TÜRK SÖZLÜ ANLATI GELENEĞİNDE HIRİSTİYAN İMAJI

Bu çalışmada Türk toplumunun sözlü anlatı türleri olan efsane, menkıbe, destan, halk hikâyesi ve fıkra örnekleri içerisinde yer alan Hıristiyan imajına dair veriler saptanarak değerlendirilmiştir. Hıristiyan imajı; beden, mekân, ahlaki nitelikler ve anlatılardaki asıl kahramanlarla kurulan ilişki biçimleri üzerinden ele alınmış ve söz konusu imajın anlatıda üstlendiği işlevlere ulaşılması hedeflenmiştir. Hıristiyan imajının, diğer dinsel kümelere dâhil edilebilecek ötekiliğe dair imajlara nazaran daha görkemli bir biçimde Türk anlatı geleneği içerisinde kendine yer bulduğu söylenebilir. Bunun yanında söz konusu imajın özellikle destan gibi çatışma temasının yoğun olarak işlendiği örneklerde ve dinsel kimliğin örgütlenmesi amacı ile belirginleşen menkıbe gibi türlerde yoğunlaştığını söylemek mümkündür. Sembolik bir kirlilikle bağıntılı olarak korkunç ve tehlikeli kabul edilen Hıristiyan imajının pejoratif niteliklerinin, anlatıların üreticisi ve tüketicisi olan kitlenin karşıt grupla girişeceği mücadelenin meşru bir zemine konumlandırılmasına katkı sağladığı söylenebilir. Buna koşut olarak Türk anlatı geleneğindeki Hıristiyan imajının Müslümanların olumlu niteliklerine dair fikirlerin gösterilmesi açısından araçsallaştırıldığı da eklenebilir.

Anahtar Kelimeler:

Anlatı, Hıristiyan, kimlik, imaj, stereotip

CHRISTIAN IMAGE IN TURKISH ORAL NARRATIVE TRADITION

In this study, the data about the image of Christianity was determined and evaluated from the examples chosen from the legend, religious legend, epic, folk story and jokes which are the oral narrative types of Turkish society. Christian image is dealt with its body, place, moral qualities, and the relationship between the main heroes in the narratives and discussed through the characteristics of the image and the functions undertaken in the narrative. It can be said that the Christian image finds its place in the Turkish narrative tradition more gloriously than the images of otherness that can be included in other religious clusters. In addition, it is possible to say that the image in question is concentrated especially in examples where the theme of conflict is intensively studied, such as the epic, and in the genres such as the Religious legend, which becomes evident for the organization of religious identity. It can be said that the pejorative qualities of the Christian image, which is regarded as dreadful and dangerous in connection with symbolic pollution, contribute to the positioning of the struggle that the producer and consumer of the narratives will engage with the opposing group on a legitimate basis. Parallel to this, it can be added that the Christian image in the Turkish narrative tradition is instrumentalized in terms of showing ideas about the positive qualities of Muslims.

Keywords:

Narrative, Christian, identity, image, stereotype,

PDF

___

Ahmet Eflaki, (1973). Ariflerin Menkıbeleri I, (çev: Tahsin Yazıcı), İstanbul: Hürriyet Yayınları.
Ahmet Eflaki, (1973b). Ariflerin Menkıbeleri II, (çev: Tahsin Yazıcı), İstanbul: Hürriyet Yayınları.
BORATAV, Pertev Naili (1969). Az Gittik Uz Gittik, Ankara: Bilgi Yayınevi.
BORATAV Pertev Naili (2006). Nasreddin Hoca. İstanbul: Kırmızı Yayınları.
DEMİR, Necati (2004). Danişmend-Nâme, Ankara: Akçağ Yayınları.
DEMİR, Necati (2006). Battalnâme (Eski Türkiye Türkçesi), Ankara: Hece Yayınları.
DEMİR, Necati (2007a). Hazret-i Ali Cenkleri, Ankara, Destan Yayınları.
DEMİR, Necati (2007b). Saltık-Name, Ankara: Destan Yayınları.
ELİADE, Mircea (1994). Ebedi Dönüş Mitosu, (çev: Ümit Altuğ), Ankara: İmge Kitabevi.
ERGUN, Metin (1997). Türk Dünyası Efsanelerinde Değişme Motifi, Ankara: TDK Yayınları.
Firdevsi, (2009). Şehnâme, (çev: Necati Lugal), İstanbul: Kabalcı Yayınları.
GIRARD, René (2005). Günah Keçisi, (çev: Işık Ergüden), İstanbul: Kanat Kitap.
GÖLPINARLI, Abdülbaki (1958). Menakıb-ı Hacı Bektaş-ı Veli: Vilâyet-Nâme, İstanbul: İnkılap Yayınevi.
GÜZEL, Abdurrahman (1999). Kaygusuz Abdal (Alâeddin Gaybi), Ankara: TTK Yayınları.
Homeros, (2008). Odysseia, (çev: A. Erhat ve A. Kadir), İstanbul: Can Yayınları.
MİLLAS, Herkül (2000). Türk Romanı ve Öteki: Ulusal Kimlikte Yunan İmajı, İstanbul: Sabancı Üniversitesi Yayınları.
OKUMUŞ, Ejder (2011). “Bedene Müdahalenin Sosyolojisi”, Beden Sosyolojisi, (ed: Kadir Canatan), İstanbul: Açılımkitap.
ÖZÇELİK, Sadettin (2013) “Dede Korkut Eydür: ‘Oğul Ol Nesne Tarıglık Degül Tar Kıllıkdur Ol Fi’l Boşalmak Degül Yoşulmak’dur”, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, S: 2/3, ss: 47-52.
SEYİDOĞLU, Bilge (2005). Erzurum Efsaneleri, İstanbul: Dergâh Yayınları.
TEZCAN, Semih ve BOESCHOTEN, Hendrik (2001). Dede Korkut Oğuznâmeleri, İstanbul: YKY.
YAVUZ, Muhsine Helimoğlu (2013). .Diyarbakır Efsaneleri, Ankara: Eğiten Kitap.
YILDIRIM, Dursun (1998).Türk Bitiği, Ankara: Akçağ Yayınları.