Erythrai Kaya Kutsal Alanları

Erythrai kaya kutsal alanları kentin üç farklı bölgesinde yer almaktadır. İlk alan kentin kuzey surlarının yakınındadır. Alan içerisinde üzerinde niş bulunan bir kaya kütlesi vardır ve bu nedenle kentteki diğer iki kaya kutsal alanından ayrılır. İkinci alan akropolis tepesinin kuzey, güney ve batı yamaçları üzerindedir. Burada üzerinde niş bulunan çok sayıda kaya kütlesi bulunmaktadır. Kentin güneydoğu surlarına yakın, iç kısımda bulunan alçak bir tepenin eteklerine dağılmış kaya kütleleri üçüncü kaya kutsal alanı olarak belirlenmiştir. Arazinin yoğun bir bitki örtüsüne sahip olması nedeniyle üzerine niş yapılmış olan kaya kütlelerinden yalnızca on beş tanesi saptanabilmiştir. Bu kaya kütleleri üzerine yaklaşık 200 adet niş yapılmıştır. Kentin üç bölgesindeki bu alanlar içerisinde yapılmış olan araştırmalar kutsal alanların yapısı ve işlevleri ile ilgili bir takım sonuçlar ortaya koymaktadır. Tapınım alanlarının yapısı son derece basittir. Kaya kutsal alanları içerisinde bulunan bir kaya kütlesi, üzerine yapılmış olan niş ile birlikte tapınım alanı olarak değerlendirilmiştir. Bu tapınım alanlarının birlikte aynı alan içerisinde bulunmaları ise kaya kutsal alanlarını oluşturmaktadır. Kaya kütlelerinin düzeltilmiş yan ve üst yüzeyleri üzerine yapılmış olan nişler form, boyut, sayı ve konum olarak farklı özellikler gösterir. Bunlar içerisinde bir tapmak cephesi şeklinde yapılmış olan nişler en fazla dikkat çekmektedir. Kaya kutsal alanları kent içerisinde, daha çok.yerleşim alanlarının dış kesimlerine, insanların çok fazla uğramadıkları alanlara yapılmıştır. Bu konumları nedeniyle Batı Anadolu'daki diğer kaya kutsal alanları ile aynı yapıya sahiptir. Erythrai kaya kutsal alanlarının en yakın benzerlerine Batı Anadolu'da Phokaia, Ephesos, Priene, Aigai, Neonteikhos, Alında, Pergamon gibi antik kentlerde rastlanmaktadır. Adalar'da Khios ve Thera'da, Kıta Yunanis-tanda Atina'da, Güney İtalya'da Akrai'da benzer kaya kutsal alanı örnekleri görülmektedir. Arkeolojik buluntular, epigrafik veriler ve antik kaynaklardan edinilen bilgiler Erythrai kaya kutsal alanları içerisinde Ana tanrıça-Kybele'nin tapınım gördüğünü ortaya koymaktadır. Bu tapınım Arkaik Dönem içerisinde başlamış ve Hellenistik Dönem sonuna kadar devam etmiştir.

The Rock Sanctuaries at Erythrai

The rock sanctuaries at Erythrai are located at three distinct areas. The first area is situated near the northern part of the fortification wall and includes a single rock with a niche which therefore differentiates from the other two rock sanctuaries. The second area is placed on the northern, southern and western slopes of the acropolis where there are numerous rocks with niches. The last area is attested near the southeastern part of the city wall over the slopes of a low hill where several rocks were scattered. Only 15 rocks with niches could be identified because of the dense vegetation on the terrain. These rocks bear around 200 inches. Research carried out at these three distinct areas has determined certain results in terms of the structures and functions of the rock sanctuaries. The structure of the areas of worship is simple. Among the rock sanctuaries only one of the rock is identified as an area of worship together with its niche. The areas of worship placed in a single location constitute the rock sanctuaries. The niches carved on the smoothed surfaces of the sides and upper parts of the rocks have different aspects in shape, dimension, number and location. Among the examples, the niches carved in the shape of a facade of a temple are so far the most interesting. The rock sanctuaries are generally located out of the urban settlement where few people could pass by. They are therefore similar to other rock sanctuaries in the western Anatolia in this respect. Parallels of rock sanctuaries in Erythrai could be seen in Phocaea, Ephesus, Priene, Aigai, Neontheichos, Alinda and Pergamon in Asia Minor and in Chios and Thera in the Aegean islands, in Athens in the Greek Mainland and also in Acrai in southern Italy. The archaeological and epigraphic evidence prove that Mother Goddess, Cybele was worshipped at the rock sanctuaries in Erythrai. This worship started in the Archaic period and lasted until the end of the Hellenistic period.

___

Akurgal 1979 E. Akurgal, Erythrai, İzmir.

Akurgal 1993 Akurgal, E., Eski Çağda Ege ve İzmir, İzmir.

Antkowiak 1997 Antkowiak, M., "Felsheiligtum im Nordosten der Stadt", Das Dorische Thera V, Stadtgeschichte und Kultstatten am Nördlichen Stadtrand, 189-193, 185-188.

Bayburtluoğlu 1975 C. Bayburtluoğlu, Erythrai, Ankara.

Bayburtluoğlu 1977 C. Bayburtluoğlu, Erythrai II, Terracottas in Erythrai, Ankara.

Börker-Klâhn 2000 Börger-Klâhn, j., "Nachlese an Phrygıschen Fundplâtzen", Estratto da Rıvısta Archeologıa, Anno XXIV, 35-69.

Brea 1956 L. Bernabö-Brea, Akrai, Catania.

Broneer 1938 Broneer, O., "Excavations on the North Slope of the Acropolis,1937", Hesperia VII, 2, 161-263.

Brooner 1932 Brooner, O., "Eros and Aphrodite on the Nort Slope of the Acropolis in Athens", Hesperia I, 31-55.

Brooner 1933 O. Brooner, "Excavations on the Nort Slope of the Acropolis in Athens, 1931-1932", Hesperia II, 329-417.

CCCA Vermaseren, M.J.E., Corpus Cultus Cybelae Attidisque, Vol. I-V,Leiden 1978-1986.

Çapar 1979 Çapar, Ö., "Anadolu'da Kybele Tapınımı", AÜDTCF Dergisi XXIX,191-210.

Çevik 2000 Çevik, N., Urartu Kaya Mezarları ve Ölü Gömme Adetler, Ankara.

Engelmann-Merkelbach 1973 Engelmann, H. - Merkelbach, R., Die Inscriften von Erythrai und Klazomenai II.

Erdoğan 2003 Erdoğan, A., Phokaia Kaya Tapınakları (Yayınlanmamış Doktora Tezi), İzmir.

Forsen 1993 Forsen, B., "The Sanctuary of Zeus Hypsistos and the Assembly Place on the Pnyx", Hesperia 62, 509-521.

Gasparro 1996 Gasparro, G, S., "Per la Storia del Culto di Cibele in Occidente il Santuano Rupestre di Akrai", Cybele, Attis and Related Cult, Essays in Memory of MJ. Vermaseren, 51-86.

Graf 1985 Graf, E, Nordionische Külte, Religion-geschichtliche und epigra phische Untersuchungen zu der Külten von Chios, Erythrai, Klazomenai und Phokaia, Rome.

Haspaels 1971 Haspels, C.H.E., The Highlands of Phrygia I-II, Sites and Monuments, New Jersey.

Himmelmann 1997 Himmelmann N., "Die Priesterschaft der Korybantes in Erythrai", EA 29, 9-16.134

Işık 1995A Işık, E, Die offenen Felsheiligtümer Urartus und ihre Beziehungen zu denen der Hethiter und Phryger, Documenta Asiana, Vol. 2.

Işık 1995b Işık, E, "Lykia Kaya Tapınakları", 1994 Yılı Anadolu Medeniyetleri Müzesi Konferansları, 110-139.

Işık 1996 Işık, E, "Zum Ursprung lykischer Felsheiligtümer", Fremde Zei-ten, Festschrift für Jürgen Borchhardt zum sechzigsten Geburtstag am 25. Februar 1996 dargebracht von Kollegen, Schülern und Freundenl, 51-64.

Kaletsch 1980 Kalestch, H., "Daskalopetra - ein Kybeleheiligtum auf Chios", For-schungen und Funde, 223-235.

Kourouniotes-Thompson 1932 Kourouniotes, K. - Thompson, H. A., "The Pnyx in Athens", Hes-perial. 1,90-217.

Naumann 1983 Naumann, E, Die Ikonographie der Kybele in der phrygischen und der griechischen Kunst (İst.Mitt. Beiheft 28), Tubingen.

Neve 1977-78 Neve, R, "Schalensteine und Schalenfelsen in Boğazköy-Hattuşa", IstMitt. 27-28, Teil-1-2, 62-72.

Özyiğit-Erdoğan 2000 Özyiğit, Ö. - Erdoğan, A., "Les sanctuaires de Phocee â la lumieres fouilles", Les Cultes des cites phoceennes, collection etudes mas-salietes6, 11-23.

Radt-Nohlen 1978 Radt, W - Nohlen, K., "Kapıkaya, Ein Felsheiligtum bei Perga-mon", Avp XII, Berlin.

Roller 1999 Roller, L.E., In Search of God the Mother, The Cult of Anatolian Cybele, California.

Roller 2004 Roller, LE., Ana Tanrıça'nın İzinde, Anadolu Kybele Kültü (çev.Betül Avunç), İstanbul.

Rubensohn-Watzinger 1928 Rubensohn, O - Watzinger, C, "Die Daskalopetra auf Chios", AM LII, 109-116, Beilage XXXI.

Schede 1964 Schede, M., Die Ruinen von Priene, Berlin.

Sivas 1999 Sivas-Tüfekçi, T., Eskişehir-Afyonkarahisar-Kütahya İl Sınırları İçindeki Phryg Kaya Anıtları, Eskişehir.

Sokolowski 1955 Sokolowski, E, Lois sacrees de L'Asie Mineure, Paris. Coğrafya (Anadolu XII, XIII, XIV. Kitaplar) (çev. A. Pekman), İstanbul.

Travlos 1971 Travlos, J., Bildlexikon zur Topographie des Antiken Athen, Tubingen.

Vermaseren 1977 Vermaseren, M.J., Cybele and Attis, The Myth and the Cult Cybele in Asia Minor and Greece, London.