Laodıkeıa Kuzey Tiyatrosu

Batı, İç ve Güney Anadolu’yu birbirine bağlayan ana yol kavşağında, Phrygia Bölgesi’nin batı ucunda yer alan Laodikeia Antik Kenti, sahip olduğu iki tiyatro yapısı (Batı Tiyatrosu ve Kuzey Tiyatrosu) ile ön plana çıkar. Laodikeia Kuzey Tiyatrosu, özellikle Roma İmparatorluk Dönemi’nde kentin nüfusu ve zenginliğinin artmasıyla birlikte kültüre ve sanata verilen önemi yansıtmaktadır. Ancak bu iki tiyatro tüm antik dünyada olduğu gibi, Geç Roma İmparatorluk Dönemi’nden itibaren önemini hızlı bir şekilde kaybetmiştir. Laodikeia Kuzey Tiyatrosu tamamen doğal zemine oyularak yapılmıştır. Kuzey Tiyatrosu, Roma İmparatorluk Dönemi’nde inşa edilen kentin ikinci tiyatrosudur. Sahne cephesi ve caveaları tamamen mermerden, parados duvarları ve taşıyıcı sistemleri ise travertenden inşa edilen yapı, kuzey yöne göl manzaralı Lykos Ovası’na bakmaktadır. Kuzey Tiyatrosu’nun ilk inşa evresi Hadrian Dönemi’nde başlamış ve Erken Antoninler Dönemi’nde bitirilmiş olmalıdır. Kavisli sahnesi, geniş ve derin orkestrası olan yapının, su oyunları (kolymbethra) için de kullanıldığı tespit edilmiştir. Ayrıca güney tarafta analemma duvarı ile bağlantılı dükkân sıraları yer alır. Tiyatronun oturma basamakları oyulan doğal zemin üzerine yerleştirildiğinden, depremlerden büyük zarar görmüştür. Yapılan çalışmalar sonunda Kuzey Tiyatrosu’nun oturma basamaklarında yazıtlar ve numaralandırma sistemleri açığa çıkarılmıştır. Söz konusu yazıtlar kentin ileri gelen aileleri, esnaf loncaları ve birlik yönetimlerinin özel oturma yerlerine sahip olduklarını ortaya koymuştur. Erguvani yün boyacıları birliğinin özel oturma yerine sahip olması, birliğin ana merkezinin Laodikeia’da olduğunu ortaya koymaktadır. Çünkü bu birlik Hierapolis’te bile bazı yapıların finansını sağlamış olup, bölgede önde gelen zengin bir kurumdur. Diğer taraftan bazı oturma basamakları üzerinde Trapezopolis, Hierapolis gibi bölge kentlerinin toplandığını gösteren yazıtlar ortaya çıkarılmıştır. Bu da Laodikeia antik kentinin Bölge kentleri içinde lider kent olarak ön plana çıktığını göstermektedir. Kuzey Tiyatrosu depremler ve sonrasında yapılan düzenlemeler ile Hadrian Dönemi’nden, M.S. 7. yy.ın başına kadar sürekli kullanılmıştır. Tiyatro, kentin diğer yapılarında olduğu gibi, İmparator Focas (M.S. 602-610) zamanında meydana gelen deprem ve arkasından kentin terk edilmesinden sonra, 1990 yılına kadar taş ve kireç ocağı olarak kullanıldığından, yoğun şekilde tahrip edilmiştir.

Laodicea’s North Theater

Laodicea is located at the crossroads of West, Central, and South Anatolia and the west border of Phrygia. The city has two theaters—West and North. The North Theater, especially in the Roman Imperial period with the increase in the city’s population and wealth, reflects the importance given to culture and art. However, these two theaters lost their importance rapidly in Late Antiquity as in the entire ancient world. The North Theater was built on hewn, natural ground. It was the second theater built in the Roman Imperial period. The façade and cavea of the theater were completely made of marble; the parodos walls and carrier systems were made of travertine. It faced to the north with a view to the Lycos plain and a lake. Its first construction phase must have started in the reign of Hadrian and completed in the Early Antonine period. It has a curving stage and deep orchestra and was used for water games (kolymbethra). Moreover, the theater has an analemma wall on the south side and related shops. Because of resting directly on the hewn ground, the rows of seats of the theater were heavily damaged due to earthquakes. Continuing excavations have brought to light the existence of inscriptions and a numbering system on the rows of seats. The inscriptions show that leading families, guilds and association administrations had reserved places to sit. The existence of special seats for the union of the purple dyers (porphyrabaphioi) shows that the center of the union was Laodicea. It was an influential and rich union in the region, and even financially supported the construction of some structures in Hierapolis. Moreover, inscriptions on the rows of seats in the theater show that cities of the region like Trapezopolis and Hierapolis also gathered here. This fact indicates that Laodicea was a leading city in the region. The North Theater, despite earthquakes and the necessary repairs that followed, was used continuously from the period of Hadrian to the early 7th century AD. After the abandonment of the city due to an earthquake in the reign of Emperor Phocas (AD 602-610), the theater, like other buildings of Laodicea, served as stone quarry until 1990.

___

Abascal – Gorbea – Cebrián 2007 Abascal J. M. – Gorbea M. A. – Cebrián R., Segóbriga, Enero- Madrid.

Alanyalı 2005 Alanyalı, H.S., “Patara Tiyatrosu 2004 Çalışmaları”, Anadolu/ Anatolia 29, 1-12.

Anderson 1897 Anderson, J.G.C., “A Summer in Phrygia: I”, JHS, XVII, 396-424.

Antiquties of Ionia 1797 N. Revett et al., Antiquities of Ionia II, London.

Bean 1980 Bean, G.E., Turkey Beyond The Maeander, An Archaeological Guide (second edition), London.

Bejor 2000 Bejor, G., “Per Una Ricerce Di Laodikea Ellenistica”, Laodikea Di Frigia, I, 15-23.

Belke – Mersich 1990 Belke, K. – Mersich, N., Phrygien Und Pisiden, TIB 7 (Denkschr. ÖAW. phil. hist. Kl.211), Wien.

Bieber 1961 Bieber, M., The History of The Greek and Roman Theater, New Jersey.

Bingöl 1998 Bingöl, O., Menderes Magnesiası, Ankara.

Bingöl 2004 Bingöl, O., Arkeolojik Mimari’de Taş, İstanbul.

Bingöl 2005 Bingöl, O., Menderes Magnesiası Theatron, Magnesia ad Meandrum Monografileri 1, İstanbul.

Borchhardt 1999 Borchhardt, J., Limyra Zemuri Taşları (Çev. G. Yümer), İstanbul.

Buckler – Calder 1939 Buckler, W. H. – Calder, W. M., Monuments and Documents from Phrygia and Caria, MAMA VI, Manchester.

Büyükkolancı 2007 Büyükkolancı, M., “Laodikeia ve Hierapolis Hamamlarının Kazı Sonuçlarına Göre iki Kentin Son Dönemleri”, Uluslararası Denizli ve Çevresi Tarih ve Kültür Sempozyumu 2, 51-56.

Carpiceci 2004 Carpiceci, A.C., Pompeii, 2000 years ago and today, Napoli. Chandler 1769 Chandler, R., Ionian Antiquities, Ruins of Magnificent and Famous Buildings in Ionia, London.

Chaniotis 2009 Chaniotis, A., “Grafitiler ve Aphrodisias’ın Toplumsal Tarihi”, Aphrodisias’tan Roma Portreleri, 201-215.

Chase 2002 Chase, R.G., Ancient Hellenistic and Roman Amphitheatres, Stadiums, and Theatres, Portsmounth.

Corsten 1997 Corsten, T., Inschriften Griechischer Städte aus Kleinasien Band 49, Die Inschriften von Laodikeia am Lykos Teil 1, Bonn.

D’Andria 2001 D’Andria, F., “The Evolution of Hierapolis of Phrygia”, Urbanism in Western Asia Minor (Ed. D. Parrish), 97-115.

D’Andria 2003 D’Andria, F., Hierapolis (Pamukkale), Arkeoloji Rehberi, İstanbul.

D’Andria 2007 D’Andria, F., “Tearto (Regio VII)-Interventi e progetti”, Hierapolis di Frigia I Le attivitá delle campagne di scavo e restauro 2000-2003, 145-155.

Davis 2006 Davis, E. J., Anadolu (Çev. F. Yılmaz), İstanbul.

Ertekin 2007 Ertekin, E., “Roma Çağında Hierapolis ve Laodikeia’da Tekstil ve Tekstil Sektöründeki Meslek Örgütleri (Ergasia’lar)”, Uluslararası Denizli ve Çevresi Tarih ve Kültür Sempozyumu Cilt 1, 31-41.

Ferrero 1969 Ferrero, D.D.B., Teatri Classici in Asia Minor 2: Cittá di Pisidia, Licia e Caria, Roma.

Ferrero 1974 Ferrero, D.D.B., Teatri Classici in Asia Minor 4: Deduzioni e proposte, Roma.

Ferrero 1990 Ferrero, D.D.B., Batı Anadolu’nun Eskiçağ Tiyatroları, Ankara.

Ferrero 1993 Ferrero, D.D.B., “Hierapolis”, Arslantepe, Hierapolis, Iasos, Kyme Scavi archeologici italiani in Turchia, 105-187.

Ferrero 2007 Ferrero, D.D.B., Il Teatro Di Hierapolis, Il Teatro Di Hierapolis Di Frigia, Restauro, Architettura ed Epigrafia, Cenavo, 17-227.

Fischer 1990 Fischer, M., Das Korinthischer Kapitell im Israel in Der Hellenistischen und Römischen Periode, Mainz.

Gagniers 1969 Gagniers, J., “Introduction Historique”, Laodicée Du Lycos Le Nymphée, 1-11.

Gregory 2008 Gregory, T.E., Bizans Tarihi (Çev. E. Ermert), İstanbul.

Guidoboni 1994 Guidoboni, E., Catalogue of Ancient Earthquakes in the Mediterranean Area up to 10th Century, Roma.

Head 1906 Head B. von, Catalogue of The Greek Coins of Phrygia, BMC, London.

Head 1911 Head, B. von, Historia Numorum, A Manual of Greek Numismatics, London.

Isler 1999 Isler, H. P., “Bemerkungen Zu Kleinasiatischen Theatern Des Hellenismus”, 100 Jahre Österreichische Forschungen in Ephesos, Atken des Symposions, 683-694.

Kadıoğlu 2006 Kadıoğlu, M., Die Scaenae frons des Theaters von Nysa am Mäander, Forschungen in Nysa am Mäander Band 1, Mainz am Rhein.

Krauss 1973 Krauss, F., Das Theater von Milet, Berlin.

Kumsar vd. 2009 Kumsar, H. – Aydan, Ö. – Şimşek, C. – D’Andria, F. – Söğüt, B. – Meder, M. – Karabay, N., “Preservation of Some Ancient Cities in Aegean Region of Turkey with an Emphasis on Hierapolis, Laodikeia, Aphrodisias and Lagina”, Cultural Heritage, Conservation and Communication, Papers presented at the International Symposium of Conservation Science for Cultural Heritage 2008, 40th Anniversary of National Research Institute of Cultural Heritage, 73-93.

Laborde 1838 Laborde, L. d. A, Voyage de la Syrie et de l’Asie Mineure, Paris.

Lepik 1949 Lepik, W., Mathematical Planning of Ancient Theatres, As Revealed in the Work of Vitrivius and Detected in Ancient Monuments, Wroclaw.

Mansel 1978 Mansel, A.M., Side, 1947-1966 Yılları Kazıları ve Araştırmalarının Sonuçları, Ankara.

Magie 1950 Magie, D., Roman Rule In Asia Minor to the End of the Third Century After Christ, Vol. I-II, New Jersey.

Malay 2000 Malay, H., “Miletos Civarından İki Büyük Deprem”, Milet Müzesi Yıllığı Sayı 4, 37-39.

Ozansoy 1996 Ozansoy, E., “Malalas’ın Khronographia’sında Iustinianus Dönemi Doğa Olayları”, Adayla I, 53-59.

Plinius Naturalist Historia, V (Translated by H. Rackham), Edinburg, Reprinted 1997.

Ramsay 1895 Ramsay, W. M., The Cities and Bishoprics of Phrygia, I, Oxford.

Ritti 1985 Ritti, T., Fonti Letterarie ed Epigrafiche, Hierapolis Scavi e Ricerche I, Giorgio Bretschneidler Editore.

Ritti 2006 Ritti, T., Phrygia Hierapolis’i Eski Yazıtlar Rehberi, İstanbul.

Robertson 1943 Robertson, D.S., Greek and Roman Architecture (second edition), Cambridge.

Roueché 1991 Roueché, C., “Inscription and the later history of the theatre”, Journal of Roman Archeology, Supplementary Series Number 2 (Ed. R.R.R. Smith, K.Erim), 99-108.

Rossignani – Sacchi 2007 Rossignani, M.P. – Sacchi, F., “La Stoá-basilica dell’Agorá settentrionale (Regio I), Hierapolis Di Frigia I, Le Attivitá Delle Campagne Di Scavo E Restauro 2000–2003, 359-411.

Ruge 1924 Ruge, W., “Laodikeia”, RE XII.1, 722-724.

Scardozzi 2007 Scardozzi, G., Ricerche topografiche e telerilevamento, Hierapolis Di Frigia I, Le Attivitá Delle Campagne Di Scavo E Restauro 2000–2003, 67-85.

Sear 1988 Sear, D.R., Roman Coins and Theirs Values, London.

Sear 2006 Sear, F., Roman Theatres, An Architectural Study, Oxford.

Sevin 2001 Sevin, V., Anadolu’nun Tarihi Coğrafyası I, İstanbul.

Small 1983 Small, D. B., “Studies in Roman Theatre Design”, AJA Vol. 87, 55-68.

Sperti 2000 Sperti, L., “Ricognizione Archeologica a Laodicea Di Frigia: 1993– 1998”, Laodicea Di Frigia I, RdA 24, 29-103.

Strabon Coğrafya, Anadolu (Kitap: XII, XIII, XIV), (Çev. M. Pektaş), İstanbul.

Şimşek – Büyükkolancı 2006 Şimşek, C. – Büyükkolancı, M., “Laodikeia Antik Kenti Su Kaynakları ve Dağıtım Sistemi”, Adalya IX, 83-103.

Şimşek 2005 Şimşek, C., “2003 Yılı Laodikeia Antik Kenti Kazısı”, 26. KST I , 305-320.

Şimşek 2006 Şimşek C., “2004 Yılı Laodikeia Antik Kenti Kazısı”, 27. KST I, 419-434.

Şimşek 2007a Şimşek, C., Laodikeia (Laodikeia ad Lycum), İstanbul.

Şimşek 2007b Şimşek, C., “2005 Yılı Laodikeia Antik Kenti Kazısı”, 28. KST I, Ankara, 455-478.

Şimşek 2007c Şimşek, C., “Laodikeia’dan Ladik’e Denizli”, Uluslararası Denizli ve Çevresi Tarih ve Kültür Sempozyumu 2, 38-50.

Şimşek 2009 Şimşek, C., “2007 Yılı Laodikeia Antik Kenti Kazısı”, 30. KST II, 409-436.

Şimşek – Ceylan 2003 Şimşek, C. – Ceylan, A., “Loadikeia’da Tespit Edilen Bir Deprem ve Diocletianus’a İthaf Edilen Bir Yazıt (Lykos Laodikeia’sı)”, Archivum Anatolicum, 147-163.

Taşlıalan 1998 Taşlıalan, M., “Pisidia Antiocheia’sı 1996 Yılı Çalışmaları”, VIII. Müze Kurtarma Kazıları Semineri (7-9 Nisan 1997, Kuşadası), 323-355.

Texier 2002 Texier, C., Küçük Asya, Coğrafyası, Tarihi ve Arkeolojisi, Cilt II, (Çev. K. Y. Kopraman), Ankara.

Traversari 2000 Traversari, G., “La Situazione Viaria Di Laodicea Alla Luce Degli Itinerari Romani”, Laodicea Di Frigia I, 9-14.

Vandeput 1997 Vandeput, L., The Architectural Decoration in Roman Asia Minor, Sagalassos: a Case Study (edited by M. Waelkens), SEMA I, Leuven.

Vitruvius Mimarlık Üzerine On Kitap, (Çev. S. Güven), İstanbul.

Walton 1962 Walton, F. R., “Gennadeion Notes I”, Hesperia 31, 404-412.

Weber 1898 Weber, G., “Die Flüesse von Laodicea”, Mittheilungen Des Kaiserlich Deutschen Archaeologischen Instituts, Athenische Abtheilung Band XXIII, 178–195.

Welch 1998 Welch, K., “The Stadium at Aphrodisias”, AJA 102, 547-569.

Yegül 2006 Yegül, F., “Bir Tiyatro Ne Zaman Tiyatro Değildir? Menderes Magnesiası’nda Bir ‘Seyir Yeri’, Anadolu/Anatolia 30, 149-159.

Yılmaz 2009 Yılmaz, Y., Anadolu Antik Tiyatroları, İstanbul.