TOPRAK, BEREKET VE EL İLİŞKİSİ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Yeryüzündeki varlığını sürdürmek ve yeme, içme, barınma gibi temel ihtiyaçlarını karşılamak adına pek çok çareye başvuran insanoğlu, modern teknolojinin gelişmediği çağlarda veya teknolojik ilerlemelerle bir bağı bulunmayan kırsal mekânlarda pek çok dinsel-büyüsel uygulamaya başvurmuş, pek çok inanışı benimsemiştir. Ele alınan çalışmanın amacı, insanoğlunun en eski çağlardan bu yana yeryüzündeki bereketi avına, soyuna, toprağına çekmeye yönelik geliştirdiği toprak, bereket ve el odaklı inanış ve uygulamaları incelemektir. İnsanın hayatî bir uzvu olan elin yaşam enerjisi, bereket ve bollukla olan ilişkisi ise bu inanış ve uygulamaları çözümlemede hareket noktası olmuştur. Tarihöncesi çağlardan itibaren gerek mağara gerek tapınaklarda karşılaşılan el sembolü, bolluk ve bereket sağlamak adına başvurulan bir unsurdur. Çalışmanın içerisinde dikkat çekilen önemli bir husus, tarih öncesi çağlardan itibaren dişil prensiple ilgili görülen el sembolünün günümüzde dahi toprakla ilişkili kutsal kadın imajıyla birlikte pek çok inanış ve uygulamada yer alıyor olmasıdır. Diğer önemli bir husus ise, elin kutsallığı ve bereket getiriciliğinin odak noktası olduğu tarıma bağlı inanış ve uygulamalardır. Tohumun toprağa ekiminden hasat dönemi yapılan bayramlara kadar geniş bir zaman diliminde karşılaşılan bu inanış ve uygulamalar çalışma içerisinde analiz edilecektir.

Anahtar Kelimeler:

Toprak, bereket, el sembolü, halk kültürü, inanışlar

AN ASSESSMENT REGARDING THE INTERRELATIONSHIP BETWEEN SOIL, FERTILITY AND HAND

To continue their existence on Earth and to satisfy their basic needs such as eating, drinking and having a shelter, humanity has looked for many solutions and in the ages when there was no modern technology or in rural places which has no contact with the technological advances, humans have practiced various religious and magical rituals and had various faiths. The aim of this study to examine the beliefs and practices which have been focused on soil, fertility and hands which have been developed for bringing fertility of the Earth to humans’ prey, relatives and soil. The life energy of the hand as a vital organ and its relationship with fertility and abundance is the starting point in analysing these beliefs and practices. The symbol of the hands, which has been encountered both on the walls of caves and temples are elements used for bringing fertility and abundance since the prehistoric ages. This study emphasizes the fact that the symbol for the hands, which have always been related to the feminine, are found in many beliefs and practices with the image of the sacred female, related to the earth. Another important aspect of this study is the beliefs and practices, related to farming which is believed to be the focus of the hands’ being sacred ad their bringing fertility. These beliefs and practices, encountered in long periods of time, starting from plating the seed and ending in the harvest period, which is celebrated, are analysed in this study.

Keywords:

Earth, fertility, hand symbol, folk culture, beliefs,

PDF

___

AÇA, M. (2017). “Kültür ve Dayatma: Türk Kültüründe Sol El Tabusu”. International Conference: The West of The East, The East of The West Proceedings, Prague/Czechia 4-6 July, s. 205-212.
AKSU, A. (1997). “Diyarbakır Düğünleri”. Milli Folklor Dergisi, 5 (34), s. 72-77.
ATEŞ, M. (2014). Mitolojiler ve Semboller “Ana Tanrıça ve Doğurganlık”. İstanbul: Milenyum Yayınları.
AYDOĞAN, H. Aycan (2012). Türk Kültüründe Bereketi Arttırmaya Yönelik İnanış ve Uygulamalar, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
BAYAT, F. (2016). Türk Mitolojik Sistemi 2 Kutsal Dişi- Mitolojik Ana, Umay Paradigmasında İlkel Mitolojik Kategoriler- İyeler, Demonoloji. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
BORATAV, P. N. (1997). 100 Soruda Türk Folkloru (İnanışlar, Töre ve Törenler, Oyunlar). İstanbul: Gerçek Yayınevi.
DEVELLİOĞLU, F. (2004). Osmanlıca- Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi.
DURAN, H. (2003). “Sözlü Gelenekteki Yemek Dualarına Dair”. Milli Folklor Dergisi, 8 (57), s. 98-101.
ELİADE, M. (2003) Dinler Tarihine Giriş. (Çev. Lale Aslan), İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
ENGİN R. ve ÇAKIR A. (2013). “Amuca Bektaşilerinde Sofra ve Sofra Erkanı”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 65, s. 299- 312.
ERSEVEN, İ. C. (1990). Oyun Kavramı Açısından Semahlar/ Alevilerde Semah. Ankara: Ekin Yayınları.
GİMBUTAS, M. (2006). The Language of The Goddess. New York: Thames&Hudson.
GÜNDÜZÖZ, G. (2015). Bektaşi Kültüründe Yemek Motifi. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
GÜNGÖR, K. (1956). “Anadolu’da Hızır Geleneği ve Hıdırellez Törenlerine Dair Bir İnceleme”. Türk Etnografya Dergisi, 1, s. 56-72.
İNAN, A. (1940). “Gaziantep’te Aleviler”. Halk Bilgisi Haberleri Dergisi. 110, s. 37-40.
KAHVECİ, M. (1990). “Muğla’da Hıdırellez”. Türk Halk Kültüründe Derlemeler, “Hıdırellez Özel Sayısı”, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, s. 77-80.
KALAFAT, Y. (1999). Doğu Anadolu’da Eski Türk İnançlarının İzleri. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
KARADAĞ, M. (1994). “Mahallî Türk Evlerindeki Halk Geleneklerinin Anlam ve Fonksiyonları.” Türk Kültürü Dergisi, 373, s. 288-296.
KORKMAZ, E. (2008). Anadolu Aleviliği, İstanbul: Berfin Yayınları.
KORKMAZ, E. (2010). Simgeler Sözlüğü. İstanbul: Anahtar Kitaplar Yayınevi.
KUMARTAŞLIOĞLU, S. (2012). Türk Kültüründe Ateş ve Ocak Kültü. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, Balıkesir.
KUR’ÂN-I KERÎM VE AÇIKLAMALI MEÂLİ (1993), Ankara: Türk Diyanet Vakfı Yayınları.
MELLAART, J. (2003). Çatalhöyük Anadolu’da Bir Kent. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
MEYDAN, F. (1990). “Kütahya’da Hıdırellez Geleneği”. Türk Halk Kültüründe Derlemeler, “Hıdırellez Özel Sayısı”, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, s. 113-121.
MUTLUAY, N. (2010). Anadolu Neolitik Çağ Uygarlığı. Ankara: Alter Yayıncılık.
NOYAN, B. (1995). Bektaşilik, Alevilik Nedir? İstanbul: Ant Yayınları.
OCAK, A.Y. (2007). İslam-Türk İnançlarında Hızır yahut Hızır-İlyas Kültü. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
OLGUNSOY, B. (2007). Balıkesir Yöresinde Derlenmiş Bitki ve Hayvanlarla ilgili İnanış ve Uygulamalar Üzerine Bir Araştırma, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
TANYU, H. (1982). “Fatma Anamız (Fadime Anamız) ve El ile ilgili İnançlar Üzerine Kısa Bir Araştırma”. II. Milletlerarası Türk Folklor Kongresi Bildirileri IV. Cilt Gelenek-Görenek ve İnançlar, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Milli Folklor Araştırma Dairesi Yayınları, s. 479-495.
TURAN, F. A. (2007). “Bulgaristan’da Demir Baba Tekkesi’ndeki İnanç Sembollerinin ve Ritüellerinin Çözümlenmesi”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 43, s. 1-11.
ÜÇER, M. (1976). “Anadolu Folklorunda ‘Fadime Ana’”. Türk Folkloru Araştırmaları Yıllığı 1975, s. 147-156.
ÜÇER, M. (1981). “Anadolu Folklorunda ‘Fadime Ana’ (II)”. Türk Folkloru Araştırmaları, 1, s. 113-120.
YAVUZ, Y. Ş. (1998). “Yed”. İslâm Ansiklopedisi C. 43, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, s. 375-376.
YUND, K. (1960). “Türkiye’de Hıdırellez”. Türk Folklor Araştırmaları Dergisi, 6 (130), s. 2139-2141.
Elektronik Kaynaklar
URL-1: https://uqusturk.files.wordpress.com/2011/05/elibelinde-26.jpg