Volvel Atölyesi: Osmanlı Takvimleri (1550-1710) Çalıştayı, İstanbul, 21 Mart 2022

Bilimsel kâğıt aletler tarihinin bir parçası olarak volvelle / volvel geleneği, son zamanlarda bilim tarihçileri arasında oldukça ilgi görmektedir. Bilim tarihi yazımında volvel konusuna dair yapılan araştırmaların odak noktasının Avrupa volvelleri olması sebebiyle, bu konu için takip edilen araştırma yöntemleri de Avrupa örneklerine göre şekillenmiştir. Buna karşılık, The Scientific Instrument Society (SIS) tarafından desteklenen “The paper instruments in the History of Ottoman astronomy” isimli araştırma projesi ile temelleri atılmış ve TÜBİTAK-1003 Ar-Ge Projeleri Destekleme Programı kapsamında yürütülen “Osmanlı’da Bilimsel Etkinliğin Teorik ve Pratik Yönleri Üzerine Karşılaştırmalı Bir Çalışma: Yıllık ve Daimî Takvimler (1550-1710)” başlıklı proje çerçevesinde Osmanlı volvelleri üzerine yapılan araştırma, Avrupa ile Osmanlı volvellerinin tarihsel bağlam ve üretim teknikleri bakımından farklılıklar gösterdiğini ortaya koymuştur. Bu nedenle Osmanlı volvellerinin bilim tarihi yazımındaki yerinin tekrardan değerlendirilmesi gerekmektedir. Bu amaç doğrultusunda, 21 Mart 2022 tarihinde gerçekleşen “Bilimsel Etkinliğin Teorik ve Pratik Yönleri: Osmanlı Takvimleri (1550-1710)” başlıklı çalıştayın beşinci oturumu, “Avrupa ve Osmanlı Volvelleri: Tarihi, Yapısı ve Kullanımı Üzerine Karşılaştırmalı Bir Çalışma” isimli atölyeye ayrılmıştır. Sınırlı sayıda katılımcıya açık olan bu atölye, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Bilim Tarihi Bölümü’nden Öğr. Gör. Dr. Gaye Danışan tarafından iki bölümde gerçekleşmiştir. Atölyenin birinci bölümünde, volvel tarihi hakkında genel bir sunum yapılmış ve Osmanlı volvelleri araştırmalarında elde edilen son bulgular katılımcılar ile paylaşılmıştır. Bu bulgulardan biri Osmanlı volvelleri ve Osmanlı daimî takvimleri arasındaki ilişkidir. Bu ilişki, bir taraftan Osmanlı volvellerinin kullanım alanları hakkında ipucu verirken diğer taraftan ileride yürütülecek araştırmalarda muhtemel yeni Osmanlı volvellerinin tespitinde daimî takvimleri önemli bir kaynak konumuna getirmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Takvimler, volveller, kâğıt aletler, astronomi tarihi, Osmanlı İmparatorluğu

Hands-on Practice with Volvelles: Workshop on Ottoman Calenders (1550-1710), Istanbul, 21 March 2022

Keywords:

Calendars, volvelles, paper instruments, history of astronomy, Ottoman Empire,

PDF

___

Gaye Danışan, “The Paper Instruments in the History of Ottoman Astronomy,” Bulletin of the Scientific Instrument Society, No. 149 (2021): 34-43.
Gaye Danışan, “Avrupa ve Osmanlı Volvelleri: Tarihi, Yapısı ve Kullanımı Üzerine Karşılaştırmalı Bir Çalışma,” Bilimsel Etkinliğin Teorik ve Pratik Yönleri: Osmanlı Takvimleri (1550-1710) Çalıştayı özet kitapçığı, (2022): 23.
Les premières æuvres de Jacques Devaulx, pillote en la marine, Bibliotheque nationale de France, Français 150, 24a.
Véronique Hauguel, Volvelle “cadran lunaire”: Les premières æuvres de Jacques Devaulx, manuscrit BnF, 1583, 1-6, http://assprouen.free.fr/dossiers/volvelles/Devaulx/9Dv24r-volv-CL.pdf
Gurre-nâmeler mecmû‘ası, B.Ü. Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü, Bilim Tarihi koleksiyonu, No. 116, 8b, 9a, 10b-11b, 18a, 20a, 28b-29a.
Calendar for year 1064H, New York, Columbia University, Rare Book and Manuscript Library, MS Or 24, 8b.
Sheïkh Vafa, İbrahim Shahidi ibn Khouda Dede, Rouzname-i Sheïkh Vafa (Le calendrier du sheïkh Vafa, dans une rédaction différente de celle des n°s 186 et 194 de l’Ancien fonds, avec, toutefois, la meme préface), Bibliotheque nationale de France, MS Supplément turc 537, istinsah. H. 1087, 6b.