Akıncılar (Sivas) Yöresinde Doğal Olarak Yetişen Kuşburnu Genotiplerinin (Rosa spp.) Seleksiyon Yoluyla Islahı

Bu çalışma, Sivas ilinin Akıncılar ilçesinde doğal olarak yetişen kuşburnu populasyonundan üstün özelliklere sahip genotiplerin belirlenmesi amacıyla 2008 ve 2009 yıllarında yürütülmüştür. Çalışmanın ilk yılında 55 kuşburnu genotipinden meyve örneği alınmış ve seleksiyon kriterleri doğrultusunda yapılan değerlendirmeler sonucu 9 genotip ümitvar olarak seçilmiştir. İkinci yıl seçilen dokuz genotipin fenolojik, morfolojik ve pomolojik özellikleri belirlenmiştir. Seçilen genotiplerde meyve eti oranı % 63,89-% 75,01; meyve ağırlığı 1,65 g-2,78 g; C vitamini 438,79 mg/100 g-766,13 mg/100 g; suda çözünebilir kuru madde oranı % 23,24- % 34,10 ve toplam kuru madde oranı % 34,61-% 45,52 değerleri arasında değişmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Rosa spp., Kuşburnu, Seleksiyon, Islah, Türkiye

Breeding by Selection of Wild Rose Hip Genotypes (Rosa spp.) Grown in Akıncılar County (Sivas Province, Turkey)

This study was carried out to determine the promising wild rose hip genotypes grown in Akıncılar County (Sivas Province, Turkey) during 2008 and 2009 years. In the first year of the study nine promising genotypes were selected among 55 wild rose hip genotypes from point of view of selection criteria. In the second year, phenological, morphological and pomological characteristics of nine promising genotypes were determined. Some important fruit characteristics of genotypes were evaluated in the study, average fruit flesh ratios were between 63.89 %-75.01 %; fruit weights were between 1.65 g-2.78 g (SVS-53); vitamin C contents were between 438.79 mg/100 g-766.13 mg/100 g; soluble solid contents were between 23.24 %-34.10 %, and total dry matter contents were between 34.61 %-45.52 %.

Keywords:

Rosa spp., Rose hip, Selection, Breeding, Turkey,

PDF

___

[1] User, E. T., “Memleketimizde Orta ve Kuzey Anadolu'da yetişen kuşburnunun C vitamini bakımından durumu, bununla ilgili halk gelenekleri hakkında bir araştırma”. Türk Hijyen ve Tecrübi Biyoloji Dergisi, 27(1): 39-60, 1967. [2] Ercişli, S., “Rosa (Rosa spp.) germplasm resources of Turkey”. Genetic Resources and Crop Evolution, 52: 787-795, 2005. [3] Güneş, M., Edizer, Y., “Bazı kuşburnu tiplerinin (Rosa spp.) Tokat ekolojik koşullarına adaptasyonu (seleksiyon II)”. II. Ulusal Üzümsü Meyveler Sempozyumu 14-16 Eylül 2006 Tokat. Bildiri Kitabı, s: 157-162, 2007. [4] Yamankaradeniz, R., “Erzurum yöresinde doğal olarak yetişen kuşburnunun bileşimi ve değerlendirme olanakları üzerinde araştırmalar.” Atatürk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, Erzurum, 1982. [5] İlisulu, K., “İlaç ve Baharat Bitkileri”. AÜZF Yay.: 1250, Ders Kitabı No: 360, 1992. [6] Ercişli, S., “Gümüşhane ve ilçelerinde doğal olarak yetişen kuşburnuların (Rosa spp.) seleksiyon yoluyla ıslahı ve çelikle çoğaltma imkanları üzerinde bir araştırma”. Atatürk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, Erzurum, 1996. [7] Güneş, M., “Tokat yöresinde doğal olarak yetişen kuşburnuların (Rosa spp.) seleksiyon yoluyla ıslahı ve çelikle çoğaltılması üzerinde bir araştırma. Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 1997. [8] Güleryüz, M.; Ercişli, S., “Kuşburnu Yetiştiriciliği”. Kuşburnu Sempozyumu, 5-6 Eylül 1996 Gümüşhane. Bildiriler Kitabı, s: 103-117, 1996. [9] Şen, S.M., Güneş, M., “Kuşburnunun beslenme değeri, kullanım alanları ve Tokat yöresi açısından önemi”. Kuşburnu Sempozyumu, 5-6 Eylül 1996 Gümüşhane. Bildiriler Kitabı, s: 41-46, 1996. [10] Kazankaya, A., Yörük, E., Doğan, A., “Effect of IBA on rooting of Rosa canina hardwood cuttings from Lake Van region, Turkey. Acta Horticulturae, 690:153-158, 2005. [11] Güneş, M., Şen, S.M., “Tokat yöresinde doğal olarak yetişen kuşburnuların (Rosa spp.) seleksiyon yoluyla ıslahı üzerinde bir araştırma” BAHÇE. 30(1-2): 9-16, 2001. [12] Balta, F., Çam, İ., “Gevaş ve Ahlat yörelerinde seçilen kuşburnu (Rosa spp.) tiplerinin bazı meyve özellikleri”. Yüzüncü Yıl Üniv. Ziraat Fak. Dergisi, 6(1): 155-160, 1996. [13] Ercişli, S., Güleryüz, M., “Gümüşhane ve ilçelerinde doğal olarak yetişen kuşburnuların (Rosa spp.) seleksiyon yoluyla ıslahı”. Kuşburnu Sempozyumu 5-6 Eylül Gümüşhane 1996. Bildiriler Kitabı, s: 157-165, 1996. [14] Şen, S.M., Güneş, M., “Tokat yöresinde doğal olarak yetişen kuşburnuların (Rosa spp.) bazı kimyasal ve fiziksel özellikleri üzerinde bir araştırma”, Kuşburnu Sempozyumu 5-6 Eylül Gümüşhane 1996. Bildiriler Kitabı, s: 231-237, 1996. [15] Kazankaya, A., Koyuncu, M.A., Balta, F., “Van yöresinde doğal olarak yetişen kuşburnuların seleksiyonu”. Türkiye III. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi 14-17 Eylül 1999 Ankara. Bildiriler Kitabı, s: 648-652, 1999. [16] Mısırlı, A., Güneri, M., Gülcan, R., “İzmir-Kemalpaşa’da doğal olarak yetişen kuşburnu bitkilerinin fenolojik ve pomolojik değerlendirilmesi”. Türkiye III. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi 14-17 Eylül 1999 Ankara. Bildiriler Kitabı, s: 764-767, 1999. [17] Türkben, C., Çopur, Ö.U., Tamer, C.E., Şenel, Y. “Bursa yöresinde doğal olarak yetişen kuşburnu (Rosa spp.) meyvelerinin bazı özelliklerinin belirlenmesi üzerine bir araştırma”. Türkiye III. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi 14-17 Eylül 1999 Ankara. Bildiriler Kitabı, s: 809-814, 1999. [18] Güneş, M., Şen, S.M., “Tokat yöresinde doğal olarak yetişen kuşburnuların (Rosa spp.) seleksiyon yoluyla ıslahı üzerinde bir araştırma” BAHÇE. 30(1-2): 9-16, 2001. [19] Kazankaya, A., Yılmaz, H., Yılmaz, H., “Adilcevaz Yöresinde Doğal Olarak Yetişen Kuşburnuların Seleksiyonu”. YYÜ. Z.Fak Dergisi, 11(2):29-34, 2001. [20] Kazankaya, A., Koyuncu, F., Aşkın, M.A., Yarılgaç, T., Özrenk, K., “Fruit Traits of Rosehips (Rosa spp.) Selections of Edremit and Gevas Plains. Bulletin of Pure and Applied Sciences . 21(2): 87-92, 2002. [21] Ercişli, S., Eşitken, A., “Fruit characteristics of native rose hip (Rosa spp.) selections from the Erzurum province of Turkey”. New Zealand J. Crop Hort. Sci., 32: 51-53, 2004. [22] Türkoğlu, N., Muradoğlu, F., “Tatvan yöresinde doğal olarak yetişen kuşburnu tiplerinin üstün özelliklerinin belirlenmesi üzerine bir araştırma”. Türkiye IV. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi 8-12 Eylül 2003 Antalya. Bildiriler Kitabı, s: 256-257, 2004. [23] Çelik, F., “Van gölü havzası kuşburnu (Rosa spp.) genetik kaynaklarının seleksiyonu ve mevcut biyolojik çeşitliliğin tespiti”. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı Doktora Tezi, Van, 191 s., 2007. [24] Kazankaya, A., Doğan, A., Gündoğdu, M., “Pervari (Siirt) yöresinde doğal olarak yetişen kuşburnuların (Rosa spp.) meyve özellikleri”. II. Ulusal Üzümsü Meyveler Sempozyumu 14-16 Eylül 2006 Tokat. Bildiri Kitabı, s: 163-167, 2007. [25] Doğan, A., Kazankaya, A., Çelik, F., Ekincialp, A., “Yüksekova (Hakkari) Yöresinde Doğal Olarak Yetişen Kuşburnuların (Rosa spp.) Meyve Özelliklerinin Belirlenmesi”. Türkiye V. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi 04-07 Eylül 2008 Erzurum. Cilt I: Meyvecilik, s: 174-179, 2008. [26] Dölek, Ü., “Amasya yöresinde doğal olarak yetişen kusburnuların (Rosa spp.) seleksiyon yoluyla ıslahı”. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Bahçe Bitkileri Anabilim Yüksek Lisans Tezi, Tokat, 84 s., 2008. [27] Kızılcı, G., Akça, Y., Esmek, İ., Ünlü, H.M., “Erzincan ve Gümüşhane illerinde tabii olarak yetişen kuşburnuların (Rosa spp. ) seleksiyon yoluyla ıslahı II (Adaptasyon)”. Türkiye V. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi 04-07 Eylül 2008 Erzurum. Cilt I: Meyvecilik, s: 309-313, 2008. [28] Şavur, Z., “Munzur dağı (Erzincan) kuşburnu (Rosa spp.) genetic kaynakları”. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı Doktora Tezi, Van, 50 s.,2008. [29] Balta, F., Yörük, B.E., Doğan, A., Çelik, F., Uyak, C., Kazankaya, A., Başer, S., “Siirt yöresi kuşburnu (Rosa spp.) seleksiyonlarının meyve özellikleri”. III. Ulusal Üzümsü Meyveler Sempozyumu 10-12 Haziran 2009 Kahramanmaraş. Bildiriler Kitabı, s: 371-381, 2009. [30] Güneş, M. “Pomological and phenological characteristics of promising rose hip (Rosa) genotypes”. African Journal of Biotechnology. 9(38): 6301-6306, 2010. [31] Yıldız, Ü., Çelik, F., “Muradiye (Van) Yöresinde Doğal Olarak Yetişen Kuşburnu (Rosa Spp.) Genetik Kaynaklarının Bazı Fiziko-Kimyasal Özellikleri”. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi. 16(2):45-53, 2011. [32] Ekincialp, A., Kazankaya, A., “Hakkari Yöresi Kuşburnu Genotiplerinin (Rosa spp.) Bazı Fiziksel ve Kimyasal Özelliklerinin Belirlenmesi”. YYÜ TAR BİL DERG. 22 (1):7-11, 2012. [33] Ghiorghiţă, G., Antohe, N., Raţi, I.V., Diana-Elena Maftei, D.E., “The study of some parameters of Rosa canina L. genotypes from different native populations and from the same population”. An. Stiint. Univ. Al. I. Cuza Iasi, Sect. II a. Biol. Veget., 58(1): 19-27, 2012. [34] Šindrak, Z., Jemrić,T., Baričević, L., Han Dovedan, I., Fruk, G., “Fruit quality of dog rose seedlings (Rosa canina L)”. Journal of Central European Agriculture, 13(2): 321-330, 2012. [35] Salman Özen, M. “Bolu merkez ilçesinde kuşburnu (Rosa spp.) genetik kaynaklarının seleksiyonu ve antioksidan aktivitelerinin tespiti”. Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Bahçe Bitkileri Anabilim Yüksek Lisans Tezi, Konya, 78 s., 2013. [36] Encü, T., “Doğu Anadolu bölgesinin bazı lokasyonlarından (Van-Hakkari-Şırnak) alınan kuşburnu (Rosa canina L.) meyvelerinin pomolojik ve bazı biyokimyasal özelliklerinin belirlenmesi”. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı Yüksek lisans Tezi, Van, 93 s., 2015. [37] Yılmaz, K.U., Uzun, A., Yaman, M., “Orta Anadolu’da (Kayseri) yüksek rakımdan toplanan kuşburnu (Rosa canina L.) genotiplerinin meyve karakteristiklerinin belirlenmesi”. BAHÇE Cilt 45 Özel Sayı VII. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi Bildirileri s: 396-400, 2016. [38] Akkuş, E., “Hamur (Ağrı) yöresinde doğal olarak yetişen kuşburnu genotiplerinin (Rosa spp.) morfolojik tanımlanması”. Ordu Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı Yüksek lisans Tezi Ordu, 114 s., 2016. [39] Ersoy, N., Salman Özen, M., “Some Physico-Chemical Characteristics in Fruits of Rose Hip (Rosa spp.) Genotypes from Bolu Province in Western Part of Turkey”. Agro-knowledge Journal, 17(2): 191-201, 2016.