden Ocağı Kompleksi, endüstriyel miras kapsamında bir vaka çalışması olarak ele alınmaktadır. Araştırma kapsamında, Endüstriyel ve Kültürel Mirasın önemli bir bileşeni olan ve kentin fiziksel gelişiminde etkin bir rol alan endüstri tesisleri incelenmiştir. Mevcut endüstri mirasının gelecek kuşaklara aktarılması için koruma ve yeniden işlevlendirme önerileri Zollverein proje örneği üzerinden etüt edilerek tartışılmaktadır.

Evaluation of Industrial-Cultural Heritage: The Case of Zollverein Mine Complex in Germany

Industrialization, which started in Britain in the 18th century, spread rapidly to many parts of the world, especially Europe. With the mass production, the transition from human power to machine power has begun and industrial structures, which are the new type of space with large spans in which machines produce, have begun to be built. These structures, which have been operating for years, are abandoned and remain idle due to the inadequacy of the natural resource in the areas and the insufficient sizes of the structures. From this point on, the fate of these structures is drawn depending on the approach and sensitivity of the country where the factories are located. Preserving these structures, which are evidence of the period in which they operated, ensures that the period when the factory was founded and worked remains still in the collective memory. In recent years, when architectural conservation was limited to only a few types of structures, industrial heritage also became an important area of protection. Some countries gave attention to the industrial heritage conservation are examples for others. One of the prominent countries in this regard is Germany. The Zollverein Mine Complex is located in Germany's Ruhr Area and remained idle after its closure in 1986. Many years of renovation works have been carried out in order to preserve the complex, which witnessed the industrial structure of a period, with the least possible intervention and to reintegrate it into the society. This complex, which was included in the UNESCO World Heritage List in 2001, sets an good example for the whole world in terms of evaluating the industrial heritage, not only with its protected structures, but also with the new and contemporary structures added to the complex. The Mining Complex, which reflects the cultural and industrial history of the city, is handled as a case study within the scope of industrial heritage. Within the scope of the research, industrial facilities, which are the important components of the Industrial and Cultural Heritage and play active roles in the physical development of the city, were examined. Conservation and reuse proposals for transferring the existing industrial heritage to future generations are discussed and studied on the Zollverein project example.

PDF

___

2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yasası
Ahunbay, Z. (2007). Tarihi Çevre Koruma ve Restorasyon, İstanbul, Yapı – Endüstri Merkezi Yayınları, İstanbul.
Asatekin, N. G. (2004). Kültür ve Doğa Varlıklarımız Neyi, Niçin, Nasıl Korumalıyız?, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara.
Ayrancı, İ. (2007). Koruma Alanlarının Yönetimi ve Yönetim Planı Sürecinin Değerlendirilmesi. İstanbul Teknik Üniversitesi Yüksek Lisans Tezi, 147 s.
Ciravoğlu, A. (2012). Ruhr Bölgesini Yeniden Kurmak İçin Kültürel Bir Tohum: Zollverein Sanayi Kompleksinin Dönüşümü
De Jonge, W., Komossa, S., Gramsbergen, E., Schreurs, E., Spoormans, L., & Teerds, H. (2017). Sleeping Beauty: Heritage & Architecture. Delft Lectures on Architectural Design 2017/2018.
Elmas, N. (2005). An Analysis of the Conservation of the Twentieth Century Architectural Heritage in Turkey: The Case of Ankara, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Yüksek Lisans Tezi, 175 s.
Eyüce, Ö. (1999). Sanayi Yapılarında Biçimsel Değişimler, Ege Mimarlık Dergisi, 31(1), 31-36 ss.
Kılıç, E., Dinç Kalaycı, P. (2019). Uluslararası Öneri ve İlkelere Göre Yeniden İşlevlendirilmiş Bir Endüstri Mirası Yapısı: İstanbul Kadir Has Üniversitesi, Mekânlar, Kullanımlar ve Tarihselliğin Yaşanması Üzerine Gözlemsel Bir Çalışma, 3. Uluslararası Sanat ve Estetik Sempozyumu,
Köksal, G. (2005). İstanbul’daki Endüstri Mirası İçin Koruma ve Yeniden Kullanım Önerileri, İstanbul Teknik Üniversitesi Doktora Tezi, 361 s.
Köksal, G. (2009). Endüstri Devrimiyle Strüktürel Yapı Elemanı Olan Metal Malzeme ve Koruma Sorunları, Mimarist Dergisi,13(1), 45-52 ss.
Köksal, T. G., Ahunbay, Z. (2010). İstanbul'daki endüstri mirası için koruma ve yeniden kullanım önerileri. İtüdergisi/a, 5(2).
Köksal, G. (2012). Endüstri Mirasını Koruma ve Yeniden Kullanım Yaklaşımı, Güney Mimarlık Dergisi,8(1), 18-23 ss.
Madran, E. (2006). Modern Mimarlık Ürünlerinin Belgelenmesi ve Korunması Süreci için Bazı Notlar, Mimarlık Dergisi, 332(1),
Özmen, P. (2010). 20. Yüzyıl Başlarından 1980’lere Kadar Uzanan Süreçte Modern Mimarlıkta Doğal Işık Kullanımının İrdelenmesi, Dokuz Eylül Üniversitesi Yüksek Lisans Tezi, 153 s.
Saner, M. (2012). “Endüstri Mirası: Kavramlar, Kurumlar ve Türkiye’deki Yaklaşımlar”, Planlama, 1-2, ss.53-66.
Tabak, D. (2011). Endüstriyel Miras Alanlarında Peyzaj Tasarımı Yaklaşımı: Yedikule Gazhanesi Örneği, İstanbul Teknik Üniversitesi Yüksek Lisans Tezi, 171 s.
Tanyeli, G. (2000). Endüstri Arkeolojisi Yapılarının Korunması ve Yeniden İşlevlendirilmesi, Domus m, sayı: 8, ss.50-51.
URL 1: https://whc.unesco.org/en/list/?&mode=table, erişim tarihi: 18.05.2020
URL 2: https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_industrial_heritage_sites, erişim tarihi: 18.05.2020
URL 3: https://www.erih.net/i-want-to-go-there/site/show/Sites/worldheritage- site-rammelsberg-museum-and-visitors-mine/, erişim tarihi: 21.05.2020
URL 4: https://worldheritagegermany.com/mines-rammelsberg-historictown- of-goslar-and-upper-harz-water-management-system/, erişim tarihi: 21.05.2020
URL 5: https://worldheritagegermany.com/voelklingen-ironworks/, erişim tarihi: 21.05.2020
URL 6: https://worldheritagegermany.com/fagus-factory-alfeld/, erişim tarihi: 21.05.2020
URL 7: https://tr.wikipedia.org/wiki/Ore_Da%C4%9F%C4%B1_Madencilik_ B%C3%B6lgesi, erişim tarihi: 21.05.2020
URL 8: https://worldheritagegermany.com/zollverein-coal-mine-industrialcomplex- essen/, erişim tarihi: 23.05.2020
URL 9: https://en.wikipedia.org/wiki/Zollverein_Coal_Mine_Industrial_ Complex, erişim tarihi: 23.05.2020
URL 10: https://www.arkitera.com/haber/ruhr-bolgesini-basariyla-donusturen- projenin-sirlari/, erişim tarihi: 09.06.2020
URL 11: http://www.mimarizm.com/makale/welterbe-zollverein--essen_ 124727, erişim tarihi: 09.06.2020
URL 12: https://www.arkitera.com/haber/ruhrdan-halice-endustriyel-donusumu- anlamak/, erişim tarihi: 09.06.2020
URL 13: https://oma.eu/projects/zollverein-masterplan, erişim tarihi: 09.06.2020
URL 14: http://mimdap.org/2006/08/zollverein-maden-kompleksi/, erişim tarihi: 09.06.2020
URL 15: https://xxi.com.tr/i/ruhr-muzesi-benzersiz-varolus, erişim tarihi: 09.06.2020
URL 16: https://thisisrachelwalker.com/2013/03/01/ruhr-museum/, erişim tarihi: 09.06.2020
URL 17: https://www.ruhrmuseum.de/fileadmin/ruhrmuseum/daten/pdf/ Flyer_Ruhr_Museum_EN.pdf, erişim tarihi: 09.06.2020
URL 18: https://www.archdaily.com/801825/sanaas-zollverein-school-ofmanagement- and-design-photographed-by-laurian-ghinitoiu, erişim tarihi: 09.06.2020
URL 19: https://www.domusweb.it/en/architecture/2006/09/25/zollverein- school.html, erişim tarihi: 09.06.2020