Türk Tarih Tezi’nin Türk Müziği Tarihyazımına Etkileri

Tarih, geçmişten günümüze çeşitli ideolojiler çerçevesinde yazılmıştır. 1930’lu yıllardan itibaren Türk tarihyazımının çerçevesi kendine has milliyetçi karakteri ile Türk Tarih Tezi aracılığı ile çizilmiştir. Teze göre Türkler, “Orta Asya”da “medeniyet” kuran “ilk ırk”tır ve çeşitli “coğrafi ve iklim”sel nedenlerle “göç” etmek zorunda kalarak, gittikleri yerlere kurdukları “medeniyetlerini” de götürmüşlerdir. Türk tarihyazımına yön veren bu düşünceler ya da “iddia”lar aynı şekilde Türk müzik tarihinin yazımına da yön vermiştir. Tezde olduğu gibi Türkler, Orta Asya’da ilk müzik medeniyetini kurmuşlar, coğrafya ve iklim şartları nedenleri ile göç ettikleri yerlere müzik medeniyetini götürmüşlerdir. Dolayısıyla diğer milletler medeniyet konusunda Türklere borçludurlar. Bu çalışma, tezin Türk müzik tarihyazımı üzerindeki etkilerini ve tarihi yazılan konuların tarihsel-kültürel gerçeklerle olan mesafesini ortaya koymak amacıyla yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Tarihyazımı, Türk Tarih Tezi, Müzik tarihi, Türk müziği Tarihyazımı, İdeoloji ve tarihyazımı

Impact of the Turkish History Thesis on Turkish Music Historiography

History has been written within the framework of various ideologies from past to present. Since the 1930s, Turkish historiography, with its unique nationalist character, has been framed through the Turkish History Thesis. According to this thesis, the Turks were the “first race” to establish a “civilization” in “Central Asia.” They were compelled to immigrate for various geographical and climatic reasons, and brought their civilizations to their destinations. These ideas or claims that shape Turkish historiography have also influenced the writing of Turkish music history. Reflecting this thesis, the Turks are thought to have established the first musical civilization in Central Asia and to have brought it to the places they migrated. Other nations are thus indebted to the Turks for this aspect of civilization. This study aimed to understand the effects of this thesis on Turkish music historiography and the divergence between historical–cultural facts and historical issues.

Keywords:

Turkish History Thesis, Historiography, History of music, Historiography of Turkish music, Ideology and historiography,

PDF

___

Ak, Ahmet Şahin. Türk Musikisi Tarihi. Ankara: Akçağ Yayınları, [t.y].
Akıner, İhsan. “Musiki Tarihimize Umumi Bir Bakış.” Türk Musikisi Dergisi 14 (1948): 2-3.
Alkan, Mehmet. “II. Meşrutiyet’te Resmi İdeoloji, Resmi Tarih ve Eğitim.” Türkiye’de Tarihyazımı. Editör Vahdettin Engin ve Ahmet Şimşek içinde, 155-177. İstanbul: Yeditepe Yayınevi, 2017.
Arel, Hüseyin Saadettin. “Türk Musikisinin Tarihine Dair.” Musiki Mecmuası 3 (1948): 3-4.
Arel, Hüseyin Saadettin ve Laika Karabey. “Musiki Tarihi Notlarından.” Musiki Mecmuası sayı 63-64-65 (1953): 81-87.
Ayas, G. Ogün. “Türk Tarih Tezi’nin Erken Cumhuriyet Dönemi Müzik Tartışmalarına Yansıması.” XVII. Türk Tarih Kongresi V. Cilt – II. Kısım içinde, 431-446. Ankara: TTK Yayınları, 2014.
Behar, B. Ersanlı. İktidar ve Tarih-Türkiye’de “Resmi Tarih” Tezinin oluşumu (1929-1937). İstanbul: Afa Yayıncılık, 1992.
Birinci Türk Tarih Kongresi, Konferanslar, Müzakere Zabıtları, 2. Tıpkıbasım. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2010.
Budak, Ogün Atilla. Türk Müziğinin Kökeni-Gelişimi. Ankara: Phoenix Yayınevi, 2006.
Cemil, Mes’ut. “Medeniyet Tarihinde Musiki Aletleri ve Türkler.” Türk Tarihinin Ana Hatları Eserinin Müsveddeleri II. Seri No. 30 içinde, 2-4. İstanbul: Akşam Matbaası, 1934.
Copeaux, Etienne. Tarih Ders Kitaplarında (1931-1993) Türk Tarih Tezinden Türk-İslam Sentezine, 2. Baskı.
İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2000.
Çağatay, Ali Rıfat. “Eski Yunan Musikisi.” Türk Tarihinin Ana Hatları Eserinin Müsveddeleri, I. Seri No. 5
içinde 1-10. [y.y]: Başvekâlet Müdevvenat Matbaası, 1932b.
Çağatay, Ali Rıfat. “İlk Müsveddeye Karşı Yapılan Tenkitlere Cevap.” Türk Tarihinin Ana Hatları Eserinin Müsveddeleri II. Seri No 6/A içinde 3-21. İstanbul: Akşam Matbaası, 1934.
Çağatay, Ali Rıfat. “Musiki.” Türk Tarihinin Ana Hatları Eserinin Müsveddeleri I. Seri No 15 içinde, 2-8. [y.y], 1932a.
Çoker, Fahri. Türk Tarih Kurumu-Kuruluş Amacı ve Çalışmaları. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1983.
Emre, Ahmet Cevat. Atatürk’ün İnkılâp Hedefi ve Tarih Tezi. İstanbul: Ekin Basımevi, 1956.
Eyice, Semavi. “Atatürk’ün Büyük Bir Tarih Yazdırma Teşebbüsü: Türk Tarihinin Ana Hatları.” Belleten 32, 128 (1968): 509-526.
Günaltay, Şemsettin. “Türk Tarih Tezi Hakkındaki İntikatların Mahiyeti ve Tezin Kat’i Zaferi.” Belleten 2, 7-8 (1938): 337-365.
Haydon, Glen. Introduction to Musicology. New York: Prentice-Hall, 1946.
Hayta, Necdet ve Ünal, Uğur. “Modernleşme Döneminde Osmanlı Tarih Yazıcılığı (1789-1908).” Türkiye’de Tarihyazımı. Editörler Vahdettin Engin ve Ahmet Şimşek içinde, 137-153. İstanbul: Yeditepe Yayınevi, 2017.
İnan, Afet. “Atatürk ve Tarih Tezi.” Belleten 3, 10 (1939): 243-246.
Karal, E. Ziya. “Atatürk’ün Tarih Tezi.” Atatürkçülük içinde, 157-164. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1988.
Kaygısız, Mehmet. Müzik Tarihi: Başlangıcından Günümüze Müziğin Evrimi. İstanbul: Kaynak Yayınları, 1999.
Kösemihal Zade [Gazimihal], Mahmud Ragıp. “Türk Musikisi Tarihi.” Türk Tarihinin Ana Hatları Eserinin Müsveddeleri I. Seri No 26 içinde, 2-28. [y.y], 1932.
Özalp M. Nazmi. Türk Mûsikîsi Tarihi I-II. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı, 2000. Öztuna, Yılmaz. Türk Mûsıkîsi Teknik ve Tarih. İstanbul: Türk Petrol Vakfı, 1987.
Şimşek, Ahmet. “Giriş ya da Heredotos’tan Bugüne Tarihyazımına Kısa Bir Bakış.” Türkiye’de Tarihyazımı.
Editörler Vahdettin Engin ve Ahmet Şimşek içinde, 1-20. İstanbul: Yeditepe Yayınevi, 2017.
Tekeli, İlhan. Tarihyazımı Üzerine Düşünmek. Ankara: Dost Kitabevi Yayınları, 1998.
Türk Tarih Tetkik Cemiyeti, Tarih I - Tarihtenevvelki Zamanlar ve Eski Zamanlar. İstanbul: Devlet Matbaası, 1932.
Türk Tarihinin Ana Hatları. İstanbul: Devlet Matbaası, 1930.
Türk Tarihinin Ana Hatları - Methal Kısmı. İstanbul: Devlet Matbaası, 1931.
Ulusu, Mustafa Kemal. Atatürk’ün Yanı Başında Çankaya Köşkü Kütüphanecisi Nuri Ulusu’nun Hatıraları,
5. Baskı. İstanbul: Doğan Kitap, 2008.
Uzunçarşılı, İsmail Hakkı. “Türk Tarihi Yazılırken Atatürk’ün Alâka ve Görüşlerine Dair Hatıralar.” Belleten
3,10 (1939): 349-353.
Woolf, Daniel. Tarihin Küresel Tarihi. Çeviren Mehmet Moralı. İstanbul: Alfa Yayınları, 2014. Yekta, Rauf. “Musiki Tarihinde Türklerin Mevki.” Tiyatro ve Musiki 8 (1928): 2-3.
Yekta, Rauf. Şark Musikisi Tarihi. İstanbul: Mahmud Bey Matbaası, 1343 [1924].
Çakıroğlu, İdris. “Müzik Süreli Yayınlarında Tarihyazımına Yön Veren Paradigma ve İdeolojilerin Mehter Örnekleminde İncelenmesi.” Doktora Tezi, Erciyes Üniversitesi, 2020.
Esmen, Can Tankut. “Türkiye’deki Tarihyazımında İdeolojik Tarih Pratikleri ve Eski Türk Tarihçiliği.” Doktora Tezi, Trakya Üniversitesi, 2020.