Değer kavramı ekseninde derin ekoloji yaklaşımının çözümlenmesi

Çalışmanın amacı son yıllarda sıkça gündemde yer almaya başlayan derin ekoloji hareketinin nasıl bir değer yaklaşımı benimsediğini analiz ederek ortaya koymaktır. Bu bağlamda derin ekoloji yaklaşımı, insanmerkezci ve çevremerkezci çevre etikleri açısından, kavramı bulan ve geliştiren Arne Naessin görüşleri çerçevesinde incelenmiştir. Derin ekolojinin temel unsurlarından biri değer kavramıdır. Ayrıca derin ekoloji platformunun değer kavramıyla ilgili iki ilkesi mevcuttur. 1-Yeryüzündeki insan ve insan dışı yaşamın iyi durumda olması ve gelişmesi kendi başına değerlidir. Bu değerler insan dışı dünyanın insan amaçları için yararlı olup olmamalarından bağımsızdır. 2-Yaşam formlarının zenginliği ve çeşitliliği bu değerlerin gerçekleştirilmesine katkıda bulunur ve kendi başlarına da bir değerdir. Çalışma birbiri ile bağlantılı üç ana bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde değer kavramı çerçevesinde insanmerkezci çevre etiği analiz edilmiş ve özelliği belirlenmiştir. İkinci bölümde ise değer kavramı çerçevesinde çevremerkezci çevre etiği analiz edilip genel olarak çevremerkezciliğin özelliği belirlenmiştir. Belirlenen bu özellikler bağlamında, üçüncü bölümde, derin ekoloji yaklaşımının insanmerkezci ve çevremerkezci çevre etikleri çerçevesinde analizi yapılmıştır. İnsanmerkezcilikte içsel değere sahip tek varlık insan olarak görülmekle beraber çevremerkezcilikte insan dışındaki varlıklar da içsel değere sahiptir. Derin ekolojideki doğada var olan her şeyin (canlı-cansız) içsel değerinin olduğu görüşü onu insanmerkezci yaklaşımdan uzaklaştırmaktadır. İnsanmerkezcilik insan dışındaki varlıkları insan gereksinimlerini gidermek için kullanılabilecek araçlar olarak görmektedir. Çevremerkezcilik içsel değer anlayışına dayanırken, doğadaki varlıkların araçsallaştırılmasına tamamiyle karşıdır. Derin ekolojide ise çevremerkezciliğe benzer şekilde canlı veya cansız her varlık bir çıkara ve insanlara olan yararlarından bağımsız olarak içsel değere sahiptir. Onlara araçsal değer yüklemez. Çalışmada derin ekoloji hareketinin benimsediği değer yaklaşımının ise hem insanmerkezciliğin hem de çevremerkezciliğin özelliklerini kısmen barındırmakta olduğu, ancak çevremerkezciliğin özelliklerinin daha ağır basmakta olduğu tespit edilmiştir.

Analysis of deep ecology approach on the axis of value concept

The purpose of the study is to analyse what kind of value approach is adopted by the deep ecology which is frequently on the agenda. In this respect, the deep ecology approach has been investigated, in terms of anthropocentric and ecocentric environmental influences by employing the work of Arne Naess, who found and developed the concept. One of the fundamental elements of deep ecology is the concept of value. In addition, the concept of deep ecology platform has two principles on the concept of value. 1-The flourishing of human and non-human life on Earth has intrinsic value. The value of non-human life forms is independent of the usefulness these may have for narrow human purposes. 2-Richness and diversity of life forms are values in themselves and contribute to the flourishing of human and non-human life on Earth. The study consists of three interrelated parts. In the first part, anthropocentric environmental ethics has been analyzed in terms of value and its characteristic has been determined. In the second part, ecocentric environmental ethics has been analyzed in the term of value and characteristic of ecocentricism has been determined too. In part three, anthropocentric and ecocentric environmental ethics of the deep ecology approach has been analyzed in the context of the determined characteristics. Anthropocentrism has the view that only human beings are intrinsically valuable. However, ecocentrism attributes intrinsic value both to the human beings and the non-human world. Deep ecology, having the notion that all natural entities (living or non-living) have intrinsic value, deviates from the anthropocentric point of view. Athropocentrism attributes instrumental value to the non-human world. The non-human world is valuable insofar as it can be utilized for the human beings. Such an instrumentalist position contrasts sharply with the ecocentric notion of intrinsic value. In deep ecology, like ecocentrism, all living and non-living entities have their own interests and are attributed intrinsic value irrespective of whether they are beneficial to human beings. In other words, they are not assigned instrumental value. In the study it has been found that the value approach adopted by the deep ecology movement contain properties of both anthropocentrism and ecocentrism but the properties of ecocentrism weighs heavily.

PDF

___

Aristoteles (1983). Politika. İstanbul: Remzi Kitabevi.
Armstrong S J ve Boetzler R G (1993). Ecocentrism. İçinde: Armstrong S J vd. (der.), Environmental Ethics Divergence and Convergence, New York: Mc Graw-Hill, 369-372.
Benton T (2007). Deep Ecology. İçinde: Pretty J vd. (der.), The Sage Handbook of Environment and Society, Los Angeles, London, New Delhi, Singapore: Sage Publications, 78-90.
Bookchin M (1993). Deep Ecology, Anarchosyndicalism, And The Future of Anarchist Thought. Deep Ecology&Anarchism, London: Freedom Press, 47-58.
Bookchin M (1994). Özgürlüğün Ekolojisi. Çev. A Türker, İstanbul: Ayrıntı Yayınevi.
Bookchin M (1996). Toplumsal Ekolojinin Felsefesi. Çev. R G Öğdül, İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
Capra F (1995). Deep Ecology A New Paradigm. İçinde: Sessions G (der.), Deep Ecology for the Twenty-First Century, Boston & London: Shambala, 19-25.
Carter N (2001). The Politics of the Environment Ideas, Activism, Policy. Cambridge University Press.
Çınar T (2001). Çevremerkezcilik ve Derin Ekoloji Akımı. Cevat Geraya Armağan, Ankara: Mülkiyeliler Birliği Yayınları: 25, 265-279.
Çoban A (2002). Çevreciliğin İdeolojik Unsurlarının Eklemlenmesi. SBF Dergisi, 57(3), 3-30.
Des Jardins J R (2006). Çevre Etiği. Çev. R Keleş, 1. baskı, Ankara: İmge Kitabevi.
Dobson A (2001). Green Political Thought. 3. Baskı, London and New York: Routledge.
Dubos R (1973). A Theology of The Earth. İçinde: Barbour I G (der.), Western Man And Environmental Ethics, Addison-Wesley Publishing Company, 43- 54.
Eckersley R (1992). Environmentalism and Political Theory, Toward an Ecocentric Approach. State University of New York Press.
Ertan B (1998). Canlı Hakları: Çevrebilim Açısından. (Basılmamış Doktora Tezi). Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Garner R (2000). Environmental Politics: Britain, Europe and the Global Environment. 2. Baskı, St. Martins Press Inc.
Görmez K (2003). Çevre Sorunları ve Türkiye. Ankara: Gazi Kitabevi.
Hayward T (1998). Political Theory and Ecological Values. New York: St. Martins Press
İmga O (2006). Küreselleşen Çevresel Krize, Hâkim Paradigma Dışı Bir Bakış Olarak Derin Ekolojik Yaklaşım. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(4), 86.
Kealey D A (1990). Revisioning Environmental Ethics. New York: State University of New York.
Keleş İ vd. (2005). Çevre Kalkınma ve Etik. Ankara: Alter Yayıncılık.
Keleş R vd. (2009). Çevre Politikası. 6.Baskı, Ankara: İmge Kitabevi. Keleş R ve Ertan B (2002). Çevre Hukukuna Giriş. 1. Baskı, Ankara: İmge Kitabevi.
Kılıç S (2008). Çevre Etiği. Ankara: Orion Kitabevi.
Leopold A (2005). Toprak Etiği. İçinde: Özdağ U (der.), Edebiyat ve Toprak Etiği, Ankara: Ürün Yayınları, 141-165.
Martell L (1994). Ecology and Society: An Introduction. Cambridge: Polity Press. Metzner R (1994). Ekoloji Çağı. İçinde: Tamkoç G (der.), Derin Ekoloji, İzmir: Ege Yayıncılık, 25-32.
Morris B (1993). Reflection on Deep Ecology. Deep Ecology&Anarchism, London: Freedom Press, 37-46.
Murdy W. H (1975). Anthropocentrism: A Modern Version. Science, New Series, 187(4182), 1168-1172.
Naess A (1988). The Basics of Deep Ecology. Resurgence, 126 (Jan-Feb), 4-7.
Naess A (1992). Ecology, Community And Lifestyle (Outline of An Ecosophy). (Translated and revised by D Rothenberg), Cambridge: Cambridge University Press.
Naess A (1994). Derin Ekolojinin Temelleri. İçinde: Tamkoç G (der.), Derin Ekoloji, İzmir: Ege Yayıncılık, 9-16.
Naess A (1995a). The Deep Ecology Movement: Some Philosophical Aspects. İçinde:
Sessions G (der.), Deep Ecology for the Twenty-First Century, Boston & London: Shambala, 64-84.
Naess A (1995b). The Shallow And The Deep, Long - Range Ecology Movements: A Summary. İçinde: Sessions G (der.), Deep Ecology for the Twenty-First Century, Boston & London: Shambala, 151-155.
Naess A (2005a). The Deep Ecology Eight Points Revisited. İçinde: Glasser H vd. (der.), The Selected Works of Arne Naess, Deep Ecology of Wisdom, The Netherlands: Springer, 57-66.
Naess A (2005b). Antifascist Character of the Eight Points of the Deep Ecology Movement. İçinde: Glasser H vd. (der.), The Selected Works of Arne Naess, Deep Ecology of Wisdom, The Netherlands: Springer, 93-101.
Naess A (2005c). Sustainability! The Integral Approach. İçinde: Glasser H vd. (der.), The Selected Works of Arne Naess, Deep Ecology of Wisdom, The Netherlands: Springer, 139-148.
Naess A (2005ç). Expert Views on the Inherent Value of Nature. İçinde: Glasser H vd. (der.), The Selected Works of Arne Naess, Deep Ecology of Wisdom, The Netherlands: Springer, 149-184.
Naess A (2005d). The Politics of the Deep Ecology Movement. İçinde: Glasser H vd. (der.), The Selected Works of Arne Naess, Deep Ecology of Wisdom, The Netherlands: Springer, 201-218.
Naess A (2005e). Sustainable Development and Deep Ecology. İçinde: Glasser H vd. (der.), The Selected Works of Arne Naess, Deep Ecology of Wisdom, The Netherlands: Springer, 563-575.
Norton B G (1993). Environmental Ethics and Weak Anthropocentrism. İçinde: Armstrong S J vd. (der.), Environmental Ethics Divergence and Convergence, New York:Mc Graw-Hill, 286-289.
Önder T (2003). Ekoloji, Toplum ve Siyaset. Ankara: Odak Yayınevi.
Özdağ U (2005). Edebiyat ve Toprak Etiği. Ankara: Ürün Yayınları.
Pepper D (1995). Eco-socialism. London and New York: Routledge.
Rothenberg D (1992). Introduction. İçinde: Naess A, Ecology, Community And Lifestyle (Outline of An Ecosophy), Cambridge: Cambridge University Press, 1- 22.
Saygılı A (2009). Radikal Çevreci Hareketin Bir Taktiği Ekolojik Sabotaj. Ankara: A.Ü.H.F. Yayınları.
Sessions G (1995). Preface. İçinde: Sessions G (der.), Deep Ecology for the Twenty-First Century, Boston & London: Shambala, ix-xxviii.
Tamkoç G (1994a). Derin Ekolojinin Genel Çizgileri. Birikim, 57-58, 87-91.
Tamkoç G (1994b). Derin Ekolojinin Temel Çizgileri. İçinde: Tamkoç G (der.), Derin Ekoloji, İzmir: Ege Yayıncılık, 93-105.
Tamkoç G (1994c). Giriş. İçinde: Tamkoç G (der.), Derin Ekoloji. İzmir: Ege Yayıncılık, 1-5.
Tepe H (1999). Çevre Etiği: Toprak Etiği mi yoksa İnsan Etiği mi?. Felsefelogos, 6, 41-56.
Ünder H (1996). Çevre Felsefesi. Ankara: Doruk Yayıncılık.
Ünder H (1997). Çevre Ahlakı: İnsanmerkezcilik ve Çevremerkezcilik. Ada Kentliyim, 10,82- 87.
White L (1967). The Historical Roots of Our Ecological Crisis. Science, 155(3767), 1203-1207.
Zimmerman M E (1994). Contesting Earths Future, Radical Ecology and Postmodernity. Berkeley, Los Angeles, London: University of California Press.