EL‐BÂKİLLANÎ’YE ATIFLARI ÇERÇEVESİNDE EL‐GAZZÂLÎ’NİN FIKIH USÛLÜNDE MUHAKKİKLİĞİ

el-Gazzâlî’nin Fıkıh usûlü ilminde tahkik ehlinden olup olmadığını tespit edebilmek için önceki ulemaya ait görüşleri nasıl değerlendirdiğini, kendisinden yaklaşık bir asır önce yaşamış el-Bâkıllânî’ye yaptığı atıflar çerçevesinde ele aldık. Makalenin başında her iki müellifin, Fıkıh usûlü sahasındaki konumlarını ortaya koyan bilgilere yer verdik. Daha sonra el-Bâkıllânî’nin görüşlerinin el-Gazzâlî’ye nasıl intikal ettiğine temas ettik. Nihayet el-Gazzâlî’nin el-Bâkıllânî’ye yaptığı atıfları, “el-Bâkıllânî’nin görüşüne katıldığı, ondan farklı düşündüğü ve temel yaklaşımda aynı olmakla birlikte bazı teferruatta ondan ayrıldığı hususlar” şeklinde üç ayrı başlık altında değerlendirdik.

Anahtar Kelimeler:

el-Bâkıllânî, el-Gazzâlî, el-Gazzâlî’nin Muhakkikliği

el-Bâkıllanî’ye Atıfları Çerçevesinde el-Gazzâlî’nin Fıkıh Usûlünde Muhakkikliği

We have examined whether or not al-Ghazzâlî was a man of investigation (tahqiq) according to methodology of Islamic Jurisprudence and how he evaluated the former scholars’ views based on his references to al-Bâqillânî, a scholar who lived about a century before him. At the beginning of our article, we have presented information about these two scholars’ positions within methodology of Islamic Jurisprudence. Then, we have dealt with how al-Bâqillânî’s views were transmitted to al-Ghazzâlî. Finally, we have evaluated al-Ghazzâlî’s references to al-Bâqillânî under three separate sub-sections as “al-Bâqillânî’s views agreed by al-Ghazzâlî, his views disagreed by al-Ghazzâlî, and his views that are fundamentally agreed by al-Ghazzâlî but have some differences in details.”

Keywords:

el-Bâkıllânî, el-Gazzâlî, el-Gazzâlî’nin Muhakkikliği,

PDF

___

Abdülazîm ed‐Dîb, “Cüveynî”, DİA, İstanbul 1993, VIII, ss. 141‐144.
Abdülhamîd b. Ali Ebû Zenîd, “Mukaddime”, Kâdî Ebû Bekr Muhammed b. Tayyib el‐el‐Bâkıllânî, et‐Takrîb ve’l‐İrşâdü’s‐Sağîr, Beyrut 1418/1998, I, ss. 9-168.
Ahmed b. Muhammed b. Ebî Bekr İbn Hallikân, Vefeyâtü’l‐A‘yân ve Enbâu Ebnâi’zZamân, (thk. İhsân Abbâs), Dâr‐u Sâdır, Beyrut ts.
Bekir Karlığa, “el‐Gazzâlî”, DİA, İstanbul 1996, XIII, ss. 518‐530.
Ebû Abdullah Bedreddîn Muhammed b. Bahadır b. Abdullah ez‐Zerkeşi, elBahrüʹl‐Muhît fî Usuliʹl‐Fıkh, y.y. 1413/ 1996.
Ebû Abdullah Şemseddin Muhammed b. Ahmed b. Osman ez‐Zehebî, Tarihüʹlİslâm ve Vefeyâtüʹl‐Meşahir veʹl‐Aʹlâm, (thk. Ömer Abdüsselam Tedmuri), Dârüʹl‐Kitâbiʹl‐Arabi, Beyrut 1994.
Ebû Bekr el‐Hatîb Ahmed b. Ali b. Sabit Hatîb el‐Bağdâdî, Târîhu Bağdad ev Medîneti’s‐Selâm, (thk. Beşşar Avvad Ma’ruf), Dâru’l‐Ğarbi’l‐İslâmî, Beyrut 2002.
Ferhat Koca, İslâm Hukuk Metodolojisine Tahsîs, İstanbul 1996.
İlyas Yıldırım (Danışman: Doç. Dr. Kemal Yıldız), Fıkıh Usûlünde el‐Bâkıllânî’nin elGazzâlî’ye Tesiri (Hüküm Çıkarma Metodları Çerçevesinde), Rize Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Rize 2008.
İmâmü’l‐Harameyn Abdülmelik b. Abdullah el‐Cüveynî, el‐Burhân fî Usûli’l‐Fıkh, y.y. 1412/1992.
İmâmü’l‐Harameyn Abdülmelik b. Abdullah el‐Cüveynî, et‐Telhîs fî Usûli’l‐Fıkh, Beyrut, 1424/ 2003.
M. Yaşar Kandemir, “Ahmed b. Hüseyin el‐Beyhakî”, DİA, İstanbul 1992, VI, ss. 58‐61.
Mehmet Erdoğan, Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü, İstanbul 1998.
Muhammed Hüseyin Heyto, “Mukaddime”, Muhammed b. Muhammed elGazzâlî, el‐Menhûl min Ta‘likâti’l‐Usûl, Dimeşk 1998, ss. 5‐56.
Muhammed b. Muhammed el‐Gazzâlî, el‐Müstasfâ min İlmi’l‐Usûl, Beyrut ts. ______, İslâm Hukukunda Deliller ve Yorum Metodolojisi, (trc. Yunus Apaydın), Kayseri 1994.
Muhammed İsmail Şa‘bân, Usûlü’l‐Fıkh:Târihuhü ve Ricâlühü, Mekke 1419/ 1998.
Şemseddin Sâmî, Kâmus‐ı Türkî, Çağrı Yayınları, 7. Baskı, İstanbul 1996.
Şerafeddin Gölcük, Bâkıllânî ve İnsanın Fiilleri, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 1997.
Tâcüddîn b. Ali es‐Subkî, Tabakâtu’ş‐Şâfiiyyeti’l‐Kübrâ, (thk. Mahmûd Muhammed Tanahi, Abdülfettah Muhammed el‐Hulv), Hicr liʹt‐Tıbaa veʹn‐Neşr, Cize
1413. Yunus Apaydın, “Mütercimin Önsözü”, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed el‐Gazzâlî, İslâm Hukukunda Deliller ve Yorum Metodolojisi, (trc. Yunus Apaydın), Kayseri 1994, I, ss. I‐XVII.
______, “el‐Müstasfâ”, DİA, İstanbul 2006, XXXII, 124‐126