Akkale’den (Dağlık Kilikia) Bir Genç Dionysos-Satyr Grubu

Bu makalede, Doğu Dağlık Kilikia Bölgesinin doğu sınırında yer alan Akkale Liman yerleşiminden ele geçen bir baş ile alt gövdenin ikonografik olarak anlamlandırılması ve stilistik tarihlendirilmesi yapılmaktadır. Yerleşimin içinde bulunduğu alan Doğu Dağlık Kilikia bölgesinin doğudaki doğal sınırını oluşturan Lamos (Limonlu) nehrine yakın konumu ile dikkat çeker. Yerleşim hem ekonomik hem de stratejik açıdan önemli bir noktada yer almaktadır. Antik liman yerleşiminde Mersin Müze Müdürlüğü ve Mersin Üniversitesi Arkeoloji Bölümü tarafından yürütülen temizlik ve kurtarma kazıları sırasında yeni verilere de ulaşılmıştır. Söz konusu çalışmalar sırasında ele geçen genç Dionysos-Satyr heykel grubuna ait bir baş ve bir torso çalışmamızın ana konu-sunu oluşturmaktadır. Heykelin alt vücut torso bölümü 2017 yılı çalışmalarında deniz fenerinin giriş kapısının önünde, baş bölümü ise 2018 yılı çalışmalarında han yapısının ön bölümünde giriş kapısına yakın bir konumda ele geçmişlerdir. İkonografik olarak Woburn Abbey tipine geri giden ve Hadrianus ve Erken Antoninuslar Dönemlerinde karşılaşılan klasistik yeni yaratısının bir örneği olarak değerlendirilen heykel grubu aynı zamanda Geç Antik Dönem’de sevilerek kullanılmaya devam eden politeist inancın bir tanrısına yaklaşımın Doğu Dağlık Kilikia Bölgesindeki durumunu ortaya koyması açısından da önem taşımaktadır.

A YOUNG DIONYSOS-SATYR GROUP FROM AKKALE (ROUGH CILICIA)

In this article an iconographic interpretation and stylistic dating are proposed of the head and lower body of a marble statue group found at the Akkale Port settlement, situated on the eastern border of the region of East Rough Cilicia. The area in which the settlement is located is remarkable for its location close to the Lamos (Limonlu) river, which forms the natural border of Eastern Rough Cilicia to the east. The harbour settlement of Akkale is an important location within this region, both economically and strategically. During the cleaning and rescue excavations carried out at the ancient sett-lement by the Directorate of the Mersin Archaeological Museum and the Archaeology Department of Mersin University some interesting finds were made. A marble head and a torso belonging to a young Dionysos-Satyr sculpture group uncovered during these works constitute the main subject of this study. The lower torso of the statue was found in front of the entrance door of the lighthouse in 2017, while the head was found in 2018 in front of the local inn, close to its entrance door. The sculpture group, which can iconographically be identified as a classicistic variant of the Woburn Abbey type commonly encountered during the Hadrianic and Early Antonine Periods, also sheds light on the status of the polytheistic god in the region of Eastern Rough Cilicia during Late Antiquity.

PDF

___

Alishan 1899 Alishan, L., Sissouan on L’Arménie-Cilicie: Description Géographique Et Historique, Venise.
Amelung 1903 Amelung, W., Die Sculpturen des Vaticanischen Museums, Band I, Berlin.
Aydınoğlu 2009 Aydınoğlu, Ü., Dağlık Kilikia Bölgesinde Antik Çağda Zeytinyağı ve Şarap Üretimi: Üretimin Arkeolojik Kanıtları, İstanbul.
Aydınoğlu 2010 Aydınoğlu, Ü., “The Farms in Rough Cilicia in The Roman and Early Byzantine Period”, Adalya 12, 243-282.
Aydınoğlu – Çakmak 2011 Aydınoğlu, Ü. – Ü. Çakmak, “A Rural Settlement in The Rough CiliciaIsauria Region: Karakabaklı”, Adalya 14, 71-105.
Aydınoğlu 2013 Aydınoğlu, Ü., “Paslı: Dağlık Kilikia’da Bir Kırsal Yerleşimin Değişim Süreci”, Olba 21, 71-100.
Aydınoğlu – Mörel 2015 Aydınoğlu, Ü. – A. Mörel, “Zeytinyağı Üretim Merkezi Kanytellis”, Kanytellis – Kanlıdivane: Dağlık Kilikia’da Bir Kırsal Yerleşimin Arkeolojisi (ed. Ü. Aydınoğlu), İstanbul, 159-190.
Beaufort 1818 Beaufort, F., Karamania or a Brief Description of the South Coast of Asia Minor in the Years 1811-1812, London.
Bent 1891 Bent, J. T., “A Journey in Cilicia Tracheia”, The Journal of Hellenistic Studies 12, 206-224.
Berger 1990 Berger, E., Antike Kunstwerke aus der Sammlung Ludwig III, Skulpturen.
Bickerman 1947 Bickerman, E. J., “Syria and Cilicia”, The American Journal of Philology 68/4, 353-362.
Borg et al. 2005 Borg B. – H. V. Hesberg – A. Linfert, Die Antiken Skulpturen in Castle Howard, Monumentis Artis Romanae 31, Wiesbaden.
Cole 2007 Cole, S. G., “Finding Dionysos”, A Companion to Greek Religion (ed. D. Ogden), Chichester, 327-341.
Dally et al. 2001 Dally, O. – M. Maischberger – P. I. Schneider – A. Scholl, “The Town Centers of Miletus from Roman Impewrial Times to Late Antiquity”, Archaeology and the Cities of Asia Minor in Late Antiquity (ed. O. Dally – C. Ratté), Michigan, 81-102.
De Laborde 1838 De Laborde, L., Voyage De L’Asie Mineure, Paris.
Dorl-Klingenschmid 2001 Dorl-Klingenschmid, C., Prunkbrunnen in kleinasiatischen Städten. Funktion im Kontext, Studien zur antiken Stadt 7, München.
Durugönül 1998 Durugönül, S., “Türme und Siedlungen im Rauhen Kilikien, Eine Untersuchung zu den Archäologischen Hinterlassenschaften im Olbischen Territorium”, Asia Minor Studien 28, Bonn.
Durugönül 2004 Durugönül, S., “Krallar Rahipler ve Korsanlar, Başlangıcından Roma Dönemi Sonuna Kadar Eskiçağ’da Mersin Bölgesi”, Sırtı Dağ Yüzü Deniz: Mersin (ed. F. Özdem), Mersin, 27-53.
Durugönül 2011 Durugönül, S., “Silifke Müzesi’nden Dionysos-Pan Heykeli ve İki Torso”, Adalya 14, 287-296.
Eyice 1981 Eyice, S., “Elaiussa Sebaste=Ayaş Yakınlarındaki Akkale”, VIII. Türk Tarih Kongresi Kongreye Sunulan Bildiriler, 865-886.
Feld 1965 Feld, O., “Beobachtungen an Spätantiken und Frühchristlichen Bauten in Kilikien”, Römische Quartalschrift 60, 131-143.
Furlan 2003 Furlan, I., “Illo E Le Epigrafi Relative Alla Sua Tenuta di Akkale”, EPKOΣ: Studi in Onore di Franco Sartori (ed. F. Sartori), 109-112.
Hagel – Tomaschizt 1998 Hagel, S. – K. Tomaschizt, Repertorium der Westkilikischen Inschriften, Ergänzungsbände zu den Tituli Asiae Minoris Band 22, Wien.
Hernandez de la Fuente 2013 Hernandez de la Fuente, D., “Parallels between Dionysos and Christ in Late Antiquity: Miraculous healings in Nonnus’ Dionysiaca”, Redefining Dionysos (ed. A. Bernabé – M. Herrero de Jauregui – A. I. Jiménez San Cristobal – R. Martin Hernandez), Berlin, 464-487.
Hicks 1891 Hicks, J., “Inscriptions From Western Cilicia”, The Journal Of Hellenistic Studies 12, 225-273.
Hild – Hellenkemper 1990 Hild, E. – H. Hellenkemper, Kilikien und Isaurien, TIB5, Wien.
Horsley 1987 Horsley, G. H. R., “The Inscriptions from the So-Called “Library” at Cremna”, Anatolian Studies 37, 49-80.
Irby – Mangles 1823 Irby, Ch. L. – J. Mangles, Travels in Egypt and Nubia, Syria and Asia Minor During The Years 1817-1818, London.
Jones 1983 Jones, A. H. M., The Cities of the Eastern Roman Provinces, Oxford.
Jacobs 2010 Jacobs, I., “Production to Destruction? Pagan and Mythological Statuary in Asia Minor”, AJA 114/2, 267-303.
Kaya 2005 Kaya, M. A., “Anadolu’daki Roma Eyaletleri: Sınırları ve Roma Yönetimi”, TAD 24, 11-30.
Karageorghis – Vermeule 1964 Karageorghis, V. – C. C. Vermeule, Sculptures from Salamis I, Nicosia.
Langlois 1861 Langlois, V., Voyage dans La Cilicie, Paris.
Levante – Weiss 1994 Levante, E. – P. Weiss, Syllogue Nummorum Graecorum France 3. Cabinet des Médailles. Pamphylie, Pisidie, Lycaonie, Galatie, Zurich.
Mackay 1968 Mackay, T. S., Olba in Rough Cilicia, Ann Arbor.
Michaelis 1882 Michaelis, A., Ancient Marbles in Great Britain, Cambridge.
Mimaroğlu – Aydınoğlu 2017 Mimaroğlu, S. – Ü. Aydınoğlu, “Dağlık Kilikia’da Geç Antik Dönem Kırsal Yerleşim Düzenlemesi: Öküzlü Örneği”, Antik Dönemde Akdeniz’de Kırsal ve Kent Sempozyum Bildirileri (ed. Ü. Aydınoğlu – A. Mörel), Mersin, 122-141.
Mörel 2014 Mörel, A., “Dağlık Kilikia Bölgesinde (Olba Territoriumu) Özköy Antik Yerleşimi: Tarımsal Organizasyon ve Yerleşim Düzenlemesi”, Regional Studies in Archaeology Symposium Proceedings 4 (ed. D. B. Erciyas – E. Sökmen), 147-171.
Mörel 2017 Mörel, A., “Doğu Dağlık Kilikia Bölgesi’nde (Isauria) Bir Liman Yerleşimi: Akkale”, Antik Dönemde Akdeniz’de Kırsal ve Kent Sempozyum Bildirileri (ed. Ü. Aydınoğlu – A. Mörel), Mersin, 95-121.
Murphy 2016 Murphy, D., “The Ancient Aquaeduct of Diocaesarea in the Olbian Territory of Southern Turkey”, De Aquaeductu Atque Aqua Urbium Lyciae Pamphyliae Pisidiae, The Legacy of Sextus Julius Frontinus (ed. G. Wiplinger), Tagunsband des Internationalen Frontinus-Symposiums Antalya, 31. Oktober – 9. November 2019, 85-91.
Neugebaue – Wiegand 1928 Neugebauer, K. A. – T. Wiegand, “Die Faustinathermen. Die Skulpturen”, Milet I, 9, Thermen und Palaestren (ed. A. Von Gerkan – F. Kirschen), Berlin, 97-125.
Talloen – Poblome 2019 Talloen, P. – J. Poblome, “The Age of Specialization. Dionysus and the Production of Wine in Late Antiquity: A View From Sagalassos (SW Turkey)”, Olba 27, 411-440.
Pochmarski 1990 Pochmarski, E., Dionysiche Gruppen: Eine Typologische Untersuchungen Zur Geschichte Der Stutzmotivs, Wien.
Ramsay – Bell 1909 Ramsay, M. W. – L. G. Bell, The Thousand and one Churches, London.
Richard 2012 Richard, J., Water for the City, Fountains for the People: Monumental Fountains in the Roman East : An Archaeological Study of Water Management, Studies in Eastern Mediterranean Archaeology 9, Brepols.
Sayar 1999 Sayar, M. H., “Antik Kilikya’da Şehirleşme”, Türk Tarih Kongresi XII/1, 193-216.
Schefold 1952 Schefold, K., “Der Basler Dionysos”, ÖJH 39, 93-100.
Seaford 2006 Seaford, R., Dionysos, Gods and Heroes of the Ancient World, London
Smith 2012 Smith, R. R. R., “Defacing the Gods at Aphrodisias”, Historical and Religious Memory in the Ancient World (ed. B. Dignas – R. R. R. Smith), 283-326, Oxford.
Strabon 1987 Strabon, Geografika XII-XIII-XIV (trans. A. Pekman), İstanbul.
Tepebaş – Durugönül 2013 Tepebaş, U. – S. Durugönül, “Arkaik ve Roma Dönemi Heykeltıraşlık Eserlerinin Kataloğu ve Değerlendirmesi”, Silifke Müzesi Taş Eserler Kataloğu Heykeltıraşlık ve Mimari Plastik Eserler (ed. S. Durugönül), İstanbul, 35-153.
Olszewski 2013 Olszewski, M. T., “The iconographic programme of the Cyprus mosaic from the House of Aion reinterpreted as an anti-Christian polemic”, Et in Arcadia ego. Studia memoriae professoris Thomae Mikocki dicata (ed. V. Dobrowolski), Warsaw, 207-240.
Toynbee 1986 Toynbee, J. M. C., The Roman Art Treasures from the Temple of Mithras, London.
Tulunay 2005 Tulunay, E., ”Soloi Pompeiopolis Heykelleri (2000-2003)”, AST 22/2, 23-30.
Venetucci 1983 Venetucci, B. P., Museo Nazionale Romano. Le Sculture Vol. I.4 (ed. Antonio Giuliano), Roma, 84-90.
Ziegler 1988 Ziegler, R., Münzen Kilikiens aus Kleineren Deutschen Sammlungen, Vestiga Bd. 42, München.
Waelkens et al. 1997 Waelkens, M. – M. Waelkens – E. Paulissen – H. Vanhaverbeke – I. Öztürk – B. De Cupere – H. A. Ekinci – P. M. Vermeersch – J. Poblome – R. Degeest, “The 1994 and 1995 Excavation Seasons at Sagalassos”, Sagalassos IV. Report on the Survey and Excavation Campaigns of 1994 and 1995 (ed. M. Waelkens – J. Poblome), Leuven, 103-216.
Waelkens et al. 2000 Waelkens, M. – H. Vanhaverbeke – E. Paulissen – V. Hannelore – J. Reyniers – J. Poblome – W. Viaene – J. Deckers – B. Decupere – W. Van Neer – H. A. Ekinci – M. Erbay, “The 1996 and 1997 Excavation Seasons at Sagalassos”, Sagalassos V. Report on the Survey and Excavation Campaigns of 1996 and 1997 (ed. M. Waelkens – L. Loots), Leuven, 217-398.
Wannagat 2005 Wannagat, D., “Neue Forschungen in Uzuncaburç 2001-2004. Das Zeus-Olbios Heiligtum und die Stadt Diokaisareia”, AA 2005/1, 117-165.
Winter 1908 Winter, F., Altertümer von Pergamon (Band VII, Tafeln): Die Skulpturen mit Ausnahme der Altarreliefs, Berlin.