The re-production of the historical center of İstanbul in 2000s: A critical account on two projects in Fener-Balat (1)

2000li yılların İstanbulu, yoğun kentsel mekan üretimi ve yeniden üretimi süreçlerine sahne olmaktadır; neredeyse tüm şehrin kesintisiz bir şantiyeye dönüştüğü söylenebilir. Bir yanda kentsel alanın sınırları yeni konut bölgeleri ve merkezi iş alanlarıyla genişlerken, öte yanda kent merkezinde yoğunlaşan kentsel dönüşüm projeleri soru işaretleri yaratmaktadır. Dahası, kentin müşterek belleğinde yer etmiş kültürel, tarihi ve doğal kentsel simgeler, mekanın kapitalistleşmesi adına yeniden şekillendirilmekte ve şehir peyzajı önemli sayıda can alıcı müdahaleye maruz kalmaktadır. Kısacası günümüz İstanbulu, kentin dokusunu geri dönülemez bir biçimde dönüştürmekte olan bir dizi büyük ölçekli uygulamanın nesnesidir. 2000li yılların İstanbulunda ana akım kentsel mekan üretim pratikleri, küresel sermaye, merkezi ve yerel otoritelerin işbirliği içinde benimsedikleri neoliberal kentsel politikalar doğrultusunda şekillenmektedir. Bu pratikleri çözümleyebilmek için öncelikle 2000li yılların kentsel politikalarının anlaşılması önemlidir. Bu çalışma, İstanbulun tarihi merkezindeki mekansal üretim süreçlerine; 2000li yıllarda Haliç bölgesinde ardışık olarak gündeme gelen; sosyal, mekansal ve ekonomik yaklaşımları keskin biçimde farklılaşan iki projenin karşılaştırmalı değerlendirmesi üzerinden eleştirel bir bakış getirmeyi amaçlamaktadır. İlk proje, Avrupa Birliği ve Fatih Belediyesi öncülüğünde 2003 ve 2008 yılları arasında uygulaması gerçekleşen Fener Balat Rehabilitasyon Projesi, ikincisi ise hazırlık süreci 2007 yılında başlayan ve Fatih Belediyesinin özel bir firmaya ihale yoluyla başlattığı Fener Balat Ayvansaray Kentsel Yenileme Projesidir.

PDF

___

ALTINSAY, B. (2010) Personal interview, 5th of June 2010, İstanbul.

ALTINSAY, B. (2009) Fener Balat Districts Rehabilitation Program: Revitalizing Buildings and Keeping the Locals Comfortably at Home: Is It Viable?, International Symposium IAPS-CSBE &IAPS- HOUSING Network, Revitalizing Built Environments: Requalifying Old Places for New Uses, İstanbul Technical University, İstanbul.

ALTINSAY, B. (2010-2) Bir Kentsel İyileştirme Deneyiminin İçinden: Fener ve Balat Semtleri Rehabilitasyon Programı, Kentsel Dönüşümde Politika, Mevzuat, Uygulama: Avrupa Deneyimi, İstanbul Uygulamaları, der. D. Özdemir, Nobel, Ankara; 369-98.

ALTINTAŞ, S. (2012) Kentsel Dönüşüm Sürecinde İktidarın Meşrulaştırıcı Söylemi: Depremin Hegemonik Şiddeti, Birikim Dergisi, http://www. birikimdergisi.com/birikim/makale.aspx?mid=898, Access Date (15.09.2014).

ATAÖV, A., OSMAY, S. (2007) Türkiyede Kentsel Dönüşüme Yöntemsel Bir Yaklaşım, ODTÜ Mimarlık Fakültesi Dergisi, 24(2) 57-82.

AYSEV, E. (2012) Kentsel Mekan Üretim Süreçlerinde Mimarın Rolü: İstanbul Örneği, yayınlanmamış Doktora Tezi, İTÜ, İstanbul.

AYSEV, E., AKPINAR. İ. (2009) The Reproduction of Space in Global İstanbul: Golden Horn Cultural Valley Project, IAPS 2009, İTÜ, İstanbul.

BARTU CANDAN, A., KOLLUOĞLU, B. (2008) Emerging Spaces of Neoliberalism: A gated Town and a Public Housing Project in İstanbul, New Perspectives on Turkey, (39) 5-46.

BEZMEZ, D. (2009) The Politics of Urban Waterfront Regeneration: The Case of Haliç (the Golden Horn), İstanbul International Journal of Urban and Regional Research, http://onlinelibrary.wiley.com/ doi/10.1111/j.1468-2427.2008.00825.x/full, Access Date (09.8.2014).

BRENNER, N., THEODORE, N. (2004) Cities and the Geographies of Actually Existing Neoliberalism, Spaces of Neoliberalism: Urban Restructuring in North America and Western Europe, N. Brenner and N. Theodore (ed. By), Blackwell Publishers.

BOURDIEU, P. (2003) Counterfire: Against the Tyranny of the Market, Verso Books, London.

BOURDIEU, P. (1999) Acts of Resistance: Against the Tyranny of the Market, New Press, N.Y.

CHOMSKY, N. (1999) Profit over People: Neoliberalism and Global Order, Seven Stories Press.

ÇAVUŞOĞLU, E. (2011) İslamcı Neo-Liberalizmde İnşaat Fetişi ve Mülkiyet Üzerindeki Simgesel Hale, İnşaat Ya Resullallah, Birikim Dergisi, (270) 40-51.

DİNLER, M. (2013) Impact Assessment of Major Urban Interventions on the Cultural Heritage of Fener and Balat Districts, Unpublished Master Thesis conducted by Şahin Güçhan, N., METU Graduate Program of Restoration, METU, Ankara.

DUZCU S. (2006) The Assessment Criteria of Urban Regeneration Projects: The Case of Fener Balat Districts Program in İstanbul, Unpublished Master Thesis conducted by Akkar, Z.M., METU Graduate Program of Restoration, METU, Ankara.

EKEN, T. (2010) Gentrification in Fener Balat Neighborhoods: The Role of Involved Actors, Unpublished Master Thesis conducted by Ataöv, A., METU Graduate Program of City and Regional Planning, METU, Ankara.

EKMEKÇİ, O. (2012) Neoliberal Urbanization In the Case of İstanbul: Spatial Manifestations and Ways of Contesting It, Unpublished Master Thesis, KTH, Stockholm.

ENLİL Z., BİLEN Ö. (2009), The Impact Analysis of UNESCOs Project in Fener and Balat Districts.

FATIH MUNICIPALITY, EUROPEAN UNION, UNESCO, FRENCH INSTITUTE FOR ANATOLIAN STUDIES (1998) The Rehabilitation of Balat and Fener Districts, Analysis and Regulation Proposals, İstanbul.

FATIH MUNICIPALITY (2011) Fatih Municipality Official Web Site. [http:// www.fatih.bel.tr/bp.asp?caid=631] Access Date (12.01.2011).

FBR PROGRAM (2005) Fener Balat Rehabilitation Program Official Web Site. [http://www.fenerbalat.org] Access Date (02.01.2012).

FEBAYDER (2009) Fener Balat Ayvansaray Mülk Sahiplerinin ve Kiracılarının Haklarını Koruma ve Sosyal Yardımlaşma Derneği Official Web Site [http://www.febayder.com/] Access Date (13.06.2011)

GAP CONSTRUCTION (2007) GAP Construction Official Web Site [http:// www.gapinsaat.com/en/URBalat.aspx] Access Date (12.06.2011)

GÜLÖKSÜZ, E. (2002) Negotiation of Property Rights in Urban Land in İstanbul, International Journal of Urban and Regional Research, (26).

GÜNAY, Z. (2013) Renewal Agenda in İstanbul: Urbanisation vs. Urbicide, 49th ISOCARP Congress, Brisbane, Australia.

HABITAT REPORT (1996) Report of the United Nations Conference on human Settlements, United Nations, İstanbul.

HARVEY, D. (2005) A Brief History of Neoliberalism, Oxford, N.Y.

HARVEY, D. (2006) On Neoliberalism: An Interview with David Harvey by Sasha Lilley, MRzine, [http://mrzine.monthlyreview.org/2006/ lilley190606.html] Access Date (19.06.06)

HARVEY, D. (2008) The Right To The City, New Left Review, (53).

ICOMOS / UNESCO (2006) The World Heritage Site of İstanbul Screening Report, TMMOB Chamber of Architects İstanbul Greater City Branch, İstanbul.

ICOMOS / UNESCO (2009) Report on the Joint UNESCO World Heritage Centre / ICOMOS Reactive Monitoring Mission to the World Heritage Site of Historic Areas of İstanbul.

KEIL, R. (2002) Common-Sense Neoliberalism: Progressive Conservative Urbanism in Toronto, Canada, Antipode, 34(3) 578-601.

KEYDER, Ç. (2000) İstanbul: Küresel İle Yerel Arasında. Metis, İstanbul. KIVIRCIK, N. (2010) Personal interview, 5th of June 2010, İstanbul.

KURTULUŞ, H. (2005) Giriş, İstanbulda Kentsel Ayrışma, Ed. H. Kurtuluş, Bağlam, İstanbul; 9-24.

KURTULUŞ, H. (2006) Kentsel Dönüşüme Modern Kent Mitinin Çöküşü Çerçevesinden Bakmak, Planlama, 2(36) 7-13.

KUYUCU, T. (2009) Poverty, Property and Power: Making Markets in İstanbuls Informal Low-Income Settlements, Unpublished Ph.H Dissertation, University of Washington, Seattle WA.

KUYUCU, T., ÜNSAL, Ö. (2010) Urban Transformation as State-Led Property Transfer: An Analysis of Two Cases of Urban Renewal in İstanbul, Urban Studies, 47(7) 1479-99.

LEFEBVRE, H. (1996) Writings on Cities. Ed. Kofman, Lebas. Blackwell, Oxford.

MADRAN, E. (2005) Kültür Ve Tabiat Varlıklarını Koruma Mevzuatındaki Son Düzenlemeler, Korumada 50 yıl Sempozyumu Bildiriler Kitabı, MSGSÜ, İstanbul, 245-55.

ÖKTEM, B. (2005) Küresel Kent Söyleminin Kentsel Mekanı Dönüştürmedeki Rolü: Büyükdere Maslak Aksı, İstanbulda Kentsel Ayrışma, Ed. H. Kurtuluş, Bağlam, İstanbul, 25-76.

ÖKTEM, B. (2011) İstanbulda Neoliberal Kentleşme Modelinin Sosyo- Mekansal İzdüşümleri, İÜ Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, (44) 23-40.

ÖZDEMİR, E. (2013) Contesting Neoliberal Urbanization: Contemporary Urban Movements in İstanbul, the Case of Gülsuyu Gülensu Neighborhoods, Unpublished PhD Thesis, METU, Ankara.

SULUKULE PLATFORMU (2009) Sulukule Platformu Official Web Site [http://sulukuleyasasin.blogspot.com/] Access Date (02.01.2011).

ŞAHİN GÜÇHAN, N., KURUL, E. (2009) A History of the Development of Urban and Architectural Conservation in Turkey: From The Mid- 19th Century Until 2004, METU Journal of Faculty of Architecture, 26(2) 19-44.

ŞEN, B. (2006) Ekonomik Gelişmenin Kültürel Stratejileri: İstanbul Kent Merkezleri ve Tarihi Kentsel Alanların Yeniden Yapılandırılması, Planlama, 2(36) 65-77.

ŞEN, A. F. (2014) Neoliberalizm Sürecinde Kentsel Mekanların Dönüşümüne Kamusal Müzakere ve Halkla İlişkiler Açısından Bakış, Çağdaş Yerel Yönetimler, 23(2) 1-25.

ŞENGÜL, T. (1999) Yerel Yönetim Kuramları: Yönetimden Yönetişime, Çağdaş Yerel Yönetimler, 8(3) 3-19.

ŞENGÜL T. (2003) Yerel Devlet Sorunu ve Yerel Devletin Dönüşümünde Yeni Eğilimler, Praksis, (9) 187-97.

ŞENGÜL, T. (2009) Kentsel Çelişki ve Siyaset: Kapitalist Kentleşme Süreçlerinin Eleştirisi, İmge, Ankara.

ŞİŞMANYAZICI, B.; TURGUT YILDIZ, H. (2010) Tarihi Kentsel Alanlarda Toplumsal ve Mekansal Yeniden Yapılanma: Fener ve Balat Örneği, Mimarlık, (352).

TEKELİ, I (2011) Kent, Kentli Hakları, Kentleşme ve Kentsel Dönüşüm, Tarih Vakfı, İstanbul.

TMMOB CITY PLANNERS BOARD OF DIRECTORS (2006) Kentsel Dönüşüm Değil, Rant Amaçlı Tasfiye Yasası, Planlama, 2(36) 5-7.

TOURAINE, A. (2001) Beyond Neoliberalism, Wiley.

ÜNSAL, Ö. (2011) (Yıkılarak) Yeniden Kurulan Kent: 2000li Yılların İstanbulu, Betonart, (29).

UÇAR, E. (2010) Personal interview, 15th of March 2010, İstanbul.

YALÇINTAN, M. C. (2005) Globalization, Local Politics and Planning Decisions: The Case of Koç University in İstanbul, unpublished PhD Thesis, London School of Economics, London.

YIRTICI, H. (2005) Çağdaş Kapitalizmin Mekansal Örgütlenmesi, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.

ZUKIN, S. (1998) Urban Lifestyles: Diversity and Standardization in Spaces of Consumption, Urban Studies, 35(5-6) 825-39.