YENİ ARAŞTIRMALAR IŞIĞINDA MİDAS KALE PHRYG SERAMİKLERİ

Yazılıkaya/Midas Kale, Eskişehir İli, Han İlçesi sınırlarının içinde Yazılıkaya Mahallesi’nin hemen batısında, Yazılıkaya/Midas Vadisi’ndedir. Kalenin üst kısmı düz, tüflü, kayalık bir plato üzerine kurulmuş olup, Phryg Dönemi’nden başlayarak, Geç Bizans Dönemi’ne kadar kesintisiz olarak yerleşim görmüştür. Bu alanda yerleşim dokusuna dair yapı temellerine ait ana kayaya açılmış temel yuvaları, sarnıçlar, su biriktirme havuzları ve tünelleri ile Phryg Dönemi’ne tarihlendirilen, Ana Tanrıça Matar adına yapılmış çok sayıda fasad (ön cephe), altar ve nişlerden oluşan kült anıtları bulunur. Yerleşim alanında ve çevresinde, Phryg Dönemi’nin dışında, Hellenistik, Roma ve Bizans Dönemlerine tarihlenen kaya mezarları da vardır. 2017-2018 yıllarında Yazılıkaya/Midas Vadisi’nde gerçekleştirilen yüzey araştırmalarında, vadinin güneydoğusunda yer alan Midas Kale ayrıntılı olarak araştırılmış ve belgelenmiştir. Bu araştırmalar sırasında Midas Kale’de yüzeyden Phryg, Hellenistik, Roma ve Bizans Dönemlerine tarihlenen seramikler bulunmuştur. Bulunan seramikler içerisinde en yoğun grubu ise Phryg Dönemi’ne tarihlenen tek renkli (monokrom) seramikler oluşturmaktadır. Tamamının çarkta yapıldığı seramiklerin hamur ve astar renkleri de gri ve kahverengi tonlarındadır. Bulunan seramikler krater, dinos, pithos, amphora, çömlek, kâse, sürahi ve maşrapalara ait parçalardır. Kil özellikleri, hamur yapısı, renk ve astarları, seramiklerin lokal özelliklere sahip olduğunu göstermektedir. Özellikle alanda bulunan seramikler ve yakın çevrede bulunan dere yatağından alınan kil örnekler için yapılan arkeometri araştırmaları, bu olasılığı güçlendirmektedir. Araştırmalar sırasında kalede Phryg Dönemi’ne tarihlenen 345 adet seramik parçası bulunmuştur. Bu çalışmada, farklı formlara ait toplam 39 adet seramik değerlendirilmiş, kaledeki kap repertuarı çalışılarak Phryg Dönemi’ne tarihlenen seramiklerin kronolojik dağılımları ortaya konmaya çalışılmıştır.

Phrygian Potteries of the Midas Fortress in the Light of New Researches

The Yazılıkaya /Midas Fortress is located in the Yazılıkaya /Midas Valley, just west of the village of Yazılıkaya, within the borders of the Han District of the Eskişehir Province. The fortress sits on the top of a flat, rocky, tufa plateau and was continuously inhabited from the Phrygian Period to the Late Byzantine Period. The configuration of this settlement is seen in its basic structures as mortises carved into the bedrock, cisterns, water reservoirs, and tunnels dated to the Phrygian Period, as well as cultic monuments consisting of many facades, altars, and niches dedicated to the Mother Goddess Matar. In addition to Phrygian Period artifacts, Hellenistic, Roman, and Byzantine Period rock-cut tombs are also found in the settlement area and its surroundings. Located in the southeast of the valley, the Midas Fortress was studied and recorded in detail during surveys carried out in the Yazılıkaya/Midas Valley between the years of 2017 and 2018. Potteries dated to the Phrygian, Hellenistic, Roman, and Byzantine Periods were also found on the surface of the Midas Fortress during these researches. The most common group of ceramics are the monochrome ceramics dating to the Phrygian Period. All hand-thrown on a pottery wheel, the clay and slip of these ceramics are shades of gray and buff. The ceramic pieces are craters, dinoi, pithos, amphora, pots, bowls, jug, and mugs. The clay characteristics of these ceramics show that they have local properties. Ceramics found in the area and archaeometric studies of the clay collected from nearby streams support this possibility. During the surveys, 345 pieces of pottery dating to the Phrygian Period were found. In this study, 39 ceramics belonging to different forms are evaluated and by studying the repertoire of the vessels found at the fortress a chronology of Phrygan ceramics is introduced.

___

  • Herodotos Herodotus (çev. A. D. Godley), ed. P. E. Legrand – W. G. Waddell – A. B. Lloyd, The Loeb Classical, Londra: Harvard University Press (1996).
  • Plinius Naturalis Historia (çev. H. Rackham), ed. T. E. Page – E. Capps – W. H. D. Rouse –L. A. Post – E. H. Warmington),The Loeb Classical Library Londra, William Heinemann Ltd. (1961).
  • Strabon The Geography XII-XIII-XIV (çev. H. L. Jones), ed. T. E. Page – E. Capps – W. H. D. Rouse), The Loeb Classical Library Londra, William Heinemann Ltd. (1961).
  • Amxy 1958 Amxy, D. A., “The Attic Stelai, Part III, Vases and Other Containers”, Hesperia 27, 164-310.
  • Arık 1994 Arık, R. O., “Anadolu’nun En Garp Eti İstasyonu Karaoğlan Höyüğü”, Belleten III/ 9, 27-60.
  • Barnett 1967 Barnett, R. D., Phrygia and The Peoples of Anatolia in The Iron Age, CAH II, XXX, London, 1-33.
  • Barth 1860 Barth, H., Reise von Trebezunt: ein Durch die Nörtdliche Hälfte KleinAsiens nach Scutari im Herbst 1858. Mit einer Karte von A. Petermann, Gotha, Justus Perthes, 91-92.
  • Bossert 2000 Bossert, E. M., Die Keramik Phrygischer Zeit von Boğazköy: Funde aus den Grabungskampagnen 1906, 1907, 1911, 1912, 1931-1939 und 1952-1960, Mainz am Rhein.
  • Carrington 1977 Carrington, P., “The Heroic Age of Phrygia in Ancient Literature and Art”, AS 27, 117-126.
  • Chaput 1941 Chaput, E., Phrygie, Exploration Archeoloque I, Geologie et Geographie Phsique, Paris.
  • Cook 1997 Cook, R. M., Greek Painted Pottery, New York.
  • Çakalgöz 2011 Çakalgöz, S., Seyitömer Höyüğü Kazıları Işığında Eskişehir, Afyon, Kütahya Çevresinde Bulunan Frig Keramiği, , Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınlanmamış Doktora Tezi, İzmir.
  • Çambel 1948 Çambel, H., “Frikya’da Midas Şehri Yakınında Bulunan Prehistorik Mezar”, TTK IV, 228-229.
  • de Laborde 1938 L. de Laborde, Voyage de I’Asie Mineure par Mrs. Alexandere de Laborde, Becker, Hall et Leon de Laborde, Paris.
  • Delemen – Kepçe 2009 Delemen, İ. – S. Ç. Kepçe, Yunan ve Roma Kap Formları Sözlüğü, İstanbul.
  • Dolunay 1995 Dolunay, N., “Türk Tarih Kurumu Adına Yapılan ÇankırıKapı Hafriyatı”, Belleten V/19, 261-275.
  • Durgu 2013 Durgu, F., Seyitömer Höyük MÖ I. Bin Gri Monokrom Seramikleri. Dumlupınar Üniversitesi Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kütahya.
  • Ergürer 2016 Ergürer, H., Niğde Kınık Höyük Demir Çağı Seramikleri, Atatürk Üniversitesi Yayınlanmamış Doktora Tezi, Erzurum.
  • Ergürer 2018 Ergürer, H., “Gövezli Tepesi Höyük Demir Çağı Seramikleri”, TÜBAAR 22, 63-93.
  • Erikan 2019 Erikan, F., “Yeni Buluntularla Yazılıkaya/Midas Vadisinde Yontmataş Buluntulara Dair İlk Gözlemler”, Arkeoloji Dergisi XXIV, Ege Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Yayınları, 23-34.
  • Forbes 1911 Forbes, W. T. M., “A Geological Route through Central Asia Minor: from Afiun Kara Hissar via Sivri Hissar Angora, Sungurlu, and the Malya Tchöl to Caesarea”, The Journal of Geology 19/1, 61-82.
  • Gabriel 1948 Gabriel, A., “Frikya’da Midas Şehri Kazıları”, TTK IV, 225-227.
  • Gabriel 1952 Gabriel, A., Phrygie, Exploration Archéologique II, la Cite de Midas Topographie, Le Site et les Faille, Paris.
  • Gabriel 1965 Gabriel, A., Pyrygie, Exploration Archéologique, Tome IV La Cite de Midas Architecture, Paris.
  • Genz 2004 Genz, H., Büyükkaya, I. Die Keramik der Eisenzeit. Funde aus den Grabungskampagnen, Mainz am Rhein.
  • Grave v.d. 2012 Grave, P. – L. Kealhofer – B. Marsh – T. Sivas – H. Sivas, “Reconstructing Iron Age Community Dynamics in Eskişehir Province, Central Turkey”, Journal of Archaeological Method Theory 19, 377-406.
  • Haspels 1943 Haspels, C. H. E., “Frigya’da Midas’ın Şehrinde Yapılan Kazılar”, TTK III, 535-537.
  • Haspels 1951 Haspels, C. H. E., Phrygie, Exploration Archeologique III, La Cite de Midas, Ceramique et Trouvailles Diverses, Paris.
  • Haspels 1971 Haspels, C. H. E., The Highlands of Phrygia, Sites And Monuments, Vol. I-II, Princeton.
  • Haspels 1981 Haspels, C. H. E., “Midas Şehri Kazısı”, Belleten XLV/2-178, 1-3.
  • Henrickson 1994 Henrickson, R. C., “Continutiy and Discontinuity in The Ceramic Tradition of Gordion During The Iron Age”, Anatolian Iron Ages 3 (ed. A. Çilingiroğlu – D. French), Ankara, 95-131. Henrickson 2005 Henrickson, R. C., “The Local Potter’s Craft at Phrygian Gordion”, The Archaelogy of Midas and the Phrygians Recent Work at Gordion (ed. L. Kealhofer), Philadelphia, 124-135.
  • Kanbur 2019 Kanbur, N., Yeni Araştırmalarla Yazılıkaya/Midas Vadisi Seramiklerinin Değerlendirilmesi, Anadolu Üniversitesi Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir.
  • Kızıltepe-Bilgin 2018 Kızıltepe-Bilgin, P., Afyonkarahisar Yüzey Araştırmaları Işığında İçbatı Anadolu’da Demir Çağı Seramiği, Pamukkale Üniversitesi Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Denizli.
  • Kohler 1995 Kohler, E. H., The Lesser Phrygian Tumuli. Part 1-The Inhumations. The Gordion Excavations (1950-1973) Final Reports, Vol. II (ed. G. K. Sams), Philadelphia.
  • Kortanoğlu 2008 Kortanoğlu, R. E., Hellenistik ve Roma Dönemlerinde Dağlık Phrygia Bölgesi Kaya Mezarları, Eskişehir.
  • Körte – Körte 1904 Körte, A. – G. Körte, Gordion: Ergebnisse der Ausgrabung im Jahre 1900, Berlin.
  • Leake 1824 Leake, W. M., Journal of a Tour in Asia Minor: With Comparative Remarks on the Ancient and Modern Geography of That Country, London.
  • Olshausen 1996 Olshausen, E., “Phryges, Phrygia”, Der Neue Pauly IX, 965-967.
  • Omura 1988 Omura, S., “1987 Yılı Kaman-Kalehöyük Kazıları”, KST X/I, 353-368.
  • Omura 2006 Omura, S., “Preliminary Report on the 20th Excavation Season at Kaman- Kalehöyük (2005)”, AAS, XV, JIAA, 1-61.
  • Omura 2008 Omura, M., “Archaeologiol Surveys at Yassıhöyük”, AAS, XVII, JIAA, 97-169.
  • Özçatal 1992 Özçatal, M. F., “Yazılıkaya, Uluçayır ve Karasakaltekke Kazı, Onarım ve Çevre Düzenleme Çalışmaları”, MKKS II, 209-232.
  • Özçatal 1993 Özçatal, M. F., “Gerdekkaya ve Yazılıkaya’da 1991 Yılı Çalışmaları”, MKKS III, 419-439.
  • Özgüç 1982 Özgüç, T., Maşat Höyük II, Boğazköy'ün Kuzeyinde Bir Hitit Merkezi, Ankara.
  • Ökse 1999 Ökse, A. T., Önasya Arkeolojisi Seramik Terimleri, İstanbul.
  • Pehlivaner – Özçatal 1995 Pehlivaner, M. – M. F. Özçatal, “Han ve Yazılıkaya’da Temizlik Çalışmaları”, MKKS V, 67-91.
  • Polat 1996 Polat, Y., Daskyleion’da Ele Geçen Gri Tek Renkli Seramiklerin Form Kataloğu, Ege Üniversitesi Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir.
  • Polat – Altan 2012 Polat, Y. – M. Altan, “Yazılıkaya-Midas Vadi’sinde Yer Alan Kalelerin Konumsal İlişkilerinin 2 ve 3 Boyutlu Modellenmesi”, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 12/1, 131-142.
  • Radet 1895 Radet, M. G., “En Phrygie, Rapport Sur Une Mission Scientifique En Asie Mineure”, Nouvelles Archives Des Missions Scientifiques Et Litteraires VI, 425-594.
  • Ramsay 1888 Ramsay, W. M., “A Study of Phrygian Art I”, JHS IX, 350-382.
  • Sams 1994 Sams, G. K., The Gordion Excavation, 1950- 1973: Final Report, IV: The Early Phrygian Pottery, Philadelphia.
  • Sarı 2017 Sarı, D., “Frigya’nın Doğusunda, Antik Germia ve Civarında Yer Alan Tunç ve Demir Çağı Yerleşimlerinden Toplanan Çanak Çömleğin Genel Bir Değerlendirilmesi”, ASOS Journal 42, 488- 508.
  • Seeher 2000 Seeher, J., “Hattuşa/Boğazköy’ün Yerleşim Tarihine Yeni Katkılar: Büyükkaya Kazılarına Toplu Bir Bakış”, TÜBA-AR III, 15-34.
  • Sivas 2018 Sivas, H., “Phrygian Occupation at The Village of Zey in The Sivrihisar Region Eskişehir”, Pessinus and Its Regional Setting Vol 1 (ed. G. R. Tsetskhladze), Paris, 163-203.
  • Sparkes 1962 Sparkes, B. A., “The Greek Kitchen”, JHS 82, 121-137.
  • Steuart 1842 Steuart, J. R., A Description of Some Ancient Monument With Inscriptions Still Existing in Lydia and Phrygia Several of Which are Supposed to be Tombs of the Early Kings, London.
  • Summers 1994 Summers, G. D., “Grey Ware and The Eastern Limits of Phrygia”, Anatolian Iron Ages 3 (ed. A. Çilingiroğlu – D. French), Ankara, 241-252.
  • Tamsü-Polat 2008 Tamsü-Polat, R., “Observations On The Phrygian Rock-Cut Altars”, SOMA 2005 Proceedings of the IX Symposium on Mediterranean Archaeology, Chieti, 24-26 February 2005, Bar International Series Vol: 1739, England, , 439-445.
  • Tamsü-Polat 2018 Tamsü-Polat, R., “Yazılıkaya/Midas Vadisi Akpara Kale Mezarları”, OLBA XXVI, 261-283.
  • Tamsü-Polat v.d. 2018 Tamsü-Polat, R. – Y. Polat – H. Sancaktar, M. B. Yürük, “Eskişehir İli Yazılıkaya/Midas Vadisi Yüzey Araştırması 2017”, AST 36/3, 261-278.
  • Tamsü-Polat – Polat 2018 R. Tamsü-Polat – Y. Polat, “Eskişehir İli Yazılıkaya/Midas Vadisi Araştırmaları”, Türk Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü Haberler 44, 49-56.
  • Tekocak –Yıldız 2015 Tekocak, M. – V. Yıldız, “Akşehir Nasreddin Hoca Arkeoloji ve Etnoğrafya Müzesi’nde Bulunan Bir Grup Pişmiş Toprak Vazo”, Prof. Dr. Ömer Özyiğit’e Armağan (ed. . C. Atila – E. Okan), İstanbul, 413-432.
  • Teslenko 2009 Teslenko, I. B., “Vessels for wine-storage from archeological Complexes of the 14th-15th centuries in the Crimea”, Actas del VIII Congreso Internacional de Cerámica Medieval, Ciudad Real TOMO II, 869-880.
  • Texier 1839 Texier, C., Description de I’Asie Mineure, Faite Par Ordre da Gouvernement Français, De 1833a-1837, I, Paris.
  • Toteva 2007 G. D. Toteva, Local Cultures of Late Achaemenid Anatolia, Minnesota.
  • Tüfekçi-Sivas 1999 Tüfekçi-Sivas, T., Eskişehir – Afyonkarahisar – Kütahya İl sınırları İçindeki Phryg Kaya Anıtları, Eskişehir.
  • Tüfekçi-Sivas 2003 Tüfekçi-Sivas, T., “Eskişehir, Kütahya, Afyonkarahisar İlleri 2001 Yılı Yüzey Araştırması”, AST 20/II, 285-298.
  • Tüfekçi-Sivas – Sivas 2003 Tüfekçi-Sivas, T. – H. Sivas, “Eskişehir, Kütahya, Afyonkarahisar İlleri Yüzey Araştırması, Arkeolojik Envanter Raporu”, TÜBA- TÜKSEK 1, 2-32.
  • Tüfekçi-Sivas 2012 Tüfekçi-Sivas, T., “Frig Vadileri ve Kutsal Yazılıkaya-Midas Kenti”, Frigler, Midas’ın Ülkesinde, Anıtların Gölgesinde (ed. T. T. Sivas – H. Sivas), İstanbul, 112-159.
  • Voigt 2012 Voigt, M. M., “The Unfinished Project of the Gordion Early Phrygian Destruction Level”, The Archaeology of Phrygian Gordion, Royal City of Midas (ed. C. Brian Rose), Philadelphia, , 67-300.
  • von Diest 1898 von Diest, W., Von Tilsit nach Angora. Forschungsreise zweier preufsischen Stabsoffiziere im Frühjahr1896, Gotha.
  • von Reber 1897 von Reber, F., “Die Phrygischen Felsendenkmäler: Untersuchungen über Stil und Entstehungszeit,” Abh bayer. A fad., Hist. Classe, 21, Verlag der k. Akademie, 1897, 531-598.
  • Yılmaz 2015 Yılmaz, M. A., Vezirköprü/Oymaağaç Höyük Demir Çağı Seramikleri, Atatürk Üniversitesi Yayınlanmamış Doktora Tezi, Erzurum.