Osmanlı-Türk Romanında Trajik Olay Örgüsü ve Bir Prototip Olarak Taaşşuk-ı Talât ve Fitnat

Bu makale Şemseddin Sami’nin Taaşşuk-ı Talât ve Fitnat adlı romanını trajik olay örgüsü açısından incelemektedir. Bir trajedide trajik etkiyi sağlayan en önemli öge olay örgüsüdür ve yazar trajik etkiyi olayları belli bir düzende sıralayarak elde eder. Ondokuzuncu yüzyıl Osmanlı-Türk romanlarını yapı açısından incelediğimizde bu eserlerin bir bölümünde trajik olay örgüsünün kullanıldığını görürüz. Bu açıdan bakıldığında Taaşşuk-ı Talât ve Fitnat’ın ayrıcalıklı bir konumu vardır. Bu eser trajik olay örgüsünün bütün özelliklerini ihtiva ettiği için Osmanlı-Türk romanları için bir prototip olarak görülebilir. Trajedi bir amaç uğruna başkaldıran veya hatalı bir tercih yapan karakterlerin anlatısıdır. Kahraman bir karar verir ve bu kararın sonuçlarıyla adım adım yüzleşir. Yani trajik öykü bir çatışma üzerine kuruludur; öykü geliştikçe bu çatışma bir çözüme kavuşur. Bu çözüm, ya ölümlere yol açar ya da kişiler bir facianın eşiğinden son anda döner. Taaşşuk-ı Talât ve Fitnat görücü usulü evliliğe karşı aşk evliliğini savunur; geçmişte yapılan bir hatanın ağır sonuçlarını gözler önüne serer ve bu çatışmaları birbirine zıt iki sonla çözümler. İlkinde kahramanlar ölümün eşiğinden dönerken diğerinde ölürler. Böylelikle roman trajik olay örgüsünün karşıt yönlerini bünyesinde toplamış olur.

Anahtar Kelimeler:

Trajik Olay Örgüsü, Trajik Hata, Baht Dönüşü, Öğrenme, Osmanlı-Türk Romanı

PDF

___

Kaynaklar Aristotle: Poetics, trans. Anthony Kenny, Oxford: Oxford University Press, 2013. Aristotle’s Poetics, translated and with a commentary by George Whalley. Montreal & Kingston, London, Buffalo: McGill-Queen’s University Press, 1997. Balcı, Yunus: Tanpınar: Trajik Bir Şair ve Şiiri, İstanbul: 3F Yayınevi, 2008. Burnett, Anne Pippin: Catastrophe Survived: Euripides’ Plays of Mixed Reversal, Oxford University Press, 1971. Dino, Güzin: Türk Romanının Doğuşu, İstanbul: Agora Kitaplığı, 2008. Eagleton, Terry: Tatlı Şiddet: Trajik Kavramı, çev. Kutlu Tunca, İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2012. Evin, Ahmet Ö.: Türk Romanının Kökenleri ve Gelişimi, çev. Osman Akınhay, İstanbul: Agora Kitaplığı, 2004. Finn, Robert P.: Türk Romanı: İlk Dönem: 1872-1900, çev. Tomris Uyar, İstanbul: Agora Kitaplığı, 2003. Golden, Leon: “The Purgation Theory of Catharsis”, The Journal of Aesthetics and Art-Criticism, 31/4 (Summer, 1973): 473-479. Kaplan, Mehmet: “Taaşşuk-ı Talât ve Fitnat”, Türk Edebiyatı Üzerinde Araştırmalar II, İstanbul: Dergâh Yayınları, 1997. Kuçuradi, İoanna: Max Scheler ve F. Nietzsche’de Trajik Olan, İstanbul: Yankı Yayınları, 1966. Kudret, Cevdet: Türk Edebiyatında Hikâye ve Roman, İstanbul: Varlık Yayınevi, 1977. Nabizade Nazım: Zehra, haz. Özlem Fedai, İstanbul: Özgür Yayınları, 2011. Nemutlu, Özlem: “Taaşşuk-ı Talât ve Fitnat’a Dair”, Taaşşuk-ı Talât ve Fitnat, haz. Özlem Nemutlu, İstanbul: Özgür Yayınları, 2009. Nietzsche, Friedrich: Tragedyanın Doğuşu, çev. Mustafa Tüzel, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2011. Parla, Jale: Babalar ve Oğullar: Tanzimat Romanının Epistemolojik Temelleri, İstanbul:İletişim Yayınları, 1993. Platon: Devlet (X. Kitap), çev. Sabahattin Eyüboğlu ve M. Ali Cimcoz. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2012. Poole, Adrian: Trajedi, çev. Hakan Gür, Ankara: Dost Yayınları, 2013. Poole, Adrian: Tragedy: A Very Short Introduction, Oxford University Press, 2005. Sophokles: Kral Oidipus, çev. Bedrettin Tuncel, İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları, 2010. Şemseddin Sami: Taaşşuk-ı Talât ve Fitnat, haz. Özlem Nemutlu, İstanbul: Özgür Yayınları, 2009. Timur, Taner: Osmanlı-Türk Romanında Tarih, Toplum ve Kimlik, İstanbul: Afa Yayınları, 1991. Uslu, Mehmet Fatih: Çatışma ve Müzakere: Osmanlı’da Türkçe ve Ermenice Edebiyat, İstanbul: İletişim Yayınları, 2015.