1720 Şenliği’nde Yemek Üzerinden İfade Edilen Sosyal Hiyerarşileri Anlamak

Şenlik, tören, karnaval gibi kültürel formlarda yemek ve yemekle ilgili ritüeller önemli bir yer tutar. Modern öncesi toplumlarda bu gibi olaylar yemeğin alışılmışın dışında bir çeşitlilikte ve bollukta tüketildiği ve görünür olduğu nadir durumlardır. Osmanlı bağlamı söz konusu olduğunda, saray tarafından düzenlenen şenliklerde sultanın ihsanı vesilesiyle dağıtılan bu maddesel bolluk teoride herkese ulaşmaktaydı. Ancak ihsanın kime ne derecede dağıtılacağı sosyal hiyerarşilerden bağımsız değildi. Bu sebeple, yenilen yemeklerin türü, çeşidi, sunulma biçimi ve hatta sofradaki oturma düzeni var olan hiyerarşileri maddesel ve görsel tezahürü olarak ortaya çıkmaktadır. Bu makale, 1720 yılında Sultan III. Ahmet’in dört şehzadesinin sünnet edilmesi vesilesiyle İstanbul’da düzenlediği görkemli şenlikteki ziyafetlerin bugüne kadar bilinmeyen menüsünden ve bu ziyafetler hazırlanırken kullanılan günlük malzeme listelerinden yola çıkarak şenlikte yemek üzerinden ifade edilen ve yeniden kurulan sosyal hiyerarşileri anlamayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Şenlik, Ziyafet, Maddesel Kültür, , III. Ahmet, Yemek Kültürü, Sünnet Düğünü

Understanding the Social Hierarchies through Rites of Eating in the 1720 Imperial Festival

PDF

___

Kaynakça Arşiv Belgeleri BOA. (Bab-ı Defteri, Sur-ı Hümayun) D.BŞM. SRH. 3/65. BOA. D.BŞM. SRH. 4/142; 5/47; 6/21, 6/34, 6/61, 6/92, 6/151, 6/178; 7/75, 7/76, 7/77, 7/78; 8/114. BOA. (Maliyeden Müdevver Defterler) MAD. 1284; 4729. BOA. (Bab-ı Defteri, Matbah-ı Amire Eminliği) D.BŞM. MTE. D. 1096. Yayınlanmış Eserler Artan, Tülay. “Aspects of the Ottoman Elite’s food consumption: looking for ‘staples,’ ‘luxuries,’ and ‘delicacies,’ in a changing century,” Consumption Studies and the History of the Ottoman Empire, 1550-1922: An Introduction, der. Donald Quataert, s. 107- 200. Albany, NY, State University of New York Press 2000. Bakthin, Mikhail, Rabelais and His World, çev. Hélène Iswolsky. Bloomington: Indiana University Press, 1984. Bilgin, Arif. Osmanlı Saray Mutfağı: 1453-1650. İstanbul, Kitabevi, 2004. 1720 ŞENLİĞİ’NDE YEMEK ÜZERİNDEN SOSYAL HİYERARŞ İLER 150 Çakır, Merve. “Edirne’de Saltanat Düğünü: Şehzadelerin Sünnet Merasimi ve Hadice Sultanın İzdivaç Töreni,” Uluslararası Edirne’nin Fethinin 650. Yılı Sempozyumu (4-6 Mayıs 2011), s. 111-129. Edirne 2011. Emecen, Feridun. “The Şehzade’s Kitchen and Its Expenditures: An account book from Şehzade Mehmed’s palace in Manise 1594-1595,” The illuminated table, the prosperous house : food and shelter in Ottoman material culture, der. Suraiya Faroqhi & Christoph K. Neumann, s. 89-126. Würzburg, Ergon in Kommission, 2003. Falassi, Alessandro. “Festival: Definition and Morphology,” Time Out of Time, der. Alessandro Falassi, s.1-10. New Mexico, University of New Mexico. Faroqhi, Suraiya. Subjects of the Sultan: Culture and Daily Life in the Ottoman Empire. London, I.B. Tauris, 2000. ......., “Ibrahim Pasa and the Marquis de Bonnac” in Essays in honour of Ekmeleddin Ihsanoglu, Volume 1: Societies, cultures, sciences: a collection of articles, der. Mustafa Kacar and Zeynep Durukal, s. 279-294. İstanbul, IRCICA, 2006. ......., “Bringing Gifts and Receiving Them: The Ottoman Sultan and his Guests at 1720 Festival,” Europe and Turkey in the 18th Century, der. B. Scmidt-Haberkamp, s. 383- 402. Göttingen: V & R Unipress, 2011. ......., “When the Sultan Planned a Great Feast, Was Everyone in Festive Mood? Or Who Worked on the Preperation of Sultanic Festivals,” Celebration, entertainment and theatre in the Ottoman world, der. Suraiya Faroqhi and Arzu Öztürkmen, s. 208-224. London; New York, Seagull Books, 2014. Gökyay, Orhan Şaik. “Sohbetnâme,” Tarih ve Toplum, 14 (Şubat 1985): 56-65. Hâfız Mehmed Efendi, 1720 Şehzadelerin Sünnet Düğünü: Sur-ı Hümayun, haz. Seyit Ali Kahraman. İstanbul, Kitap Yayınevi, 2008. Halıcı, Feyzi. Ali Eşref Dede’nin Yemek Risalesi. Ankara, Atatürk Kültür Merkezi, 1992. İnalcık, Halil. “Introduction to Ottoman Metrology,” Turcica 15 (1983): 311- 348. Kut, Günay. “Şehzâde Cihangir ve Bayezid’in Sünnet Düğünlerindeki Yemekler Üzerine,” III. Milletlerarası Türk Folklor Kongresi Bildirileri. V. Cilt: Maddi Kültür, s. 227-238. Ankara, Kültür ve Turizm Bakanlığı, 1987. ......., “Türk Mutfağında Çorba Çeşitleri,” İkinci Milletlerarası Yemek Kongresi, Türkiye 3-10 Eylül 1988. Düzenleyen Feyzi Halıcı, s. 213-220. Ankara, Kültür ve Turizm Bakanlığı, 1989. Kut, Turgut. Açıklamalı Yemek Kitapları Bibliyografyası: Eski Harfli Yazma ve Basma Eserler. Ankara, Kültür ve Turizm Bakanlığı, 1985. Kütükoğlu, Mübahat. Osmanlılarda Narh Müessesesi ve 1640 Tarihli Narh Defteri. İstanbul, Enderun Kitabevi, 1983. SİNEM ERDOĞAN İŞKORKUTAN 151 Mehmed Kamil, Melceü’t-tabbâhın, Aşçıların Sığınağı , haz. Cüneyt Kut. İstanbul, Duran Ofset, 1997. Mintz, Sydney Wilfred. Şeker ve Güç: Şekerin Modern Tarihteki Yeri, çev. Şükrü Alpagut. İstanbul. Kabalcı Yayınevi, 1997, c1985. ......., & Christine M. Du Bois, “The Anthropology of Food and Eating,” Annual Review of Anthropology, 31 (2002): 99-119. Muhammed bin Mahmûd-ı Şirvânî, 15. Yüzyıl Osmanlı Mutfağı, haz. Mustafa Argunşah, Müjgan Çakır. İstanbul, Gökkubbe, 2005. Neumann, Christoph K. “Spices in the Ottoman Palace: courtly cookery in the eighteenth century,” The illuminated table, the prosperous house: food and shelter in Ottoman material culture, der. Suraiya Faroqhi & Christoph K. Neumann s. 127-160. Würzburg: Ergon in Kommission, 2003. Raşid Mehmet Efendi, Tarih-i Raşid ve Zeyli, haz. Abdülkadir Özcan ve dğr. İstanbul, Klasik, 2013. Reed, Marcia. The Edible Monument: The Art of Food for Festivals. Los Angeles: Getty Research Institute, 2015. Reindl-Kiel, Hedda. “The Chickens of Paradise: Official Meals in the mid seventeenth century Ottoman palace,” The illuminated table, the prosperous house: food and shelter in Ottoman material culture, der. Suraiya Faroqhi & Christoph K. Neumann, s. 59- 88. Würzburg, Ergon in Kommission, 2003. ......., “Breads for the Followers, Silver Vessels for the Lord: The System of Distribution and Redistribution in the Ottoman Empire (16th-18th centuries)” Osmanlı Araştırmaları, The Journal of Ottoman Studies, guest ed. Seyfi Kenan, XLII (2013): 93-104. Sakaoğlu, Necdet. “Sources for our Ancient Culinary Culture,” The illuminated table, the prosperous house: food and shelter in Ottoman material culture, der. Suraiya Faroqhi & Christoph K. Neumann, s. 35-50. Würzburg: Ergon in Kommission, 2003. Samancı, Özge. “Culinary Consumption Patterns of the Ottoman Elite during the first half of the nineteenth century,” The illuminated table, the prosperous house: food and shelter in Ottoman material culture, der. Suraiya Faroqhi & Christoph K. Neumann, s. 161-184. Würzbug, Ergon in Kommission, 2003. Sefercioğlu, Nejat M. Türk Yemekleri: (XVIII. yüzyıla ait yazma bir yemek risâlesi). Ankara, Kültür ve Turizm Bakanlığı, 1985. Seyyid Vehbî, Sûrnâme-i Hümayun, haz. Mertol Tulum, Sûrnâme. Sultan Ahmed’in Düğün Kitabı. İstanbul, Kabalcı, 2008. Stoeltje, Beverly & Richard Bauman, “The Semiotics of Cultural Performance,” The Semiotic Web, der. T.A. Sebeok, J. Umiker-Sebeok, s. 585-600. Berlin: Mouton de Gruyter, 1988. 1720 ŞENLİĞİ’NDE YEMEK ÜZERİNDEN SOSYAL HİYERARŞ İLER 152 Tierney R. Kenji & Emiko Ohnuki-Tierney, “Antropology of Food,” The Oxford Handbook of Food History, der. Jeffrey M. Pilcher, s. 117-132. Oxford; New York: Oxford University Press, 2012. Ünver, Süheyl. Türkiye Gıda Hijyeni Tarihinde Fatih Devri Yemekleri. İstanbul, Kemal Matbaası, 1952. ......., Tarihte 50 Türk Yemeği. İstanbul, İsmail Akgün Matbaası, 1948. Yelçe, Zeynep Nevin. “Evaluating Three Imperial Festival: 1524, 1530 and 1539,” der. Suraiya Faroqhi & Arzu Öztürkmen, Celebration, Entertainment and Theater in the Ottoman World, s. 71-109. Calcutta, Seagull Publications, 2014. Yerasimos, Marianna. Evliya Çelebi Seyahatnamesinde Yemek Kültürü: Yorumlar ve Sistematik Dizin. İstanbul, Kitap Yayınevi, 2011. Yerasimos, Stephanos. Sultan Sofraları: 15 ve 16. Yüzyılda Osmanlı Saray Mutfağı. İstanbul, Yapı Kredi, 2002.