FEYZÎ-İ KEFEVÎ’NİN MANZUM KIRK HADİS TERCÜMESİ

Klasik Türk edebiyatı nazım türlerinden biri kırk hadis tercümeleridir. Türk edebiyatında manzum kırk hadis tercümesi yazan sanatçılardan biri Feyzî-i Kefevî’dir. Feyzî-i Kefevî’nin Manzum Kırk Hadis Tercümesi’nin mevcut tek nüshası Manisa Yazma Eser Kütüphanesi numara 45 Hk 4480/4’te kayıtlıdır. Hususi bir adı olmayan eserin yazılış tarihi belli değildir. Eldeki mevcut yazma 15 Mart 1608 tarihinde çoğaltılmıştır. Mensur bir mukaddime ve kırk hadisin tercümesinden ibaret kırk kıt’alık esas bölümden meydana gelmiştir. Kıt’alarda yirmi farklı aruz kalıbının kullanılmış olmasıyla diğer manzum kırk hadis tercümelerinden ayrılmaktadır. Şair, kıt’aların son dizesine hadisin Arapçasını yerleştirerek mülemma yapmıştır. Mülemma tarzında oluşu eseri farklı kılan başka bir husustur. Şairinin aruzu Türkçeye tatbiki ve kafiye teşkili başarılıdır. Muhtevasındaki hadislerde konu bütünlüğü yoktur. Dili ağır olan eserin üslubu ise süssüzdür. Eserde edebî sanatlar, mecazlar, Türkçe deyimler ve arkaik kelimeler oldukça azdır. Bu makalede Feyzî-i Kefevî’nin Manzum Kırk Hadis Tercümesi her yönüyle tanıtılacak, ünik nüshası üzerinden kurulan çeviri yazılı metni ilim âlemiyle paylaşılacaktır.

Fevzi’s Poetic Forty Hadiths’ Translation

One of the poetry type in the classical Turkish literature is the forty hadiths translation. One of the artists who writes the poetic forty hadiths translation in Turkish literature is Fevzi-i Kefeyi. The current single copy of Manzum Kırk Hadith Tercüme (Poetic Forty Hadith Translation) belonging to Fevzi-i Kefeyi is registered in Manisa Manuscript Library with the number of 45 Hk 4480/4. The work does not have a specific name and the date when it was written is not precise. The current manuscript was reproduced on March 15, 1608. It consists of a prosaic introduction and the main section which includes the forty verses with the forty hadiths’ translation. As more than twenty different prosody forms were used in the verses, it is different from the other poetic forty hadiths translations. The poetry was written in the different languages, and the last line of the verses were written in Arabic. It is another manner which makes the work different as it was written in the form with the different languages. The poet’s prosody, application in Turkish and his rhyme formation are successful. There is not the subject integrity in the hadiths in his contents. The wording of work with the prosy language is the simple one. There are a few the literal arts, metaphors, Turkish idioms and the archaic words. In this article, Fevzi-i Kefevi’s Manzum Kırk Hadis Tercüme will be introduced with all its aspects, and the written text with the translation which was made through its unique copy will be shared with the scientific world.

PDF

___

Açıkgöz, Namık (2017). Riyâzü’ş-şuarâ Riyâzî Muhammed Efendi, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Aksoyak, İsmail Hakkı (Erişim Tarihi: 21.09.2017) “İLMÎ, Remzîzâde Mehmed Çelebi”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa=detay&detay=7222
Aksu, Cemal (2004). “Hanîf’in Manzum Kırk Hadis Tercümesi Şerhi”, İlmî Araştırmalar Dergisi, İstanbul 2004/1, S. 17, s. 17-34.
Aycibin, Zeynep (2007). Katip Çelebi Fezleke (Tahlil ve Metin), Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Başaran, Selman ve Sönmez, M. Ali (2001). Hadis Usûlü ve Tarihi, Bursa: Uludağ Üniversitesi Basımevi.
Bursalı Mehmed Tahir (1333), Osmanlı Müellifleri, C. 1. İstanbul: Matbaa-i Âmire.
Çapan, Pervin (2005). Mustafa Safâyî Efendi Tezkire-i Safâyî, Ankara: AKM Yayınları.
Çetinkaya, Bekir (2003). İlmî Divanı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Denizli: Pamukkale Üniversitesi Sosya Bilimler Enstitüsü.
Demirel, Şener (2007). “Mevlana’nın Mesnevi’sinin Türkçe Şerhleri Üzerine Bir Literatür Çalışması”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi (TALİD), Eski Türk Edebiyatı Özel Sayısı, C. 5, S. 10, s. 469-504.
Derdiyok, İ. Çetin (1996). “Gül-i Sad-berk”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C. 14. İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları. s. 225-226.
Dilçin, Cem (1983). Yeni Tarama Sözlüğü, Ankara: TDK Yayınları.
Dilçin, Cem (1997). Örneklerle Türk Şiir Bilgisi, Ankara: TDK Yayınları.
Donuk, Suat (a) (2017). Hadaiku’l-hakaik fi Tekmileti’ş-Şakaik Nev’izade Atayi’nin Şakaik Zeyli, C. 2. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
Donuk, Suat (b) (2017). “Remzîzâde İlmî ve Manzum Ferâiz’i”, 1. Uluslar arası Demirci Sempozyumu, Manisa: 12-14 Ekim 2017: s. 4-5.
Donuk, Suat, (c) (2017). “İlmî Mahlaslı Bir Şaire Atfedilen Manzum Yüz Hadis Tercümesi”, Amasya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi (ASOBİD), Cilt 1, Sayı 2, Aralık, s. 55-97.
Eflatun, Muvafak (2003). Feyzî-i Kefevî Dîvânı: Tahlil-Metin, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Eflatun, Muvafak (Erişim Tarihi: 20.02.2018). “FEYZÎ-İ KEFEVÎ”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa=detay&detay=1433
Ekşioğlu, Serap (2015). “Şeyhi Divanı’ndaki Arkaik Sözcükler”, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl 3, Sayı 15, Eylül, s. 378-387.
İlmî, Manzum Yüz Hadis Tercümesi, Ankara Milli Kütüphane Türkçe Yazmalar Koleksiyonu: 06 Mil Yz A 4274/1, vr. 2b-8b.
İpekten, Halık (2017). Eski Türk Edebiyatı Nazım Şekilleri ve Aruz, İstanbul: Dergah Yayınlar.
Kandemir, M. Yaşar (1997). “Hadis”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C. 15. İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları. s. 27-64.
Kandemir, M. Yaşar (2002). “Kırk Hadis”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C. 25. İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları. s. 467-470.
Kaplan, Yunus (Erişim Tarihi: 30.10.2017) “İLMÎ, İlmî Dede”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa=detay&detay=2218 Genç,
İlhan (2000). Esrar Dede Tezkire-i Şuarâ-yı Mevleviyye, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
Kaplan, Yunus (Erişim Tarihi: 31.10.2017) “İLMÎ, İlmî-i Nâzik”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa=detay&detay=2219
Karahan, Abdülkadir (2002). “Kırk Hadis (Türk Edebiyatı)”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C. 25. İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları. s. 470-473.
Kardaş, Nevin vd. (2000). Örnekleriyle Türkçe Sözlük, C. 2. Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
Kâtib Çelebi (2014). Keşfü’z-zünûn an Esâmi’l-kütübi ve’l-Fünûn, (çev.) Rüştü Balcı, C. 4. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Kesik, Beyhan (Erişim Tarihi: 30.10.2017) “İLMÎ, Mağnisavî Gınâyîzâde Abdullah İlmî Efendi, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa=detay&detay=2142
Kılıç, Filiz (2010). Âşık Çelebi Meşâirü’ş-şu’arâ, C. 2. İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Yayınları.
Mehmed Süreyya (1996). Sicill-i Osmânî, (hzl.) Nuri Akbayar, C. 3. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Muhammed bin Mükerrem (H. 1414). Lisânu’l-Arab, C. II, Beyrut: Dâru Sâdır.
Mutçalı, Serdar (1995). Arapça – Türkçe Sözlük, İstanbul: Dağarcık Yayınları.
Müstakimzâde Süleyman Sa’deddin, Mecelletü’n-nisâb fi’n-Neseb ve’l-Künâ ve’l-Elkâb, Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi Halet Efendi Bölümü: 628, vr. 323a.
Oğuz, Serhat (2002). İlmî Dede el-Mevlevi el-Bağdadi Hayatı Sanatı Eserleri ve Divanı (İnceleme ve Tenkitli Metin), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Okçuzâde Mehmed Şâhî, Ahsenü’l-hadîs, Manisa İl Halk Kütüphanesi, no. 45 Hk 4480, 1b- 174a.
Özcan, Abdülkadir (hzl.) (1989). Şakâik-ı Nu’mâniye ve Zeyilleri Şeyhî Mehmed Efendi Vekâyiu’l-fuzalâ, C. 3. İstanbul: Çağrı Yayınları.
Öztoprak, Nihat (1993). Klasik Türk Edebiyatında Manzum Yüz Hadisler, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmarı Enstitüsü.
Sevgi, Ahmet (1993). Latîfî Subhatü’l-uşşâk (Manzum Yüz Hadis Tercümesi), Konya: Fotokopi 99 Yayınları.
Sevgi, Ahmet (2000). Molla Câmî’nin Erbaîn’i ve Türkçe Manzum Tercümeleri, Konya: Gençlik Kitabevi Yayınları, İnceleme Dizisi.
Tanyeri, M. Ali (1999). Örnekleriyle Divan Şiirinde Deyimler, Ankara: Akçağ Yayınları.
Terzi, M. Kemal (1987). “Hadis ve Hadis’in İslâmî Hükümlerdeki Yeri ve Önemi”, Diyanet Dergisi, Ekim-Kasım-Aralık, C. XXIII, S. 4, s. 25-42.
Tuğluk, İbrahim (1989). Kınalızâde Hasan Çelebi Tezkiretü’ş-şuarâ, C. 2. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Tuman, Mehmet Nail (2001). Tuhfe-i Nâilî, (hzl.) Cemal Kurnaz-Mustafa Tatçı, C. 2. Ankara: Bizim Büro Yayınları.
Yağcıoğlu, Songül Aydın (2016). “Klasik Edebiyatla İlgili Teorik Eserlerde Kafiye Bahsinin Mukayeseli Olarak İncelenmesi”, İstanbul Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türkiyat Mecmuası, C. 26, Sayı 1 (2016), 127-170.
Zavotçu, Gencay (2009). Rıza Tezkiresi, İstanbul: Sahhaflar Kitap Sarayı.