Ayakkabı modası perspektifinde Kahramanmaraş çarık ve yemenilerinin yaşam seyrinin değerlendirilmesi

Kültürler arası etkileşimlerden birisi de ülkelerin geleneksel el sanatları kültürleridir. Anadolu da çok zengin bir el sanatı kültürüne sahiptir. Anadolu kültüründe yer alan Osmanlı çarıkları ve yemenileri 1800lü yıllarda başlayan Köşkerlik mesleğinin ürünleri olup 670 Yıllık geleneğe dayanır. Osmanlı çarığının sürdürülebilirliği, Avrupa Birliğinin desteklediği çok kültürlülüğün korunmasına yönelik çalışmalar çerçevesinde gerek kamu gerekse sivil toplum kuruluşları tarafından yürütülen çeşitli projeler ile moda, ev tekstili ve ayakkabı tasarımı ve benzeri alanlarda aranmaktadır. Bu bildirinin amacı; Osmanlı çarıkları ve yemenilerini form ve diğer detay özellikleri açısından geçmişten günümüze yaşam seyrindeki değişimi incelemektir. Geleneksel Türk el sanatlarından birisi olan çarıklar ve yemenilerin; korunması, yaşatılması ve kültürel devamlılığının sürdürülmesine, bölgesellikten evrenselliğe taşınmasına, ayakkabı endüstrisindeki kullanımının yaygınlaştırılmasına, çarık ve yemeni yapımı ile geçimini sağlayan zanaatkârların yaşatılmasına katkı sağlanması hedeflenmektedir. Çalışmanın temel dayanağı basılı ve online literatür kaynaklar ile Kahramanmaraş ilinde çarık ve yemeni yapan ustalarla görüşmelerden elde edilen verilerdir ve veriler yalnız Kahramanmaraş ili ile sınırlıdır. Bildiride sırasıyla, Türklerde ayakkabı kültürü ve Kahramanmaraşta köşkerlik ürünleri hakkında bilgi verilerek geçmişten günümüze kullanım amaçlarından bahsedilmiştir. Devamında ayakkabı modası perspektifinde çarığın yaşatılması ve gelecekteki yaşam seyrinin devamlılığı için uygun görülen öneriler sunulmuştur.

Review of Kahramanmaraş sandal s and flat-heeled shoes s progress through the perspective of shoe fashion

One of the significant intercultural interactions is the traditional handcraft cultures of countries. Anatolian is a very rich land in terms of handcraft culture. Ottoman sandals that constitute a significant place in Anatolian culture are the products of a profession calledköşgerlik and goes back to a 670 years old tradition. Maintainability of Ottoman sandal and flat-heeled shoe depends on various projects such as fashion, home textile, shoe design that are carried out by public and non-governmental organizations as part of the European Union s studies aimed at protecting multiculturalism. The aim of this paper is to analyze the change of Ottoman sandal and flat-heeled shoe from past to present in terms of form and other details. In this way, the aim is to help the protection of sandals, which is one of the Turkish handicrafts, and ensuring their cultural continuity besides carrying them from a regional level to a global one, to disseminate the use of them in shoe industry and to support craftsman who continue their living through making sandals. The basic foundation of this study is the data that are gathered through online literature resources and meetings with Sandal and flat-heeled shoe craftsman in Kahramanmaraş and the data is only limited with Kahramanmaraş. In the paper, the short history of sandal and flat-heeled shoe are presented and the intended purpose of their use from past to present in Kahramanmaraş are mentioned. Afterwards, in order to ensure the continuity of sandals are presented in the details and proper advices are given for ensuring the future of sandals.

PDF

___

Bilecik Fahrünisa (2003), Çarık Kelimesi, Ayakkabı Kitabı, , İstanbul: © Kitabevi, Editör: Naskali Gürsoy Emine.
Günay Nejla (2010), XIX. Yüzyıldan Günümüze Maraştaki Ekonomik ve Sosyal Değişikliklerin Şehirdeki Bazı Geleneksel Meslekler Üzerindeki Olumsuz Etkileri, Yaz, S. 86, Millî Folklor Uluslararası Kültür Araştırmaları Dergisi, http://www.millifolklor.com /tr/sayfalar/86%20pdf/14.pdf Erişim Tarihi: 30.09.2013.
Karlıklı Şaziye (2001), Değişimin Simgelendiği Kent: Kahramanmaraş, İstanbul: Garanti Bankası Yayınları Creative Yayıncılık ve Tanıtım Ltd. Şti.
Koçu Reşat Ekrem (1996), Türk Giyim, Kuşam Süslenme Sözlüğü, s.246, İstanbul: Güncel yayıncılık.
Kuru Songül, Paksoy Adviye Candan (2008), Anadoluda Ayakkabı Kültürü Ve Cumhuriyet Dönemi Ayakkabı Kültürü, C. 2, s. 821-835, 38. ICANAS Bildiriler II, Ankara, Atatürk Kültür, Dil Ve Tarih Yüksek Kurumu.
Sağol Gülden (2003), Ayakkabı Kelimelerinde Anlam Değişmeleri, Ayakkabı Kitabı, s. 24, İstanbul: © Kitabevi, Editör: Naskali Gürsoy Emine.
Şen Mesut (2003), Ayakkabı İle İlgili Kelimeler Üzerine, Ayakkabı Kitabı, s. 5, İstanbul: © Kitabevi, Editör: Naskali Gürsoy Emine.
Özkarcı Mehmet (2012), Kahramanmaraş'ta Kaybolmaya Başlayan Sanatlarımız: Köşgerlik ve Saraçlık, s. 1-6, VII. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi Bildirileri, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Gaziantep: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/belge/1- 91508/kahramanmarasta-kosgerlik-ve-saraclik.html Erişim Tarihi: 26.09.2013.
Özdemir Melda, Kayabaşı Nuran (2005), Kahramanmaraşta Ayakkabı Yapımı, Millî Folklor Uluslararası Kültür Araştırmaları Dergisi. http://www.millifolklor.com/tr/sayfalar /66/66.pdf Erişim Tarihi: 30.09.2013.
Yetişkin Mehmet (2007), Osmanlının Son Döneminde Maraş, Atatürk Araştırma Merkezi.http://turkoloji.cu.edu.tr/ATATURK/arastirmalar/mehmet_yetiskin_osmanl i_maras.pdf Erişim Tarihi: 26.09.2013.
Yetişkin Mehmet (2005), Maraşta Ermeni Nüfusu: Osmanlı Son Dönemi, Mütareke Ve Milli Mücadele Yılları, http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/19/19/59.pdf Erişim Tarihi:26.09.2013.
Yüce Nuri (2003), Göçebe Türklerde Ayakkabı Kültürü Ayakkabı Kitabı, s. 325, İstanbul: ©Kitabevi, Editör: Naskali Gürsoy Emine.
Görüşme Formu Uygulanan Ustalar:
Aladdin Kopar (çarık ustası), Hüseyin Kopar (çarık ustası) ve eşi Serap Kopar, Mehmet kopar (çarık ustası), Fatih Kopar (çarık ustası).
Görüşülen Kişiler:
Abdullah Paksoy, Mehmet Kambur, Ziver Tekerek
Açıklama: Çalışmanın her aşamasında bize katkı veren Sayın Serdar Paksoy ve Sayın Hakan Paksoya teşekkür ederiz.