İbrahim Hakan MERT

PRIENE'DEKİ GIDA PAZARI

Priene'deki "Gıda Pazarı" alanını araştıran bu çalışmanın öncelikli hedefi, alanı detaylı dokümantasyonu yardımıyla tanımlamaktır. Makalenin diğer amaçları ise, alanın genelinin ve bölümlerinin fonksiyonunu tartışmak, mimari ve diğer küçük buluntulara göre yapı bölümlerini tarihlemek ve kompleksi benzer örneklerle karşılaştırarak tipolojik olarak değerlendirmektir. Yapı tanımlaması için 2012-2014 yılları arasında üç kampanya süresince alanda yürütülen mimari ölçüm ve çizim çalışmaları sonucu ortaya çıkarılan 1:20 ölçekli taş planından, kesit çizimlerinden, fotoğraflardan ve arazide alınan notlardan faydalanılmıştır. Alan genel olarak iki ana bölümden oluşmaktadır: birinci bölümü alanın içinden geçen Batı Kapısı Caddesi'nin kuzeyinde kalan Kuzey Galeri ve odaları oluşturmaktadır. İkinci bölüm ise, caddenin güneyinde olup, batıdan doğuya doğru güneyi merdivenli bir podyum ile onun doğusundaki merdivenli alt yapı ve güneyde ortası merdivenli altı odadan oluşmaktadır. Bunların dışında alanın doğusunda ve kuzeyinde mermer satış masaları yer almaktadır. Alanın ve bölümlerin fonksiyon belirlemesi için, yapı kompleksinin kent planındaki konumu, arkeolojik bulgular ve yazıtlardan hareket edilerek alanın genel olarak "Gıda Pazarı" olarak adlandırılabileceği sonucuna ulaşılmıştır. Yapı kompleksinin tarihlenmesi bölümünde ise öncelikle alanın özellikle kuzey bölümünde yer alan stoanın tarihlenmesi ile ilgili olarak ise "O4" numaralı odanın zemin plakaları altında ele geçen seramik parçaları ve galeriye ait Dor başlıkları değerlendirilmiştir. Bu bağlamda yapılan stilistik ve tipolojik karşılaştırmalar sonucunda alanın kuzeyinde yer alan stoa ve dolayısıyla tüm alan da İÖ 2. yüzyı- lın ikinci yarısına tarihlenmiştir. Bu sonuca göre, Gıda Pazarı'nın Kuzey Galerisi de Agora'nın Kutsal Stoası gibi kentin İÖ 2. yüzyıldaki anıtsallaştırma programı kapsamında inşa edilmiştir. Çalışmanın son bölümlerinden birisinde Priene'deki Büyük Agora ele alı- narak, bu alanın İÖ 2. yüzyıldaki yeniden düzenlenmesi ve Gıda Pazarının aynı dönemdeki inşa tarihi birlikte değerlendirilmiştir. Bu değerlendirme sonucunda da, İÖ 2. yüzyılda agoranın batı bitişiğinde yeni oluşturulan alanla birlikte özellikle çabuk bozulabilir gıda maddelerinin satışının agoradan bu alana nakledildiği neticesine ulaşılmıştır. Antik kaynaklardan Aristoteles tarafından önerilen Devlet Agorası ve Ticari Agora'nın ayrımını araştırmak için Priene'deki alanlar ideal örneklerden birini sunmaktadır. Makalenin son bölümünü ise kompleksin tipolojik değerlendirmesi oluşturmaktadır. Bu bölümde özellikle Priene'ye coğrafi olarak yakın kentlerdeki Devlet Agorası ile Ticari Agora'nın birbirlerinden ayrıldığı örneklere bakılmıştır. Yapılan tipoloji sonucunda Grek pazar yapı ve alanlarının üç farklı tipe ayrılabileceği sonucu ortaya çıkmaktadır: 1. Peristyl avulu yapılar (örneğin Kassope); 2. Peristyl avlulu alanlar (örneğin Miletos Kuzey Agora ve Ephesos Tetragonos Agorası); 3. Kompleks şeklindeki pazar alanları, ki bu örneklerde değişik tür şekildeki yapı- lar ihtiyaç ve arazi yapısına göre kombine edilmişlerdir (örneğin Priene, Aigai ve Herakleia am Latmos).Priene'deki Gıda Pazarı alanı üçüncü grup içinde değerlendirilmelidir. Çünkü bu örnekte değişik yapı bölümlerinin kendi içerisinde bir sistemle kombine edildiği bir kompleks söz konusudur. Alanın bu şekildeki biçimlendirilmesine etki eden unsurlar olarak arazi yapısı ve kullanımla ilgili pratik nedenler değerlendirilmektedir.

PDF

___

Antioch Elderkin, G.W. - R. Stillwell - C. Campbell - F.O. Waage, (Eds.), Antioch-on-the-Orontes. Publication of the Committee for the Excavation of Antioch and its Vicinity. I-V, (Princeton, NJ 1934-1972).
Bergmann 1999 Bergmann, M., Chiragan, Aphrodisias, Konstantinopel. Zur mythologischen Skulptur der Spätantike, Wiesbaden.
Bol 2004 Bol, P.C., Der Strenge Stil. Rundplastik, in: P.C. Bol (Ed.), Die Geschichte der Antiken Bildhauerkunst. Klassische Plastik (Mainz) 1-32.
Borbein 1973 Borbein, A.H., Die Statue des hängenden Marsyas, Marburger Winckelmann-Programm, 37-52.
Brinkerhoff 1965 Brinkerhoff, D.M., "New Examples of the Hellenistic Statue Group, "The Invitation to the Dance," and Their Significance", AJA 69/1, 25-37.
Brinkerhoff 1970 Brinkerhoff, D.M., A Collection of Sculpture in Classical and Early Christian Antioch, New York.
Campbell 1936 Campbell, C., "Thierd Season of Excavation at Antioch on the Orontes", AJA 40/1, 1-9.
Chamay - Maier 1990 Chamay, J. - J.-L. Maier, Sculptures en pierre du Musée de Genève, Mainz.
Flashar 1992 Flashar, M., Apollon Kitharodos. Statuarische Typen des musischen Apollon, Köln.
Geominy 1999 Geominy, W., Zur Komposition der Gruppe "Die Aufforderung zum Tanz", in: Gedenkschrift für Andreas Linfert. Hellenistische Gruppen, Mainz, 141-155.
Geominy 2011 Geominy, W., in: K. Knoll et al. (ed.), Staatliche Kunstsammlungen Dresden. Skulpturensammlung. Katalog der antiken Bildwerke. II. Idealskulptur der römischen Kaiserzeit (München), 938 bk. Katalog no. 223 ve 225.
Habetzeder 2012 Habetzeder, J., Evading greek models. Three studies on Roman visual culture, Stockholm.
Hill 1974 Hill, D.K., Nymphs and Fountains, AntK 17, 107-108, lev. 24, 1. 2.
Junker - Stähli 2008 Junker, K. - A. Stähli, Original und Kopie. Formen und Konzepte der Nachahmung in der antiken Kunst. Akten des Kolloquiums in Berlin, 17.-19. Februar 2005, Wiesbaden.
Kell 1988 Kell, K., Formuntersuchungen zu spät- und nachhellenistischen Gruppen (Saarbrücken)
Kenfield 2014 Kenfield, S., History of the Antioch Excavations, in: S. Redford (Ed.), Antioch on the Orontes. Early explorations in the city of mosaics/Asi'deki Antakya. Mozaikler şehrinde ilk araştırmalar, Istanbul, 36-77.
Klein 1909 W. Klein, Die Aufforderung zum Tanz, Zeitschrift für Bildende Kunst 20, 1909, 101-108.
Kreikenbom 1990 Kreikenbom, D., Bildwerke nach Polyklet: Kopienkritische Untersuchungen zu den männlichen statuarischen Typen nach polykletischen Vorbildern: "Diskophoros", Hermes, Doryphoros,
Herakles, Diadumenos, Berlin. Lippold 1923 Lippold, G., Kopien und Umbildungen griechischer Statuen, München.
Luca 1975 Luca, G. de, Der Satyr im Palazzo Corsini, Rom. Eine Replik der Gruppe "Aufforderung zum Tanz", Antike Plastik 15, 73-81.
Maderna-Lauter 1999 Maderna-Lauter, C., Überlegungen zum >roten_____ und zum >weißen_____ Marsyas, in: Gedenkschrift für Andreas Linfert. Hellenistische Gruppen (Mainz) 115-140.
Meischner 2003 Meischner, J., Die Skulpturen des Hatay Museums von Antakya, JdI 118, 285-384.
Mosch 2007 Mosch, H.-Ch. von, Eine "Aufforderung zum Tanz" in Kyzikos und Pautalia. Der Beitrag der Münzen zum Verständnis eines hellenistischen Meisterwerks, Jahrbuch für Numismatik und Geldgeschichte 57, 91-125.
Padgett 2001 Padgett, J.M., (Ed.), Roman Sculpture in the Art Museum Princeton University, Princeton.
Prittwitz 1988 Prittwitz und Gaffron, H.-H., Der Wandel der Aphrodite. Archäologische Studien zu weiblichen halbbekleideten Statuetten des späten Hellenismus, Bonn.
Raeder 2000 Raeder, J., Die antiken Skulpturen in Petworth House (West Sussex), Mainz.
Rathmayr 2008 Rathmayr, E., Die Skulpturenausstattung des C. Laecanius Bassus - Nymphäum in Ephesos, Forum Archaeologiae 48/IX/2008 (http://farch.net)
Ridgway 1990 Ridgway, B.S., Hellenistic Sculpture I. The styles of ca. 331-200 B.C., Bristol.
Stähli 1999 Stähli, A., Verweigerung der Lüste. Erotische Gruppen in der antiken Plastik, Berlin.
Stemmer 1995 K. Stemmer, K. (Ed.), Standorte. Kontext und Funktion antiker Skulptur. Ausstellungskatalog Berlin, Berlin.
Strocka 2000 Strocka, V.M., Lust und Loyalität. Satyrstatuen in hellenistischer Zeit, in: Hölscher, T. (Ed.), Gegenwelten zu den Kulturen Griechenlands und Roms in der Antike, München, 351-389.
Vermeule 2000 Vermeule, C., The Sculptures from Roman Syria, in: Kondoleon, Ch., Antioch. The lost ancient city, Princeton, 91-102.
Vorster 2004 Vorster, Ch., Römische Skulpturen des späten Hellenismus und der Kaiserzeit 2. Werke nach Vorlagen und Bildformeln hellenistischer Zeit sowie die Skulpturen in den Magazinen. Katalog der Skulpturen. Vatikanische Museen, Museo Gregoriano Profano ex Lateranense (Wiesbaden).
Vorster 2014 Spätantike Bildhauerwerkstätten in Rom, Beobachtungen zur Idealskulptur der nachkonstantinischen Zeit, JdI 127/128 (2012/ 2013), 393-497.
Weis 1992 Weis, A., The Hanging Marsyas and its Copies, Roma.
Welu 2005 Welu, J.A., From Antioch to Worcester. The Pursuit of an Ancient City, in: L. Becker - Ch. Kondoleon (Eds.), The arts of Antioch. Art historical and scientific approaches to Roman mosaics and a catalogue of the Worcester Art Museum Antioch Collection, Lawrenceville, 3-15.