Armatlı Bilge KÖROĞLU, TANYEL ÖZELÇİ ECERAL, ÇİĞDEM VAROL ÖZDEN

Sanayi kümelerinde ağlarin mekansal örüntüsü: İstanbul kuyumculuk sektörü üretim ağları

Küme yaklaşımının temelinde ekonomik, sosyal, mekansal ağlar bütünü yer almaktadır. Küme ve ağ birlikteliğini en temel biçimde Marshall (1920)’ın sanayi bölgeleri yaklaşımında görmek mümkündür. Marshall çalışmasında, uzmanlaşmış bir veya birkaç sanayi dalının belirli bir alanda yoğunlaşmasının, bireysel olarak firmalara mal temininde, vasıflı işgücüne ulaşmada, teknolojik bilginin yayılmasında avantajlar sağladığını ortaya koymuştur. Coğrafi olarak yoğunlaşmış ve yüksek oranda uzmanlaşmış küçük ve orta ölçekli firmaların ekonomik ağlarla yatayda bütünleşmesi, 1980’lerin yeni sanayi bölgeleri yaklaşımını oluşturmuştur (Harrison, 1992; Piore ve Sabel, 1984; Pyke vd., 1990; Scott, 1988; Scott ve Storper, 1989). Yığılma kuramından farklı olarak bu yaklaşım, firmalararası karşılıklı bağımlılığı, esnek firma sınırlarını, dayanışmacı rekabeti ve bölge içindeki ekonomik aktörlerin sürdürülebilir işbirliğini sağlamada güvenin önemini ortaya koymaktadır (Harrison, 1992). Böyle bir yapılanmada sanayi bölgelerini; firmalar, firmalararası birlikler, işçi örgütleri, finansal kurumlar ve yönetici ajanslarıyla birlikte kolektif girişimci olarak tanımlamak mümkün olabilmektedir (Malecki, 1994). İlgili yazında özellikle küçük firmaların büyük firmalara göre daha fazla desteğe ve kaynağa ihtiyaç duyduğu ve küçük firmaların sanayi bölgelerinde diğer aktörlerle bir araya gelerek başarı şanslarını arttırdıkları vurgulanmaktadır. Bu karşılıklı bağımlılık firmaların ağ ilişkilerine neden gereksinim duyduklarının da önemli bir açıklamasıdır. Sanayi bölgelerinden küme yaklaşımına geçişte ağlar önemini korumakta, farklı mekansal düzeylerde üretim ve bilgi ağlarını ele alan bir yazın oluşmaktadır (Asheim ve Isaksen 2002; Eraydın ve Armatlı 2005). İlgili yazında yerelden küresele farklı mekansal düzeylerde kurulan üretim ağlarının kümelerin oluşumunda ve başarısında esas olduğu önemli bir vurgu alanıdır. Kümeleri tanımlayan üretim ağlarının mekansal örüntüsünde mekansal yakınlık önemli bir kavram olarak görülmekte, farklı yakınlık kavramları tartışılmaktadır. Makalede, İstanbul kuyumculuk kümesi üretim ağlarının mekansal örüntüsü farklı ağ türlerinde ele alınmaktadır. Küme yazınında bu alanda yapılan görgül çalışmalar ve bilgi birikimi sınırlıdır. Ağların mekansal örüntüsüne ilişkin yapılacak çalışmaların, kümelerin geliştirilmesine yönelik politika geliştirme düzeyinde, kümelerin çözümlenmesi, ve mekansal yayılma alanlarında akademik düzeyde katkı sağlaması beklenmektedir. Kümeleri tanımlayan temel yapılar olan üretim ağlarının mekansal örüntüsü üzerinde yoğunlaşan bu makalede iki temel araştırma sorusu ‘Yerelden küresele, ağların mekansal örüntüsü farklı üretim ilişkilerinde farklılaşır mı?’ ve ‘Mekansal yakınlık kümenin kendi bağlamında yeniden tanımlanabilir mi?’, olarak ele alınmıştır. Kuyumculuk sektörü, katma değeri ve ihracat hacmi yüksek kümelenme eğilimi olan bir sektördür. Türkiye’de son yıllarda üretim ve ihracat hacmiyle gelişim gösteren kuyumculuk sektörünün kültürel ve tarihi temelleri İstanbul’a dayanmakta ve sektör büyük oranda İstanbul’da yoğunlaşmaktadır. Kuyumculuk üretim faaliyetleri son yıllarda Eminönü tarihi kuyumculuk bölgesinden taşınma sürecini yaşamaktadır. İstanbul metropoliten alanında kuyumculuk üretim ilişkilerinin mekansal örüntüsü yeniden kurulmakta ve bu durum İstanbul kuyumculuk kümelenmesini önemli bir araştırma alanı haline getirmektedir. Temel amacı İstanbul metropoliten alanında kuyumculuk üretim ilişkilerinin mekansal örüntüsünün çözümlenmesi olan alan araştırmasında, İstanbul’da kuyumculuk sektöründe üretim yapan 314 firmanın üretim ilişkileri ağı, bu ilişkilerin yoğunluğu ve mekansal düzeyi sorgulanmıştır. İstanbul kuyumculuk kümesinin üretim ilişkileri ağı, hammadde ilişkileri, fason/ yatay üretim ilişkileri, hizmet ilişkileri ve müşteri ilişkileri olmak üzere dört farklı ağ tipinde ayrı ayrı ele alınmıştır. Analiz sonuçları İstanbul metropoliten alanında ağ haritaları ile sunulmaktadır. Alan araştırması bulguları, kümelerde ağların mekansal örüntüsünün farklı ağ yapılarında nasıl şekillendiği ve bu ağlarda mekansal yakınlığa nasıl farklı anlamlar yüklenebileceği konularında ilginç sonuçlar sunmaktadır.

Spatial pattern of networks in ındustrial clusters: Production networks of İstanbul jewellery sector

The aim of this paper is to analyse the spatial pattern of networks of İstanbul jewellery cluster, based on the data collected from the sample firms through in-depth interviews. The theoretical debates and the existing empirical studies show that, local linkages are necessary to describe the clusters. However, some of the recent studies emphasize the importance of global networks to complete the local networks in clusters. The paper focuses on two main research questions: Does the spatial pattern of networks from local to global differ according to the type of linkages? And, is it possible to redefine spatial proximity in the context of clusters? This paper looks for the answers to these questions by the findings of the field survey, based on the analysis of 314 jewellery production firms in İstanbul. The findings clearly show the importance of different levels of networking from local to global level to describe the cluster. Moreover, the paper provides evidence that different types of relations show different spatial patterns of networking. On the other hand, the meaning of proximity changes related to some characteristics of linkages, such as the type of linkages or the historical roots of linkages.

PDF

___

ARNDT, O., STRENBERG, R. (2000) Do Manufacturing Firms Profit from Intraregional Innovation Linkages? An Empirical Based Answer, European Planning Studies (8:4) 465-86.
ASHEIM, B.J., ISAKSEN, A. (2002) Regional Innovation Systems: The Integration of Local ‘Sticky’ and Global ‘Ubiquitous’ Knowledge, Journal of Technology Transfer (27) 77-86.
BLUNDEL, R. (2002) Network Evolution and The Growth of Artisanal Firms: a Tale of Two Regional Cheese Makers, Entrepreneurship & Regional Development (14) 1-30.
DE PROPRIS, L., LAZZERETTI, L. (2007) The Birmingham Jewellery Quarter: A Marshallian Industrial District, European Planning Studies (15:10) 1295-325.
ERAYDIN, A., ARMATLI-KÖROĞLU, B. (2007) Increasing role of services in competitive power and innovativeness of firms and industrial clusters, European Planning Studies, (15:7) 905-25.
ERAYDIN, A., ARMATLI-KÖROĞLU, B. (2005) Innovation, networking and the new industrial clusters: The characteristics of networks and local innovation capabilities in the Turkish industrial clusters, Entrepreneurship and Regional Development (17:4) 237-66.
FREEL, M.S. (2003) Sectoral Patterns of Small Firm Innovation, Networking and Proximity, Research Policy (32) 751-70.
GIULIANI, E., RABELLOTTI, R., VAN DIJK, M. P. (2005) Clusters Facing Competition: The Importance of External Linkages, Ashgate, Aldershot.
GLASMEIER, A. (1999) Territory Based Regional Development Policy and Planning in a Learning Economy: the Case of Real Service Centers in Industrial districts, European Urban and Regional Studies (6:1) 73-84.
HARRIGAN, J., VENABLES, A. J. (2006) Timeliness and agglomeration, Journal of Urban Economics (59:2) 300-16.
HARRISON, B. (1992) Competition, thrust and reciprocity in the development of innovative regional milieus, Papers of Regional Science (71) 905.
HOLL, A., RAMA, R. (2009) The Spatial Patterns of Networks, Hierarchies and Subsidiaries, European Planning Studies (17:9) 1261-81.
KIRAT, T., LUNG, Y. (1999) Innovation and proximity. Territory as loci of collective learning process, European Urban and Regional Studies (6:1) 27-38.
LYONS, D. (2000) Embeddedness, Milieu and Innovation among High Technology Firms: a Richardson, Texas Case Study, Environment and Planning A, (32:5) 891-908.
MALECKI, E.J. (1994) Enterpreneurship In Regional and Local Development, International Regional Science Review, (16) 119-153.
MARSHALL, A. (1920) Principles of Economics, MacMillan, London. McCANN, P. (1995) Rethinking the economics of location and agglomeration, Urban Studies (32:3) 563-77.
OINAS, P. (2000) Distance and learning: Does proximity mater? Knowledge Innovation and Economic Growth: The Theory and Practice of Learning Region, der. Boekema, F., Morgan, K., Bakkers, S. ve Rutten, R., Edward Elgar, UK.
PATRUCCO, P.P. (2003) Institutional Variety, Networking and Knowledge Exchange: Communication and Innovation in the Case of Brinza Technological District, Regional Studies (37:2) 159-72.
PIORE, M., SABEL, C. F. (1984) The Second Industrial Divide, Basic Books, New York.
PYKE, F., BECATTINI, G., SENGENBERGER, W. (1990) Industrial Districts and Inter-Firm Cooperation in Italy, International Institute for Labour Studies, Geneva.
RACO, M. (1999) Competition, Collaboration and New Industrial Districts: Examining the Institutional Turn in Local Economic Development, Urban Studies, (36) 951-68.
REVILLA-DIEZ, J. (2002) Metropolitan innovation systems–a comparison between Barcelona, Stockholm and Vienna, International Regional Science Review, (25:1) 63-85.
SCOTT, A. (1988) Metropolis: From the Division of Labor to Urban Form, Berkeley, London, 67-86.
SCOTT, A.J., STORPER, M. (1989) The geographical foundations and social regulation of flexible production systems, The power of geography: How territory shapes social life, ed. J. Wolch and M. Dear Unwin Hyman, Boston, 21-40.
SCOTT, A.J. (2000) The Jem and Jewelry Industry in Los Angeles and Bangkok, The Cultural Economy of Cities, Sage Publications: London; 40-60.
SILVA, M. (1999) The rise and fall of an enterprise cluster in africa: the jewellery ındustry in south africa, South African Geographical Journal, (18:3), 156-62.
STABER, U. (1997) Specialisation in a declining industrial district, Growth and Change, (28) 475-95.
TORRE, A., RALLET, A. (2005) Proximity and localization, Regional Studies, (39:1) 47-59.
TORRE, A., RALLET, A. (2009) Temporary Geographical Proximity for Business and Work Coordination:How and Where?, Regional Studies Association Working Paper.
VAROL, C. (2009) Entrepreneurial Networks in Local Industrial Development: Empirical Evidences from Turkey, VDM Verlag, Saarbrücken.