YETKİ GENİŞLİĞİ (TEVSÎ-İ MEZÛNİYET) PRENSİBİNİN MER'Î HUKUKLA MUKAYESELİ OLARAK İSLAM İDARE HUKUKU EKSENİNDE ANALİZİ

Bu makalede yetki genişliği prensibi farklı yönleriyle analiz edilmiştir. İlk olarak Türkiye'de pozitif hukukta tanımlanan biçimiyle yetki genişliği açık-lanmış, ardından konu İslam hukuku perspektifiyle ele alınmıştır. Bu yakla-şımla merkezin bazı yetkilerini şahıslara veya kurumlara aktarması, merkez-deki idarî yoğunluğun azaltılması, yönetimde bütünlüğün sağlanması, vilayet-lerin yetki genişliğine dayalı olarak hiyerarşik yapıda idaresi, valilik sistem teorisi, yetki genişliği kapsamında görev yapan valilerin görev ve yetkileri, yetki genişliğine dayalı olarak görev icrâ eden kişiler için merkezi idarenin üstünde bağlayıcı otorite, yerel ihtiyaçların karşılanması, vilayet harcamaları ve gelirleri yetki genişliği bağlamında İslam hukuku açısından tahlil edilmiş-tir.

The Analysis of Deconcentration Principle in Axis of IslamicAdministrative Law in Comparison with Positive Law

In this article, the principle of deconcentration has been analyzed by diffe-rent aspects. Firstly, the principle of deconcentration has been described by its current form in Turkey, then the topic has been discussed by Islamic pers-pective. With this approach, transfering some duties of central administra-tion to individuals or institutions, reducing the administrative density in central administration, ensuring integrity in the administration, governing the provinces in hierarchy, the systems of governor, the duties and powers of the governors, to meet local needs, provincial expenditures and revenues ha-ve been analyzed. The article has been ended up with expressing the results.

PDF

___

1949 Tarih ve 5442 sayılı İl İdaresi Kanunu.
1982 Tarihli Türkiye Cumhuriyeti Anayasası.
Arı, Abdüsselam, "Hz. Ömer'in Ebû Mûsâ el-Eş'arî'ye Gönderdiği Mektubun Yargılama Hukuku Açısından Analizi", İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, 2003, sayı 2, ss. 85-99.
Arslan, Nagehan Talat, "Yerelleşme, Özerklik ve Demokratikleşme Açısından Mahalli İdareler Hakkında Bir Değerlendirme", C.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, 2008, c. 32, sayı 2, ss. 263-282.
Atçeken, İsmail Hakkı, "İlk Endülüs Valisi Abdülaziz b. Musa b. Nusayr", Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2002, sayı 14, ss. 65-87.
Demirci, Musatafa, "Emevilerin Irak Valisi Halid b. Abdullah el-Kasrî'nin Hayatı ve Faaliyetleri", Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 2004, sayı 3, ss. 61- 74.
Derdiman, Cengiz, "Kamu Yönetiminde Yetki Genişliği", Amme İdaresi Dergisi, Aralık 1995, c. 28, sayı 4, ss. 65-80.
Ekinci, Ekrem Buğra, "Osmanlı İdaresinde Adem-i Merkeziyet ve İmtiyazlı Eya- letler", Türk Hukuk Tarihi Araştırmaları, 2008, sayı 6, ss. 7-84.
Eroğlu, Hamza, İdare Hukuku Genel Esaslar, İdari Teşkilat ve İdarenin Denetlenmesi, Kalite Matbaası, Ankara, 1978.
Eryılmaz, Bilal, Kamu Yönetimi, Erkam Matbaası, İstanbul, 2001.
el-Ferrâ, Ebû Ya'lâ Muhammed b. Hasen, el-Ahkâmü's-sultâniyye, Matbaa Mustafa el-Bâbî, Mısır, 1966.
Güzel, Ahmet, "Hz. Ali'nin Atadığı Mısır Valileri ve Muaviye'nin Onlarla Müca- delesinde Uyguladığı Metotlar Üzerine Bir Değerlendirme", İstem, 2012, sayı 20, ss. 41-74.
İlgürel, Mücteba, "Celalî İsyanları", DİA, c. VII, ss. 252-256.
İpşirli, Mehmet, "Beylerbeyi", DİA, c. VI, ss. 69-74.
Kandemir, Yaşar "Ebû Mûsâ el-Eş'arî", DİA, c. X, ss. 190-192.
Kapar, Ali, "Emevi Valilerinden Abdülaziz b. Mervan", İstem, 2006, sayı 8, ss. 43- 49.
el-Kâsânî, Ebu Bekir Alaeddin Ebu Bekir b. Mes'ûd b. Ahmed, Bedâiu's-sanâi' fî tertîbi'ş-şerâi', Dâru'l-Kitâbi'l-Arabî, Beyrut, 1982.
Kılıç, Ünal, "Hz. Ali'nin Vali Politikası ve Valileri", Hz. Ali Sempozyum Bildirileri, İzmir, 2009.
, "Vali", DİA, c. XLII, ss. 492-494.
Mardin, Şerif, "Adem-i Merkeziyet", DİA, c. IV, ss. 364-367.
el-Mâverdî, Ebü'l-Hasen Ali b. Muhammed b. Habib el-Basrî el-Bağdadî, el- Ahkâmü's-sultâniyye, Dâru'l-Kütübi'l-Arabî, Beyrut, 1999.
, Nasîhatü'l-mülûk, Mektebetü'l-Felâh, Kuveyt, 1983.
el-Merâkibî, Cemal Ahmed es-Seyyid Câd, el-Hilâfetü'l-İslâmiyye beyne nüzümi'l- hükmi'l-muâsıra, İdâratü't-Da've ve'l-İ'lâm, Kahire, 1414.
Özmen, Alper, "Osmanlı'dan Cumhuriyet'e Anayasalarda Merkezi Yönetim- Yerel Yönetim İlişkileri", IJSES (Uluslararası Sosyal ve Ekonomik Bilimler Dergisi), 2012, sayı 2, ss. 171-175.
er-Rayyis, Muhammed Ziyâuddin, en-Nazariyyâtü's-siyâsiyyetü'l-İslâmiyye, Dâru't- Türâs, Kahire, ty.
es-Serahsî, Ebu Bekir Muhammed b. Ebî Sehl, el-Mebsût, Dâru'l-Fikr, Beyrut, 2000.
eş-Şeybânî, Muhammed b. el-Hasen, el_Kesb, yy, Dimeşk, 1400 . Şeyhizâde, Abdurrahman b. Muhammed b. Süleyman, Mecmau'l-enhur fî şerhi mülteka'l-ebhur, Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, Beyrut, 1998.
et-Temîmî, Ebu Ömer Muhammed b. Abdullah es-Seyf, es-Siyâsetü'ş-şer'iyye, Dâru'l-Meâlim, Beyrut, 2007.
Yılmaz, Dilşat, "Yetki Genişliği İlkesi Üzerine Bir inceleme", Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2007, c. 11, sayı 1-2, ss. 1245-1254.
ez-Zerkâ, Mustafa Ahmed, el-Medhalü'l-fıkhiyyü'l-âmm, Dâru'l-Kalem, Dimeşk, 2004.
Zeydan, Abdulkerim, el-Medhal li dirâseti'ş-şerîati'l-İslâmiyye, Müessesetü'r-Risâle, Beyrut, 2002.