Demirçağda Doğu Anadolu Bölgesinde özellikle madeni ustaca işleyen bir kültür olarak öne çıkan Urartulara baktığımızda, fibulaların Yakın Doğu'daki çağdaş kültürlerde olduğu gibi, bu krallıkta da benzer şekilde kullanıldıklarını görmekte­yiz. Urartu fibulaları altın, gümüş, tunç ve demirden üretilmiştir. Dövme tekniği ile yapılan altın fibulaların sayıları fazla değildir. Tunç ve demirden üretilen fibula­ların bazılarının üzerleri altın ile kaplanmıştır. Altınlarda olduğu gibi yine dövme tekniği ile yapılan gümüş örnekler ufak boyutlarıyla dikkat çekmektedir. Fibulaların yapımlarında kullanılan en yoğun maden ise tunçdur. Farklı madenlerden farklı boyutlarda üretilen fibulaların temel işlevi giysilerde kumaş uçlarını birbirine tuttur­maktır. Büyük boyutlu olanların kalın kumaşlarda, ufak boyutluların ise ince kumaş­larda kullanıldıkları düşünülmektedir. Genellikle mezarlık alanlarda ölü hediyesi olarak ele geçen Urartu fibulalarınm diğer metal eşyalar gibi tapınaklara adak eşyası olarak sunulduğuna dair henüz bir kanıt ele geçmemiştir. Diğer metal eşyalar kadar bol olmasa da ele geçen örnekler fibulaları tipolojik olarak tanımlamamıza yeterli olmuştur. Urartu fibulalarınm tanımlamasını Kayalıdere, Çavuştepe, Toprakkale, Van-Altıntepe Nekropolü, Van Kalesi, Malazgirt, Karmir Blur, Nor Aresh, Bastam gibi Urartu merkezlerinden ele geçen örnekler yanı sıra müzelerdeki satın alma yoluyla gelen fibulalar ışığında yapabilmekteyiz. Diyarbakır Müzesinde yer alan ve çalışmaya konu olan tunç fibulalarınm da bugüne değin ele geçen örneklerle birlikte değerlendirilerek Urartu fibula tipolojisine katkılarda bulunacağı düşünce-sindeyiz.Urartu fibulalarmda temel iki tip bulunmaktadır. Bunlar Sarmal fibulalar ve Yaylı fibulalardır. Birinci gruba giren sarmal fibulalar diğer gruba göre daha bol miktarda üretilmiştir. Bu gruba giren fibulalarda İğneyi oluşturan telin fibula gövdesinin bir ucuna bir veya birden fazla kez sarılarak bağlandığı görülürken, yaylı fibulalarda da ise telin gövdeye bağlantılı ucu spiral şeklinde bükülmüştür. Çalışmaya konu olan ve Diyarbakır Müzesine satın alma yoluyla Doğu Anadolu bölgesinden gelen fibulalar her iki grubun örneklerinden oluşur. Kilit yuvalarının formları ye gövde bezemeleri dikkate alınarak sarmallı fibulalar kendi içinde 3 farklı alt gruba ayrılarak incelenmiştir. Urartu fibula yapım geleneğinde sarmal fibu-lalara oranla daha az kullanıldığı bilinen yaylı fibulalar grubuna giren örneğimiz ise sadece bir tanedir.

Urartian fibulae are made of gold, silver, bronze and iron. The number of gold fibulae made by wrought method is limited. Some of the bronze and iron fibulae were plated with gold. Similar to the gold samples, silver fibulae made by wrought method draw attention with their small sizes. Mostly bronze was used in fibulae production. Bronze fibulae which were produced by wrought method in sand moulds were generally of small size and simple; especially this feature differenti­ates them from Phrygian fibulae. When we consider Urartian metal works, we see that ornamental pins and fibulae were used at the same time. Fibulae production was started in the last quarter of the eighth century B.C, and became more popular in seventh century B.C.The fibulae which constitute the subject of this study and brought from East Anatolian region by means of purchasing for the Museum of Diyarbakır are composed of these two samples. "Hinged fibulae" is analyzed under three groups considering the formations and bow decorations of the sockets. There is only one sample of "Spring fibulae" which were used rarely compared to the hinged fibulae in Urartian fibulae tradition.When fourteen Urartian Bronze fibulae in Diyarbakır Museum which are the subject of this study are examined in the light of the samples, it is found that they belong to seventh century B.C. Pro­duction of Hinged fibulae were started with the effect of Caucasian samples espe­cially with the pin connection style to the bow and expanded extensively through whole Urartian settlement area. It is understood that Ancient Near East fibulae models passed to Urartians and Karmir Blur should have been an important centre in this process. Although not much more as Hinged fibulae, among the spring fibulae samples produced in Urartian region, Nor Aresh sample belongs to the second half of the seventh century B.C and Kayalidere sample belongs to late eighth century B.C which means that both hinged and spring fibulae were used simultaneously. The dates found show us that Urartian Artcrafts started fibulae production in late eight century B.C and production was continued intensively in seventh century; defined Diyarbakır Museum samples are among the samples produced in that period.