OSMANLI'NIN BRİTANYA'DAKİ İLK VE TEK ŞEYHÜLİSLÂMI ABDULLAH QUİLLİAM VE LİVERPOOL İSLÂM ENSTİTÜSÜ
Bu makale, Viktorya dönemi Britanya'sında İslâm'ı din olarak seçmiş, avukat ve orta sınıf bir entellektüel olan William Henry Quilliam'ın kısa biyografisini, M üslüman oluşunu, yerel ve ulusal bazda İslâm adına yapmış olduğu faaliyetleri konu edinir. Liverpool'da kurmuş olduğu cami ve enstitü vasıtasıyla pek çok İngiliz'in de M üslüman olmasında büyük payı olan Quilliam, İslâm dinini Hristiyan bir çevrede temsil etme ve bu dinin nasıl irşad edilebileceği hususunda önemli bir emsal teşkil etmektedir. 19. yüzyıl sonu ve 20. yüzyılın başlarında küçük bir iht ida topluluğu olan Quilliam ve arkadaşları Liverpool İslâm Enstitüsü'nü merkez edinerek yerelden ulusala, hatta küresel faaliyetleri ile dünyadaki diğer M üslümanların dikkatini çekmeyi başarmıştır. Quilliam, ayrıca 1876-1909 yıllarında Osmanlı Sultanı olan Halife II. Abdülhamid'in atamasıyla Britanya adalarının ilk ve son şeyhülislâmı unvanına sahiptir. İslâm dinini etnik ve kültürel çerçevede yorumlamaya çalışan Abdullah Quilliam, kimi zaman bid'atçi, kimi zaman da kasıtlı olarak dini tahrif etmeye çalışan bir ajan olarak tanımlanmaktadır ki, bu çalışma bu tarz iddiaların gerçekliğini araştırmakla son bulmaktadır.
The First and Only Sheikh Al-Islam of Ottoman in Britain:Abdullah Quilliam and Liverpool Muslim Institute
This study examines William Henry Quilliam, who was a middle-class intellectual and solicitor converted to Islam in Victorian age Britain. The article begins with sketching out some biographical data about Quilliam, whose journey to Islam, and works for the sake of Islam in Britain. Quilliam had established Liverpool Islam Institute, in which a number of Britons embraced Islam via this instit ution that it had become a pattern of M uslim minority in a Christian environment in order to represent Islam and deliver the message. Therefore, having such a local institute, that fledgling M uslim community in Liverpool managed to have the attention of M uslim community in the world with their local, national and even international activities. Quilliam also held the first and last title of sheikh al-islâm of British Isles appointed by Caliph Abdulhamid the second, the Ottoman Sultan between 1876 and 1909 years. Abdullah Quilliam is occasionally labelled as innovator in religion with his ethno-cultural approach to Islam and sometimes as an agent trying to alter Islamic religion. Thus, an examinat ion on the reality of such claims concludes this study
___
- Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA.)
- BOA., Y.PRK.EŞA.12/28.
- BOA.TFR.I.M.25/2452
- BOA.Y.PRK. MŞ, 6/41
- O. Sykes et al./A city profile of Liverpool, Cities 35(2013) 299-318.
- Osmanoğlu, Ayşe, Babam Abdülhamid, Timaş Yayınları, İstanbul, 2013.
- Sultan Abdulhamid, Siyasi Hatıratım, Dergah Yay., İstanbul, 1984.
- The Crescent, 708, 7 December 1898.
- The Crescent, v.1, n.1, 1893.
- The Crescent, v.17, n.421, 1901.
- http://www.abdullahquilliam.org (20 Eylül 2016).
- http://www.abdullahquilliam.com (10.05.2016).
- Sırma, İhsan Süreyya, II. Abdulhamid’in İslâm Birliği Siyaseti, Beyan Yay., İstanbul, 1990.
- Quilliam, W.H., The Faith of Islam: An Explanatory Sketch of the Principal Fundamental Tenets of the Moslem Religion, Willmer Brothers & Company Ltd., Liverpool, 1892.
- Quilliam, W. Henry, Fanatics and Fanaticism: a lecture, At the Vernon Temperance Hall, Liverpool, T.Dobb & Co., Printers, 229, Brow nlow Hill, 1890.
- Quilliam, Abdullah, Half a century of Islam in England, (Şeyhu’l-İslâm Abdullah Quilliam tarafından Mısır’da Genç Müslüman Birliği Merkezinde 2 Ağustos 1928’de vermiş olduğu konferans.) Bknz. www.abdullahquilliam.com (20 Temmuz 2016).
- Özcan, Azmi, Sultan II. Abdülhamid ve Hindistan Müslümanları, Devr-i Hamid Sultan II. Abdülhamid: c.1, Erciyes Üniversitesi Yayınları no 184/2011, ss. 283-295.
- Mardin, Yusuf, Abdülhak Hamid’in Londrası, Türkiye İş Bankası Yay. İstanbul, 1976.
- Koloğlu, Orhan, Abdülhamit Gerçeği, Gür Yayınları, İstanbul, 1987.
- Kılınç, Arzu, II. Abdülhamid ve Çin Müslümanları, Devr-i Hamid Sultan II. Abdülhamid: c. 1, Erciyes Üniversitesi Yayınları no 184/2011, ss. 265-279.
- Gilliat-Ray, S., Muslims in Britain, An Introduction, Cambridge, Cambridge University Press., Cambridge, 2010.
- Gilham, Jamie, Britain’s First Muslim Peer of the Realm, Journal of Muslim Minority Affairs, 2013: v. 33, no 1, pp. 93-110.
- Germain, Eric, Southern Hemisphere Diasporic Communities in the Building of International Muslim Public Opinion at the Turn of the Twentieth Century, Comparative Studies of South Asia, Africa and the Middle East, Vol. 27/1, 2007, pp. 126-138.
- Georgeon, François, Sultan Abdülhamid (Abdülhamid II, le sultan calife), çev. Ali Berktay, İletişim Yay., İstanbul, 2012.
- Geaves, Ron, Islam in Victorian age: The Life and Times of Abdullah Quilliam, Kube Publishing, Markfield, 2010.
- Deringil, Selim, Osmanlı İmparatorluğu’nda ‘Geleneğin İcadı’, ‘Muhayyel Cemaat’ (‘Tasarımlanmış Topluluk’) ve Panislamism, Toplum ve Bilim, 1991, c. 54, S. 55.
- Dajani, Amjad Muhsen S., The Islamic World, 1893-1908, Victorian Periodicals Review, Vol. 47: 3, Fall 2014, pp. 454-475.
- Dabağyan, Levon Panos, Osmanlı'da Şer Hareketleri ve Abdülhamid Han, IQ Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul, 2005.
- Çiftçi, Muhammed Recai, Mühtedî Abdullah Henry Quilliam'ın 'Dîn-i Islâm' Adlı Eserinin ve Makalelerinin Kelâmî Açıdan Değerlendirilmesi, (Yüksek Lisans Tezi) Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2009.
- Bayram, Aydın, Sunni Muslim Religious Life in Britain: With Special focus on Religious Practices, Religious Authority, and Intra-faith relations, Lulu Publishing, London, 2014.
- Armağan, Mustafa, Abdülhamid’in Kurtlarla Dansı 2, Timaş Yay., İstanbul, 2009.
- Akıncı, Barbaros, William Henry Quilliam ve Liverpool Islam Cemiyeti, VAKANÜVIS- Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi/ International Journal of Historical Researches, Yıl/Vol. 1, Sayı/No. 2 Güz/Fall 2016.
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 1986
- Yayıncı: ONDOKUZ MAYIS ÜNİVERSİTESİ
Sayıdaki Diğer Makaleler
OSMANLI'NIN BRİTANYA'DAKİ İLK VE TEK ŞEYHÜLİSLÂMI ABDULLAH QUİLLİAM VE LİVERPOOL İSLÂM ENSTİTÜSÜ
MEVLÜT KAYA, SEMRA ÇİNEMRE, OSMAN TAŞKIN, ŞENAY YAZGAN
EBÜ'L-BEREKÂT EN-NESEFÎ'NİN İLAHÎ İSİM VE SIFATLARA YAKLAŞIMI
OSMANLI TOPLUMUNDAKİ AHLAKÎ ÇÖKÜNTÜNÜN 17.YÜZYIL ŞAİRİ ÂŞIK ÖMER'İN ŞİİRLERİNDE TEZÂHÜRÜ
MANEVİ REHBERLİKTE VARLIKLARARASI OLUMLU DERİN İLİŞKİLER KURMANIN MİSTİK DEĞERİ -YUNUS EMRE ÖRNEĞİ
VEZİRKÖPRÜ YÖRESİNDE BULUNAN 19 VE 20.YÜZYIL OSMANLI MEZAR TAŞLARI