DİNİ BÜROKRATİKLEŞTİRME POLİTİKASI: DİNÎ KURUMLARLA İŞ ÜZRE DEVLET KOMİTESİ (DKİDK) ÖRNEĞİ

Devletin kamu hizmeti sunma aracı olan bürokrasiler bazen bu işlevinin ötesindeki amaçlar doğrultusunda bir mekanizma olarak da kullanılmaktadırlar. Devlet veya dönemin hâkim siyasi ideolojisi bürokrasiyi kendi düşünce, çıkar ve beklentilerini önemli yaşam alanlarına entegre etme aracı olarak değerlendirebilmektedir. Bu çerçevede toplumsal etkinliği olan önemli alanlardan biri de dindir. Siyasi seçkinler bürokratik aygıt içinde oluşturdukları teknik birimler vasıtasıyla dinî alana müdahale edebilme ve burayı bürokrasi eliyle kontrol altına alarak kendi maddi talepleri doğrultusunda şekillendirme fırsatı yakalamaktadırlar. Bu açıklamalardan hareketle mevcut çalışma devletin bürokrasi vasıtasıyla dinî lanı nasıl şekillendirdiğini ve kontrol altında tuttuğunu incelemek amacıyla yapılmıştır. Bu amaçla araştırma kapsamında Azerbaycan’da dinîalanda faaliyet gösteren, tüm dinîkurum, kuruluş ve kurumsallaşmaların merkezî bir icra organı olan ve tekelci bir yaklaşımla dinî alanı yöneten bürokratik bir aygıt olan Dinî Kurumlarla İş Üzre Devlet Komitesi (DKİDK) ele alınmıştır. Bu bağlamda çalışmada, politik iradenin bir sonucu olarak oluşturulan ve onun bürokratik işlevlerini uygulayan DKİDK’ya tanınan hukuki imtiyazların boyut ve sınırları çerçevesinde komitenin faaliyet ve görevlerinin amacı, kapsamı ve içeriği ele alınarak incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Bürokrasi, Dinin Bürokratikleştirilmesi, DKİDK

THE POLITICS OF BUREAUCRATIZATION OF RELIGION: THE CASE OF THE STATE COMMITTEE ON RELIGIOUS ASSOCIATIONS (SCWRA)

Bureaucracies, which are the means of providing public services of the state, are sometimes used as a mechanism for purposes beyond this function. The state or the dominant political ideology of the period can use bureaucracy as a tool to integrate their thoughts, interests and expectations into important life spheres. In this context, one of the important areas with social activity is religion. Political elites have the opportunity to intervene in the religious sphere through the technical units they have created within the bureaucratic apparatus and to shape it in line with their own material demands by taking control of it by means of the bureaucracy. Based on these explanations, the present study was conducted to examine how the state shapes and controls the religious sphere through bureaucracy. For this purpose, within the scope of the research, the State Committee for Working with Religious Institutions (DKİDK), which is a bureaucratic apparatus that operates in the religious field in Azerbaijan, is the central executive organ of all religious institutions, organizations and institutionalizations and manages the religious field with a monopolistic approach, has been discussed. In this context, in this study, the purpose, scope and content of the activities and duties of the committee were examined within the framework of the dimensions and limits of the legal privileges granted to the DKİDK, which was created as a result of the political will and implemented its bureaucratic functions.

Keywords:

Bureaucracy, Bureaucratization of Religion, SCWRA,

PDF

___

Ağaoğulları, M. A. (2011). Sokrates' ten Jakobenlere: Batı'da siyasal düşünceler. İletişim Yayınları
Antoun, R. T. (2006). Fundamentalism, bureaucratization, and the State's co-Optation of religion: A Jordanian case study. International Journal of Middle East Studies, 38(3), 369-393. https://doi.org/ 10.1017/S002074380638302X
Bendix, R. (1945). Bureaucracy and the problem of power. Public Administration Review, 5(3), 194-209.
Çaha, Ö. (2013). Din ve siyaset. Yasin Aktay (Ed.). Din ve Toplum (ss. 34-62). Anadolu Üniversitesi Yayınları.
Eisenstadt, S. N. (1959). Bureaucracy, bureaucratization, and debureaucratization. Administrative science quarterly, 302-320
Eryılmaz, B. (2017). Bürokrasi ve Siyaset: Bürokratik Devletten Etkin Yönetime. Alfa Yayınları.
Faghihi, A. (1986). Bureaucracy and politics under Shah: A study of the bureaucracy in the context of Iran politics 1941-1978, [Doctoral dissertation, State University of New York].
Farazmand, A. (1989a). The state, bureaucracy, and revolution in modern Iran: Agrarian reforms and regime politics. Praeger Publishers.
Farazmand, A. (1989b). Bureaucracy, development, and regime-politics: the case of Iran. International Journal of Public Administration, 12(1), 79-111.
Fox, J. (2016). Freedom of religion in Southeast Asia: An empirical analysis. The Review of Faith & International Affairs, 14(4), 28-40. https://doi.org/10.1080/15570274.2016.1248448
Gasimov, K. (2020). The bureaucratization of Islam in Azerbaijan: State as the principal regulator and interpreter of religion. Central Asian Affairs, 7(1), 1-37.
Göle, N. (2012). Seküler ve dinsel: Aşınan sınırlar. (E. Ünal, Çev.) Metis Yayınları.
Hamidullah, M. (1995). İslam’a Giriş. (C. Aydın,. Çev.) Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları
Kara, İ. (2000). Din ile devlet arasında sıkışmış bir kurum: Diyanet İşleri Başkanlığı. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 18, 29-55.
Karpat, K. (2010). İslam’ın siyasallaşması. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Künkler, M. (2018). The bureaucratization of religion in Southeast Asia: Expanding or restricting religious freedom? Journal of Law and Religion, 33(2), 192-196. doi:10.1017/jlr.2018.38
Meyer, J. W., Scott, W. R., Strang, D., & Creighton, A. L. (1988). Bureaucratization without centralization: Changes in the organizational system of US public education, 1940–1980. Institutional patterns and organizations: Culture and environment, 139-168.
Mirza, B. (2005). Dinleri Tartışmak Şihabüddin. "Reddü’l-Hilaf Fi Fasli’l-İhtilaf: Dinlerin Hakikat Anlayışı Üzerine Oturumlar. (İ. Ferid, U. Murat Kılavuz, Çev.) İz Yayıncılık.
Moazami, B. (2008). The ulema and the nationalization of religious morality in Iran, 1925–63. Critique: Critical Middle Eastern Studies, 17(1), 41-61. https://doi.org/10.1080/10669920701862492
Paulin, A. (2019). Understanding the Public Apparatus: Opportunity, Dominion, Threat, Smart City Governance, 5–38. https://doi.org/10.1016/b978-0-12-816224-8.00001-7
Sayyid, S. (2016). Sekülerizm. Sosyal ve Kültürel Araştırmalar Dergisi (SKAD), 2(4).
Sezen, Y. (1990). Sosyolojide ve Din Sosyolojisinde Temel Bilgiler ve Tartışmalar. İstanbul: İFAV Yayınları.
Subaşı, N. (2017). Din sosyolojisi. İstanbul: DEM Yayınları.
Taş, K. (2007). Din bürokrasisi: Türk toplumunda resmî dinî örgütlenmenin yapısı ve gelişimi. Tabula Rasa Dergisi, (7)19, 81-90.
Tszyaven, T. (2021). Rol pravoslaviya v formirovanii Russkoy kulturno-tsivilizasionnoy identichnosti. Obshestvo: Filasofiya, İstoriya, Kultura, 5 (85), 151-156.
Vergin, N. (2000). Din, toplum, ve siyasal sistem. Bağlam Yayıncılık.
Weber, M. (1978). Economy and society: An outline of interpretive sociology (Vol. 2). University of California press.
Yıldız, M.C. (2000). Dinsel bürokrasinin Türkiye’deki serüvenine kısa bir bakış. Kamu Hukuku Arşivi, 3, 2-3.
https://scwra.gov.az/az/view/pages/90?menu_id=26
https://stratejigelistirme.diyanet.gov.tr/sayfa/57/istatistikler