Çoruh Vadisi’ndeki Baraj Projelerinin Yol Açtığı Yeniden Yerleşim (İskan) ve Kamulaştırma Sorunu Üzerine Bir Değerlendirme

Türkiye’deki kamu yatırımları içerisinde baraj projeleri önemli yer tutmaktadır. Suyun yenilenebilir enerji kaynağı olarak kullanılması yanında, yaşam kaynağı olarak verimli kullanılmasında da barajların önemli rolü bulunmaktadır. Enerji üretmek veya sulama amacıyla barajların yapımı sırasında ve yapımından sonra fiziksel, sosyal, ekonomik ve çevresel sorunlar ortaya çıkmaktadır. Kamu yatırımları nedeniyle toplu kamulaştırmalarla gerçekleştirilecek yatırım projelerinde olumsuz etkileri en aza indirmek amacıyla, kamulaştırmaya alternatif ya da kamulaştırmaya ilave olarak yeniden yerleşim uygulamaları yapılması artık kaçınılmaz bir sosyo-ekonomik gereklilik haline gelmiştir. Barajların rezervuar alanlarında bulunan yerleşim yerlerinin değiştirilmesi ve kamulaştırılması önemli sosyal ve fiziksel sorunların başında gelmektedir. Yerleşim yerleri kamulaştırılan ailelerin yeniden yerleşimi, yeni yerleşim alanlarında uygulanan projeler, ekonomik ve toplumsal yaşamın yeniden düzenlenmesi zaman alan, büyük ekonomik kaynak gerektiren sorunlu süreçlerdir. Yeniden yerleşim sorunlarının yanı sıra barajlar nedeniyle ekosistemlerde de değişiklikler olmaktadır. Bu çalışmada Çoruh Vadisi’ndeki baraj projelerinden Artvin, Muratlı, Deriner, Borçka ve Yusufeli Barajlarının yol açtığı yeniden yerleşim (iskân) ve kamulaştırma sorunları literatür tarama metodu kullanılarak irdelenecektir.

Anahtar Kelimeler:

Baraj, Yeniden Yerleşim (İskan), Kamulaştırma, Artvin

An Evaluation on Relocation And Expropriation Problem Caused by Dam Project in Çoruh Valley

Dam Projects occupy a significant part of the public investments in Turkey. The dams have an important role in efficient use of the water as a source of life beside usage of it as a renewable energy source. Physical, social, economical and environmental problems emerge during and after construction of the dams for power generation and irrigation purposes. In order to minimize negative influences of investment projects to be realized by collective expropriation in the scope of public investments, execution of relocation applications additional to expropriation or as an alternative of expropriation procedure has become an inevitable socio-economical fact. Changing of settlement areas located in the reservoir fields of the dams and expropriation of the affected private lands are leading significant social and physical problems. Relocation of the families whose settlements (properties) are expropriated, the projects applied in new settlement areas, rearrangement of economical and social life are problematic processes taking time and requiring huge economic resources. Beside relocation problems, changes occur in eco systems because of the dams. In this study, relocation and expropriation problems caused by Artvin, Muratlı, Deriner, Borçka and Yusufeli dams which are among the dam Projects in the valley of Çoruh shall be studied using literature review method.

Keywords:

Dam, Relocation (Settlement), Expropriation, Artvin,

PDF

___

Aydemir, K., (1995). “Türkiye’de Yapılan İskan Çalışmaları, 2520 Sayılı Kanun Uygulamaları ve Uygulamada Karşılaşılan Darboğazlar”, Yeniden Yerleşim Planlaması ve Uygulaması, İzleme ve Rehabilitasyonu, Ed.: M. Bayram vd., Ankara, s. 31-40.Bayram, M., (1995). “Kamulaştırma Kanunu ve Uygulaması”, Yeniden Yerleşim Planlaması ve Uygulaması, İzleme ve Rehabilitasyonu, Ed. M. Bayram vd., Ankara, s. 23-31.
Doğa Derneği, (2010). http://www.dogadernegi.org/wpcontent/uploads/2015/08/Standart_Subat10_Coruh.pdf (08.03.2016).
Doğuş İnşaat (2017). İş Geliştirme ve Proje Finansman Departmanından Artvin Barajı hakkında bilgi alınmıştır.
Hazar, T., İçten, H., (1995). “Kamulaştırma ve Yeniden Yerleşim Faaliyetlerinin Eşzamanlı Hale Getirilmesi”, Yeniden Yerleşim Planlaması ve Uygulaması, İzleme ve Rehabilitasyonu, Ed.: M. Bayram vd. , Ankara, s. 174-181.Emiroğlu, N., (2009). Yusufeli Barajının Çevresel Etki Maliyet Analizi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
Kayan, A., (2012). “Türkiye’de Bölge Planlaması Sorunları ve Çözüm Önerisi”, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20 (9): 103-134.
Keleş, R., (1998). Kentbilim Terimleri Sözlüğü, Ankara: İmge Kitabevi.
Kudat, A., (1995). “Dünya Bankası Uygulama Talimatı”, Yeniden Yerleşim Planlaması ve Uygulaması, İzleme ve Rehabilitasyonu, Ed.: M. Bayram vd. Ankara. s. 8-23.
Özalp, M., Kurdoğlu, O., Erdoğan Yüksel, E., Yıldırımer, S., (2010). Artvin’de Nehir Tipi Hidroelektrik Santrallerin Neden Olduğu/Olacağı Ekolojik ve Sosyal Sorunlar, III. Ulusal Karadeniz Ormancılık Kongresi Bildiriler Kitabı, II. Cilt, 677-687, Artvin.
Özkalaycı, Z, E., İçten, H., (2005). “Yeniden Yerleşim Planlamaları ve Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü'ndeki Uygulamaları”, http://www.hkmo.org.tr/resimler/ekler/91B7_91_ek.pdf, (20.09.2010).T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü,
Toker, E., (2010). Borçka ve Deriner Barajlarının Çoruh Havzasında Neden Olduğu Arazi Kullanım Değişiminin ve Arazi Tahribatının İrdelenmesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Artvin Çoruh Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Orman Mühendisliği Anabilim Dalı, Artvin.
Url-1:http://www.dsi.gov.tr/haberler/2015/06/23/yusufeliyenidenyerle%C5%9Fim, (30.07.2017).
Url-2:http://www.dsi.gov.tr/haberler/2015/10/06/deriner-baraj%C4%B1-k%C3%BClt%C3%BCr-ve-tabiat-varl%C4%B1klar%C4%B1n%C4%B1n-korunmas%C4%B1-i-%C5%9Fi-tamamland%C4%B1, (30.07.2017).
Url-3:http://slideplayer.biz.tr/slide/10792412/, (01.08.2017).
Url-4: https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=95&locale=tr, (31.07.2017).
Url-5:http://www2.ormansu.gov.tr/osb/Libraries/Dok%C3%BCmanlar/ARTV%C sflb.ashx, (11.08.2017).
Yapı İşleri Genel Müdürlüğü, (2013). https://www.csb.gov.tr/db/destek/editordosya/2_4_kirsal_alan_planlamasi.pdf, (18.08.2017).
Yıldırımer, S., (2013). Çoruh Nehri Üzerinde Tamamlanan, İnşası Devam Eden ve Planlanan Büyük Barajların Neden Olduğu ve Olacağı Arazi Kullanım Değişimlerinin Belirlenmesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Artvin Çoruh Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Orman Mühendisliği Anabilim Dalı, Artvin.